TRÍ THỨC PHẢI LÀ NGƯỜI BIẾT NGƯỢNG (I)
NGUYỄN VĂN LỤC
Lời nói đầu
Mới đây, tôi được biết lại có một buổi Hội Thảo Mùa Hè, diễn ra các ngày 24-25 tháng bảy, 2015 tại Berlin, Đức của một nhóm cựu sinh viên du học của miền Nam trước 1975 mà tôi tạm gọi cho họ bằng một cái tên: Nhóm vô thừa nhận (The Unwanted group). Miền Nam Việt Nam coi họ như ‘thứ gây rối’; miền Bắc cộng sản nay coi họ như thứ con lai hài dòng máu, vàng đỏ lẫn lộn, một thứ đồ trang trí cho chế độ không hợp thời nữa.
Hiện nay, nói thật họ không có quê hương để về và cũng không có đất sống giữa một cộng đồng người Việt gần 4 triệu người. Trước đây, họ đi ngược chiều, nay thì họ đi trái chiều.
Gọi họ là nhóm ‘vô thừa nhận’ vì họ đã chối bỏ miền Nam –nơi họ đã được lớn lên, được ăn học và may mắn được đi du học– trong đó tài cũng có, nhưng cũng không thiếu những thành phần con ông cháu cha được đi tắt để trốn lính. Thực tế nó là như vậy.
Đáng nhẽ, họ phải nhận thức rõ sự ra đi này như một ân huệ và biết ơn cũng như nghĩ tới những người còn ở lại kém may mắn hơn họ.
Trong hoàn cảnh sinh sống ở nước ngoài, họ bị nhuộm đỏ lúc nào không hay. Thái độ chính trị của họ là quay lại chống lại các chế độ ở miền Nam, đồng thời chống Mỹ, kêu gọi Hòa Bình và chấm dứt chiến tranh!!
Nghe thì lý tưởng lắm!Nhưng họ mù lòa không biết rằng, đã bao nhiêu người chiến sĩ cũng thanh niên như họ, cũng tuổi trẻ, cũng có một tương lai tươi sáng. Nhưng do một chút kém may mắn, họ đã ở lại, đã nhập ngũ và nhiều người đã hy sinh tại chiến trường miền Nam thay cho họ.
Xin nhắc nhở cho họ hiểu rằng, chiến tranh là do sự khởi động từ miền Bắc. Hàng ngàn những chiếc xe tăng nặng 40 tấn, T.54 vàPT.76 đã dẫm nát miền Nam vào những năm 1972. Trong một trận chiến để giữ Đông Hà, một đơn vị TQLC gồm 700 người, một tuần sau khi rút về Ái Tử chỉ còn lại vỏn vẹn 200 người. 500 người chiến sĩ kia đã bị xe tăng của Hà Nội nghiền nát. Trận đánh vẫn tiếp diễn và cuối cùng khi về đến Huế đơn vị chỉ còn vỏn vẹn 52 người.[1]
Phải chăng đó là thứ Hòa Bình mà họ kêu gọi? Một thứ Hòa Bình giả hiệu, thứ hòa bình một phía. Họ đã bị lừa.
Nay mặc dù đã hiểu rõ bị lừa, nhưng như ‘gái ngồi phải cọc’, một số trong bọn họ tiếp tục con đường họ đã chọn..
Những buổi hội thảo mùa hè vô tích sự này phản ánh đúng tình trạng và tâm tư của họ. Họ nói như chỗ không người, nói cho họ nghe.
Buồn thay cho những kẻ vô thừa nhận!![2]
‘Ở một nghĩa cao đẹp, người trí thức thiên tả là người xác tín, phá chấp và là kẻ soi đường thế hệ. Đó là nguyên tắc. Nhưng hãy nhớ những điều này là biết nhận rõ mình sai lầm cũng không kém quan trọng như thái độ thiên tả. Thái độ trí thức ở đây chính là đôi khi phải biết ngượng, biết nhận sai lầm. Và đối với tôi, biết ngượng một cách nào đó cũng đã là một trí thức rồi’.
Lời nói đầu
Mới đây, tôi được biết lại có một buổi Hội Thảo Mùa Hè, diễn ra các ngày 24-25 tháng bảy, 2015 tại Berlin, Đức của một nhóm cựu sinh viên du học của miền Nam trước 1975 mà tôi tạm gọi cho họ bằng một cái tên: Nhóm vô thừa nhận (The Unwanted group). Miền Nam Việt Nam coi họ như ‘thứ gây rối’; miền Bắc cộng sản nay coi họ như thứ con lai hài dòng máu, vàng đỏ lẫn lộn, một thứ đồ trang trí cho chế độ không hợp thời nữa.
Hiện nay, nói thật họ không có quê hương để về và cũng không có đất sống giữa một cộng đồng người Việt gần 4 triệu người. Trước đây, họ đi ngược chiều, nay thì họ đi trái chiều.
Gọi họ là nhóm ‘vô thừa nhận’ vì họ đã chối bỏ miền Nam –nơi họ đã được lớn lên, được ăn học và may mắn được đi du học– trong đó tài cũng có, nhưng cũng không thiếu những thành phần con ông cháu cha được đi tắt để trốn lính. Thực tế nó là như vậy.
Trong hoàn cảnh sinh sống ở nước ngoài, họ bị nhuộm đỏ lúc nào không hay. Thái độ chính trị của họ là quay lại chống lại các chế độ ở miền Nam, đồng thời chống Mỹ, kêu gọi Hòa Bình và chấm dứt chiến tranh!!
Nghe thì lý tưởng lắm!Nhưng họ mù lòa không biết rằng, đã bao nhiêu người chiến sĩ cũng thanh niên như họ, cũng tuổi trẻ, cũng có một tương lai tươi sáng. Nhưng do một chút kém may mắn, họ đã ở lại, đã nhập ngũ và nhiều người đã hy sinh tại chiến trường miền Nam thay cho họ.
Xin nhắc nhở cho họ hiểu rằng, chiến tranh là do sự khởi động từ miền Bắc. Hàng ngàn những chiếc xe tăng nặng 40 tấn, T.54 vàPT.76 đã dẫm nát miền Nam vào những năm 1972. Trong một trận chiến để giữ Đông Hà, một đơn vị TQLC gồm 700 người, một tuần sau khi rút về Ái Tử chỉ còn lại vỏn vẹn 200 người. 500 người chiến sĩ kia đã bị xe tăng của Hà Nội nghiền nát. Trận đánh vẫn tiếp diễn và cuối cùng khi về đến Huế đơn vị chỉ còn vỏn vẹn 52 người.[1]
Phải chăng đó là thứ Hòa Bình mà họ kêu gọi? Một thứ Hòa Bình giả hiệu, thứ hòa bình một phía. Họ đã bị lừa.
Nay mặc dù đã hiểu rõ bị lừa, nhưng như ‘gái ngồi phải cọc’, một số trong bọn họ tiếp tục con đường họ đã chọn..
Những buổi hội thảo mùa hè vô tích sự này phản ánh đúng tình trạng và tâm tư của họ. Họ nói như chỗ không người, nói cho họ nghe.
Buồn thay cho những kẻ vô thừa nhận!![2]
‘Ở một nghĩa cao đẹp, người trí thức thiên tả là người xác tín, phá chấp và là kẻ soi đường thế hệ. Đó là nguyên tắc. Nhưng hãy nhớ những điều này là biết nhận rõ mình sai lầm cũng không kém quan trọng như thái độ thiên tả. Thái độ trí thức ở đây chính là đôi khi phải biết ngượng, biết nhận sai lầm. Và đối với tôi, biết ngượng một cách nào đó cũng đã là một trí thức rồi’.
Trí thức thiên tả? Trí thức khuynh tả hải ngoại?
Người trí thức khuynh tả? Là ai?
Có sự khác biệt giữa nhà chính trị phe tả và người trí thức tả phái ở một điểm: Một bên dấn thân, nhập cuộc bằng hành động cụ thể, ngay cả tranh đấu để lật đổ cái cơ chế hiện hữu bằng một cơ chế mới. Đó là trưởng hợp nhóm trí thức Caravelle ra tuyên ngôn ngày 26/4/1960 với các ông Phan Huy Quát, Phan Khắc Sửu, Trần Văn Tuyên, Trần Văn Đỗ. Họ là những nhà chính trị tả phái chuyên nghiệp.
Trí thức thiên tả có thể dấn thân mà không trực tiếp nhập cuộc, không có hành động cụ thể, cùng lắm sử dụng ngòi bút như phương tiện tranh đấu. Họ lên tiếng mà không mưu cầu lật đổ để thay thế, hoặc chiếm chỗ. Họ có thể là những người như Phan Khôi, Nguyễn Mạnh Tường, Nguyễn Ngọc Lan, Lý Chánh Trung, Chân Tín sau này.
Truyền thống tả phái đã bắt đầu từ cuộc Cách Mạng Pháp, thế kỷ 18, 19, 20 bên Âu Châu. Đây là thời kỳ vàng son của trí thức Tây Phương.
Họ tiêu biểu cho những trào lưu tư tưởng triết lý, chính trị, văn hóa và nhất là thẩm quyền đạo lý của thời kỳ đó. Nhờ cái thẩm quyền tinh thần đó, tiếng nói của họ có trọng lượng. Tiếng nói được người khác nghe. Vì thế, họ thường lên tiếng, chống đối hoặc phê phán sự áp đặt và bất công của các thế lực chính quyền đương đại.
Vậy thì tất cả những ai nhân danh cái thẩm quyền tinh thần ấy để cất tiếng nói, để biết chối từ, để biết nói không, dứt khoát và kiên cường, xác tín và quyết tâm theo đuổi, kẻ đó được gọi là những người trí thức thiên tả.
Khi nào họ trở thành trí thức khuynh tả?
Khi một nhà văn như George Orwel viết truyện Burmese Days, năm 1934, nhân đó lên án chế độ toàn trị, thái độ lên án đó biến ông thành một trí thức tả phái. Hơn là một nhà văn, ông là một trí thức tả phái.
Khi các nhà báo Ted Grant hay giáo sư Charlayne, Hunter Gault viết và tìm hiểu về việc tàn sát, diệt chủng giữa những người Hutu và Tutsi ở Rwanda và Burundy cũng như những vụ tàn sát ở Nam Kivu, Bắc Kivu, Goma và Kakorov, họ không chỉ là nhà báo hay giáo sư nữa. Họ bày tỏ một thái độ, họ nhân danh con người lên án tội ác chống lại nhân loại. Họ thực sự là những nhà nhân bản, những trí thức thiên tả.
Gao Xingjian- Galerie Simoncini Luxembourg
Nhà văn Cao Hành Kiện (Gao Xingjian), tác giả của cuốn tiểu thuyết Linh Sơn (Soul Mountain, 1989), giải Nobel 2000 đã phê phán Cách Mạng Văn Hóa ở Trung Quốc vào những năm 1966-1976.
Khi đến Paris năm 1987, ông đã lên án “Bài nói chuyện ở Diên An” của Mao Trạch Đông. Ông cho rằng thời kỳ cách mạng văn hóa là thời kỳ đen tối nhất của lịch sử văn học Trung Quốc vì nó đã giết chết văn học đích thực. Ông là nhà văn và nhà trí thức tả phái.
Khi mà Vladimir Dudintsev, tác giả cuốn “Không chỉ có bánh mì là đủ” (Not by Bread Alone, 1956), đã được giới thiệu lần đầu tiên ở miền Nam Việt Nam vào năm 1956, trong cuốn “Những nhà Văn hóa mới” của Nguyễn Nam Châu, tôi đã đọc và không khỏi xúc động. Cuốn sách nói lên thực trạng bi đát của xã hội Liên Xô. Cái thảm kịch của giới trí thức Liên Xô là chỉ biết cúi đầu, tuân phục nhà nước cầm quyền. Đó là bi kịch của giới trí thức Liên Xô. Với những lời tố cáo con người không phải chỉ sống bằng bánh mì, phải còn có cái gì hơn thế nữa, như tự do, quyền được suy nghĩ, quyền được phát biểu, nhà văn Dundintsev xứng đáng là một trí thức tả phái.
Bìa ấn bản đầu tiên của cuốn Not by Bread Alone.
Và danh sách những tên tuổi như thế còn dài. Có thể là Voltaire mà ngay từ thời ông, các giáo sĩ đã gọi ông là loại trouble-maker. Rồi Boris Pasternak, Aleksandr Solzhenitsyn, J.P. Sartre, Antonio Gramsci, André Malraux đều là những tên tuổi không xa lạ gì với những đọc giả miền Nam VN, trước 75.
Và ở vào một vị thế đặc biệt, mục sư Martin Luther King, trong bài diễn văn đọc dưới chân đài tưởng niệm Tổng Thống Lincoln tại Washington D.C., vào ngày 28 tháng 8 năm 1963 đã nói: “I have a dream”, và cuối cùng ông đã kêu lên “Free at last, free at last.” Ông đã chết vì những điều xác tín ấy.
Trí thức khuynh tả và những điều xác tín
Không có xác tín, không có lý tưởng, không thể là một trí thức thiên tả chân chính. Nói cho cùng, họ như được trao một sứ mạng thiêng liêng. Người trí thức thiên tả trăn trở, thao thức trở thành tiếng nói của lương tâm thời đại với những điều mà họ xác tín. Không có xác tín thì không gửi đi được những thông điệp có tầm cỡ nhân loại, không đeo đuổi được lý tưởng giải thoát con người ra khỏi những trầm luân của chiến tranh, của bạo lực, của sự bóc lột và chà đạp lên nhân phẩm.
Tiếng nói của họ trở thành lương tâm thời đại, đem lại nguồn hy vọng và niềm an ủi cho những kẻ đang bị áp bức. Họ bắt buộc phải chọn lựa một thế đứng, thường là phía tả, phía của công chính và lương tâm thời đại, phía của kẻ yếu, phía thiểu số bị chà đạp và thua cuộc.
Nhưng chính nhờ thế, họ có được vị thế tinh thần đáng nể, nói thay cho những người khác. Họ xé rào, vứt bỏ những suy tư có phản tiến bộ. Và có thể từ đó họ đưa ra một tư tưởng mới, đường lối mới. Đôi khi trí thức tả phái trở thành một ngọn đuốc soi đường phá mây mù u tối, phá chấp, dẫn đưa nhân loại con người vào những nẻo chính. Ở một nghĩa nào đó, người trí thức thiên tả là người xác tín, phá chấp và là kẻ soi đường thế hệ. Hãy nhớ những điều này để mỗi khi những ai đó tự xưng mình là tả thì đôi khi phải biết ngượng. Và đối với tôi, biết ngượng một cách nào đó cũng đã là một trí thức rồi.
Ảo tưởng trí thức
Ngày nay, ở các nước tiên tiến, giới chuyên viên mỗi ngày mỗi nhiều thêm với đủ loại ngành nghề. Chuyên môn hóa hơn, nhưng lại thiếu những người trí thức đích thực, bởi vì chúng ta biết quá nhiều, nhưng hiểu quá ít, “we know too much, understand too little”(1). Thay vì suy tưởng, chúng ta quan niệm sẵn, thay vì biện giải, chúng ta có lượng thông tin, thay vì tranh luận đối đầu, chúng ta có mẫu mã làm sẵn, thay vì thanh danh, chúng ta có nổi tiếng. Thật khó cho thời đại này có những người vừa có cái đầu, vừa có ngọn lửa tinh thần như Albert Einstein, Bertrand Russell hay một Charles Darwin.
Ảo tưởng trí thức là con đường dễ dãi nhất để dẫn dắt một người trí thức khuynh tả.
Họ cũng là con người. Họ vừa có cái đầu, vừa có cái dạ dầy, thay vì chỉ có tinh thần. Đầu có tiếng nói khác. Dạ dầy nói khác. Không va chạm thực tế, họ dễ trở thành người đi trên mây, đi theo một đường lối, một phong trào, đôi khi cũng có thể chỉ là một cái mốt, thành một thứ trí thức theo đuôi. Có những người mang theo một lý tưởng và tin là như thế và hăng say tranh đấu bằng ngòi viết. Nhưng cũng không thiếu những người theo vì cảm tình, vì cảm thấy mình là người đứng ngoài, tách ra khỏi đám đông và nhất là có cảm tưởng có bàn tay sạch.
Cảm tưởng có bàn tay sạch là cốt lõi sinh tử của trí thức tả khuynh. Họ có cảm tưởng họ là lý tưởng, đứng về phía lẽ phải, sự thật. Và nhiều khi thật ra mà nói, cuối cùng họ chỉ bày tỏ một số khát vọng hơn là một đường lối. Nhân sự nhiều khi chỉ là một nhóm người đến vài chục người. Tư tưởng thì mở ra nhiều phía, đón nhận nhiều phía, lúc nghĩ thế này, lúc nghĩ thế khác, thay đổi và không hề có một ý thức hệ chính thống nào. Họ không đủ điều kiện để có thể đi sát thực tế dẫn đến hoang tưởng, đi trên mây như Lý Chánh Trung đã trả lời một nhà báo Pháp:
Lực lượng thứ ba cuối cùng chỉ là một khát vọng hơn là một thực lực thực tế. Tổ chức vỏn vẹn có vài trăm người. Nhóm người đó mở ra mọi phía và đón nhận nhiều ảnh hưởng. Vì thế, họ không có một ý thức hệ chính xác nào.
Vì thế, họ có thể rơi vào tình trạng nói suông mà không làm được điều gì đích thực. Lăng xăng tuyên bố, lăng xăng có mặt như quân bài múa rối.
Sinh viên phản chiến hải ngoại nằm trong cái phạm trù này.
Phạm trù ngụy tín, ngụy quân tử. Chạy trốn khỏi Miền Nam bằng những lá bài hợp pháp để chống chiến tranh. Điều đó thật là dễ. Nhìn họ mà thương hại.
Trường hợp những trí thức tả phái rơi vào ảo tưởng, đi chệch đường không phải là thiếu. Có thể là Martin Heideigger đã ra mặt ủng hộ Phát-xít Đức. Rồi đến những Schmidt, Walter Benjamin, Alexandre Kojève, Michel Foucault, Jacques Derrida và J. P. Sartre. Ở Việt Nam là trí thức theo Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam (MTGPMN).
Xin được nói rõ hơn về trường hợp J. P. Sartre ở trên. Ngày nay, câu hỏi vẫn đặt ra là J. P. Sartre có thực sự là một người Mác-xít chính hiệu không? Và ông đã đóng góp gì cho chủ nghĩa ấy? Cho đến nay, vẫn còn nhiều ý kiến đối nghịch nhau. Những người cực hữu hay chống cộng sản thì coi Sartre như một người Mác-xít, một người cộng sản thứ thiệt nên thù ghét ông. Một số trí thức thiên tả thì họ cho rằng J. P. Sartre chỉ là người có công diễn tả, chuyển tải một cách linh động, tài tình những lý thuyết của Mác ra tiếng Pháp. Những người khác như Raymond Aron thì cho rằng J. P. Sartre không bao giờ là người Mác-xít được. Những bài viết của Sartre về về đấu tranh giai cấp, về sự tha hóa, về tự do chẳng dính dáng đến triết học kinh điển của Mác cả.
Paris. 1970. Jean Paul Sartre đi bán báo cấm “La Cause Du People”.
Tờ La Nouvelle Critique cũng đã dành một số bài bàn về vấn đề: Sartre có phải là Mác-xít không? Nhiều trí thức Việt Nam cũng có thể xếp loại vào trường hợp của Sartre. Thực ra, chỉ có thể nói ông đã là người diễn giải chủ nghĩa Mác, nhưng chưa bao giờ thực sự đứng tên tham gia vào các tổ chức cộng sản với tư cách một người cán bộ. Sartre vẫn đứng ngoài để trình bày và cũng để phê phán, phê phán nặng nề tư bản đã đành, nhưng phê phán ngay cả chủ nghĩa cộng sản. Vì thế, ông làm phiền lòng cả hai phía bằng cái luận điểm quen thuộc mà ông thường nói đến, “Mauvaise foi”, ngụy tín. Và nay thì rõ ràng rằng những rêu rao về Mác-xít của ông chỉ là trong một giai đoạn đã đi chệch đường. Sartre đã rơi vào một ảo tưởng trí thức của những người thiên tả. Sống vật chất, sống thụ hưởng từ vật chật đến tình dục, chơi gái với những tiện nghi cung cấp của chủ nghĩa tư bản, bằng lòng với tiện nghi ấy. Nhưng mặt khác vẫn ngoảnh mặt lên án nó và rêu rao về chủ nghĩa Mác. Sartre là mẫu tượng điển hình của loại trí thức thiên tả hai mặt, ngụy tín và thiếu trung thực. Cùng lắm trước sau, ông vẫn chỉ là một triết gia hiện sinh. Không ai có thể phủ nhận được điều đó.
Mẫu người của Sartre cũng là một điển hình để chúng ta soi rõi những người trí thức thiên tả thời Việt Nam Cộng Hòa (VNCH), trong và ngoài nước. Nói họ là những trí thức con hoang là để nói đến những thành phần không dám dấn thân nhập cuộc. Trí thì chưa chắc đã đủ, lòng thì còn ham muốn đủ thứ, can đảm thì nhát nhúa, chân trong chân ngoài. Thích đứng ngoài để nói, để phê phán, để hô hào. Giữa một kẻ trong cuộc và kẻ đứng ngoài. Kẻ đứng ngoài không giá trị hơn một đồng xu. Cùng lắm, họ sống bằng một cái huyền thoại do chính họ tạo ra.
Trong một bài nhan đề “Trí thức miền Nam Hai mươi năm nhập cuộc (1955-1975)”, trên Hợp Lưu số 84, tháng 8 và 9/2005, tôi đã nói về vai trò những người trí thức tả phái thời VNCH. Có những người trí thức tả phái sống giữa lòng chế độ và những người đã quyết định ra đi theo Mặt Trận Giải Phóng miền Nam. Chọn lựa đó sai đúng thế nào thì nay đã rõ? Họ xứng đáng hay không xứng đáng ngay cả trong những chọn lựa sai lầm? Hay họ chỉ bị phỉnh gạt?
Phần thứ hai của bài này, xin không nói đến những người trí thức thiên tả thời VNCH ở trong nước, vì đã nói rồi, mà dành để nói đến trí thức thiên tả hải ngoại, vấn đề mà Nguyễn Hữu Liêm đã nêu ra và đã có sự đáp ứng của Lữ Phương, Nguyễn Hòa Mai, Hoàng Mai Thị. Và cùng một cách thức như thế trên diễn đàn DCVOnline với bài của Trần Trung Việt[4], bài viết của tôi đi lại từ đầu để rốt ráo nhận định và đánh giá những trí thức này.
=====================================
[1] Hoàng Dung, Cõi Trời cõi ta, Tiếng Quê Hương, Lời giới thiệu của Uyên Thao, trang 17.
[2] Nhóm tổ chức này gồm những gương mặt quen thuộc như Lê Văn Cường, Nguyễn Tiến Dũng, Trần Hữu Dũng, Giáp Văn Dương, Nguyễn Ngọc Giao, Trần Hải Hạc, Trần Quốc Hùng, Đỗ Tuyết Khanh, Thái Thị Kim Lan, Ngô Vĩnh Long, Trịnh Văn Thảo, Nguyễn Minh Thọ, Trần Văn Thọ, Cao Huy Thuần, Hà Dương Tường, Vũ Quang Việt…
[3] Trích Alain Ruscio, Vivre au Vietnam, 1981, trang 178.
[4] Trần Trung Việt, “Thiên tả và thân cộng”, DCVOnline, 8/4/2006, 11/4/2015.
Người trí thức khuynh tả? Là ai?
Có sự khác biệt giữa nhà chính trị phe tả và người trí thức tả phái ở một điểm: Một bên dấn thân, nhập cuộc bằng hành động cụ thể, ngay cả tranh đấu để lật đổ cái cơ chế hiện hữu bằng một cơ chế mới. Đó là trưởng hợp nhóm trí thức Caravelle ra tuyên ngôn ngày 26/4/1960 với các ông Phan Huy Quát, Phan Khắc Sửu, Trần Văn Tuyên, Trần Văn Đỗ. Họ là những nhà chính trị tả phái chuyên nghiệp.
Trí thức thiên tả có thể dấn thân mà không trực tiếp nhập cuộc, không có hành động cụ thể, cùng lắm sử dụng ngòi bút như phương tiện tranh đấu. Họ lên tiếng mà không mưu cầu lật đổ để thay thế, hoặc chiếm chỗ. Họ có thể là những người như Phan Khôi, Nguyễn Mạnh Tường, Nguyễn Ngọc Lan, Lý Chánh Trung, Chân Tín sau này.
Truyền thống tả phái đã bắt đầu từ cuộc Cách Mạng Pháp, thế kỷ 18, 19, 20 bên Âu Châu. Đây là thời kỳ vàng son của trí thức Tây Phương.
Họ tiêu biểu cho những trào lưu tư tưởng triết lý, chính trị, văn hóa và nhất là thẩm quyền đạo lý của thời kỳ đó. Nhờ cái thẩm quyền tinh thần đó, tiếng nói của họ có trọng lượng. Tiếng nói được người khác nghe. Vì thế, họ thường lên tiếng, chống đối hoặc phê phán sự áp đặt và bất công của các thế lực chính quyền đương đại.
Vậy thì tất cả những ai nhân danh cái thẩm quyền tinh thần ấy để cất tiếng nói, để biết chối từ, để biết nói không, dứt khoát và kiên cường, xác tín và quyết tâm theo đuổi, kẻ đó được gọi là những người trí thức thiên tả.
Khi nào họ trở thành trí thức khuynh tả?
Khi một nhà văn như George Orwel viết truyện Burmese Days, năm 1934, nhân đó lên án chế độ toàn trị, thái độ lên án đó biến ông thành một trí thức tả phái. Hơn là một nhà văn, ông là một trí thức tả phái.
Khi các nhà báo Ted Grant hay giáo sư Charlayne, Hunter Gault viết và tìm hiểu về việc tàn sát, diệt chủng giữa những người Hutu và Tutsi ở Rwanda và Burundy cũng như những vụ tàn sát ở Nam Kivu, Bắc Kivu, Goma và Kakorov, họ không chỉ là nhà báo hay giáo sư nữa. Họ bày tỏ một thái độ, họ nhân danh con người lên án tội ác chống lại nhân loại. Họ thực sự là những nhà nhân bản, những trí thức thiên tả.
Gao Xingjian- Galerie Simoncini Luxembourg
Nhà văn Cao Hành Kiện (Gao Xingjian), tác giả của cuốn tiểu thuyết Linh Sơn (Soul Mountain, 1989), giải Nobel 2000 đã phê phán Cách Mạng Văn Hóa ở Trung Quốc vào những năm 1966-1976.
Khi đến Paris năm 1987, ông đã lên án “Bài nói chuyện ở Diên An” của Mao Trạch Đông. Ông cho rằng thời kỳ cách mạng văn hóa là thời kỳ đen tối nhất của lịch sử văn học Trung Quốc vì nó đã giết chết văn học đích thực. Ông là nhà văn và nhà trí thức tả phái.
Khi mà Vladimir Dudintsev, tác giả cuốn “Không chỉ có bánh mì là đủ” (Not by Bread Alone, 1956), đã được giới thiệu lần đầu tiên ở miền Nam Việt Nam vào năm 1956, trong cuốn “Những nhà Văn hóa mới” của Nguyễn Nam Châu, tôi đã đọc và không khỏi xúc động. Cuốn sách nói lên thực trạng bi đát của xã hội Liên Xô. Cái thảm kịch của giới trí thức Liên Xô là chỉ biết cúi đầu, tuân phục nhà nước cầm quyền. Đó là bi kịch của giới trí thức Liên Xô. Với những lời tố cáo con người không phải chỉ sống bằng bánh mì, phải còn có cái gì hơn thế nữa, như tự do, quyền được suy nghĩ, quyền được phát biểu, nhà văn Dundintsev xứng đáng là một trí thức tả phái.
Bìa ấn bản đầu tiên của cuốn Not by Bread Alone.
Và danh sách những tên tuổi như thế còn dài. Có thể là Voltaire mà ngay từ thời ông, các giáo sĩ đã gọi ông là loại trouble-maker. Rồi Boris Pasternak, Aleksandr Solzhenitsyn, J.P. Sartre, Antonio Gramsci, André Malraux đều là những tên tuổi không xa lạ gì với những đọc giả miền Nam VN, trước 75.
Và ở vào một vị thế đặc biệt, mục sư Martin Luther King, trong bài diễn văn đọc dưới chân đài tưởng niệm Tổng Thống Lincoln tại Washington D.C., vào ngày 28 tháng 8 năm 1963 đã nói: “I have a dream”, và cuối cùng ông đã kêu lên “Free at last, free at last.” Ông đã chết vì những điều xác tín ấy.
Trí thức khuynh tả và những điều xác tín
Không có xác tín, không có lý tưởng, không thể là một trí thức thiên tả chân chính. Nói cho cùng, họ như được trao một sứ mạng thiêng liêng. Người trí thức thiên tả trăn trở, thao thức trở thành tiếng nói của lương tâm thời đại với những điều mà họ xác tín. Không có xác tín thì không gửi đi được những thông điệp có tầm cỡ nhân loại, không đeo đuổi được lý tưởng giải thoát con người ra khỏi những trầm luân của chiến tranh, của bạo lực, của sự bóc lột và chà đạp lên nhân phẩm.
Tiếng nói của họ trở thành lương tâm thời đại, đem lại nguồn hy vọng và niềm an ủi cho những kẻ đang bị áp bức. Họ bắt buộc phải chọn lựa một thế đứng, thường là phía tả, phía của công chính và lương tâm thời đại, phía của kẻ yếu, phía thiểu số bị chà đạp và thua cuộc.
Nhưng chính nhờ thế, họ có được vị thế tinh thần đáng nể, nói thay cho những người khác. Họ xé rào, vứt bỏ những suy tư có phản tiến bộ. Và có thể từ đó họ đưa ra một tư tưởng mới, đường lối mới. Đôi khi trí thức tả phái trở thành một ngọn đuốc soi đường phá mây mù u tối, phá chấp, dẫn đưa nhân loại con người vào những nẻo chính. Ở một nghĩa nào đó, người trí thức thiên tả là người xác tín, phá chấp và là kẻ soi đường thế hệ. Hãy nhớ những điều này để mỗi khi những ai đó tự xưng mình là tả thì đôi khi phải biết ngượng. Và đối với tôi, biết ngượng một cách nào đó cũng đã là một trí thức rồi.
Ảo tưởng trí thức
Ngày nay, ở các nước tiên tiến, giới chuyên viên mỗi ngày mỗi nhiều thêm với đủ loại ngành nghề. Chuyên môn hóa hơn, nhưng lại thiếu những người trí thức đích thực, bởi vì chúng ta biết quá nhiều, nhưng hiểu quá ít, “we know too much, understand too little”(1). Thay vì suy tưởng, chúng ta quan niệm sẵn, thay vì biện giải, chúng ta có lượng thông tin, thay vì tranh luận đối đầu, chúng ta có mẫu mã làm sẵn, thay vì thanh danh, chúng ta có nổi tiếng. Thật khó cho thời đại này có những người vừa có cái đầu, vừa có ngọn lửa tinh thần như Albert Einstein, Bertrand Russell hay một Charles Darwin.
Ngày nay, ở các nước tiên tiến, giới chuyên viên mỗi ngày mỗi nhiều thêm với đủ loại ngành nghề. Chuyên môn hóa hơn, nhưng lại thiếu những người trí thức đích thực, bởi vì chúng ta biết quá nhiều, nhưng hiểu quá ít, “we know too much, understand too little”(1). Thay vì suy tưởng, chúng ta quan niệm sẵn, thay vì biện giải, chúng ta có lượng thông tin, thay vì tranh luận đối đầu, chúng ta có mẫu mã làm sẵn, thay vì thanh danh, chúng ta có nổi tiếng. Thật khó cho thời đại này có những người vừa có cái đầu, vừa có ngọn lửa tinh thần như Albert Einstein, Bertrand Russell hay một Charles Darwin.
Ảo tưởng trí thức là con đường dễ dãi nhất để dẫn dắt một người trí thức khuynh tả.
Họ cũng là con người. Họ vừa có cái đầu, vừa có cái dạ dầy, thay vì chỉ có tinh thần. Đầu có tiếng nói khác. Dạ dầy nói khác. Không va chạm thực tế, họ dễ trở thành người đi trên mây, đi theo một đường lối, một phong trào, đôi khi cũng có thể chỉ là một cái mốt, thành một thứ trí thức theo đuôi. Có những người mang theo một lý tưởng và tin là như thế và hăng say tranh đấu bằng ngòi viết. Nhưng cũng không thiếu những người theo vì cảm tình, vì cảm thấy mình là người đứng ngoài, tách ra khỏi đám đông và nhất là có cảm tưởng có bàn tay sạch.
Cảm tưởng có bàn tay sạch là cốt lõi sinh tử của trí thức tả khuynh. Họ có cảm tưởng họ là lý tưởng, đứng về phía lẽ phải, sự thật. Và nhiều khi thật ra mà nói, cuối cùng họ chỉ bày tỏ một số khát vọng hơn là một đường lối. Nhân sự nhiều khi chỉ là một nhóm người đến vài chục người. Tư tưởng thì mở ra nhiều phía, đón nhận nhiều phía, lúc nghĩ thế này, lúc nghĩ thế khác, thay đổi và không hề có một ý thức hệ chính thống nào. Họ không đủ điều kiện để có thể đi sát thực tế dẫn đến hoang tưởng, đi trên mây như Lý Chánh Trung đã trả lời một nhà báo Pháp:
Lực lượng thứ ba cuối cùng chỉ là một khát vọng hơn là một thực lực thực tế. Tổ chức vỏn vẹn có vài trăm người. Nhóm người đó mở ra mọi phía và đón nhận nhiều ảnh hưởng. Vì thế, họ không có một ý thức hệ chính xác nào.
Vì thế, họ có thể rơi vào tình trạng nói suông mà không làm được điều gì đích thực. Lăng xăng tuyên bố, lăng xăng có mặt như quân bài múa rối.
Sinh viên phản chiến hải ngoại nằm trong cái phạm trù này.
Phạm trù ngụy tín, ngụy quân tử. Chạy trốn khỏi Miền Nam bằng những lá bài hợp pháp để chống chiến tranh. Điều đó thật là dễ. Nhìn họ mà thương hại.
Trường hợp những trí thức tả phái rơi vào ảo tưởng, đi chệch đường không phải là thiếu. Có thể là Martin Heideigger đã ra mặt ủng hộ Phát-xít Đức. Rồi đến những Schmidt, Walter Benjamin, Alexandre Kojève, Michel Foucault, Jacques Derrida và J. P. Sartre. Ở Việt Nam là trí thức theo Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam (MTGPMN).
Xin được nói rõ hơn về trường hợp J. P. Sartre ở trên. Ngày nay, câu hỏi vẫn đặt ra là J. P. Sartre có thực sự là một người Mác-xít chính hiệu không? Và ông đã đóng góp gì cho chủ nghĩa ấy? Cho đến nay, vẫn còn nhiều ý kiến đối nghịch nhau. Những người cực hữu hay chống cộng sản thì coi Sartre như một người Mác-xít, một người cộng sản thứ thiệt nên thù ghét ông. Một số trí thức thiên tả thì họ cho rằng J. P. Sartre chỉ là người có công diễn tả, chuyển tải một cách linh động, tài tình những lý thuyết của Mác ra tiếng Pháp. Những người khác như Raymond Aron thì cho rằng J. P. Sartre không bao giờ là người Mác-xít được. Những bài viết của Sartre về về đấu tranh giai cấp, về sự tha hóa, về tự do chẳng dính dáng đến triết học kinh điển của Mác cả.
Paris. 1970. Jean Paul Sartre đi bán báo cấm “La Cause Du People”.
Tờ La Nouvelle Critique cũng đã dành một số bài bàn về vấn đề: Sartre có phải là Mác-xít không? Nhiều trí thức Việt Nam cũng có thể xếp loại vào trường hợp của Sartre. Thực ra, chỉ có thể nói ông đã là người diễn giải chủ nghĩa Mác, nhưng chưa bao giờ thực sự đứng tên tham gia vào các tổ chức cộng sản với tư cách một người cán bộ. Sartre vẫn đứng ngoài để trình bày và cũng để phê phán, phê phán nặng nề tư bản đã đành, nhưng phê phán ngay cả chủ nghĩa cộng sản. Vì thế, ông làm phiền lòng cả hai phía bằng cái luận điểm quen thuộc mà ông thường nói đến, “Mauvaise foi”, ngụy tín. Và nay thì rõ ràng rằng những rêu rao về Mác-xít của ông chỉ là trong một giai đoạn đã đi chệch đường. Sartre đã rơi vào một ảo tưởng trí thức của những người thiên tả. Sống vật chất, sống thụ hưởng từ vật chật đến tình dục, chơi gái với những tiện nghi cung cấp của chủ nghĩa tư bản, bằng lòng với tiện nghi ấy. Nhưng mặt khác vẫn ngoảnh mặt lên án nó và rêu rao về chủ nghĩa Mác. Sartre là mẫu tượng điển hình của loại trí thức thiên tả hai mặt, ngụy tín và thiếu trung thực. Cùng lắm trước sau, ông vẫn chỉ là một triết gia hiện sinh. Không ai có thể phủ nhận được điều đó.
Mẫu người của Sartre cũng là một điển hình để chúng ta soi rõi những người trí thức thiên tả thời Việt Nam Cộng Hòa (VNCH), trong và ngoài nước. Nói họ là những trí thức con hoang là để nói đến những thành phần không dám dấn thân nhập cuộc. Trí thì chưa chắc đã đủ, lòng thì còn ham muốn đủ thứ, can đảm thì nhát nhúa, chân trong chân ngoài. Thích đứng ngoài để nói, để phê phán, để hô hào. Giữa một kẻ trong cuộc và kẻ đứng ngoài. Kẻ đứng ngoài không giá trị hơn một đồng xu. Cùng lắm, họ sống bằng một cái huyền thoại do chính họ tạo ra.
Trong một bài nhan đề “Trí thức miền Nam Hai mươi năm nhập cuộc (1955-1975)”, trên Hợp Lưu số 84, tháng 8 và 9/2005, tôi đã nói về vai trò những người trí thức tả phái thời VNCH. Có những người trí thức tả phái sống giữa lòng chế độ và những người đã quyết định ra đi theo Mặt Trận Giải Phóng miền Nam. Chọn lựa đó sai đúng thế nào thì nay đã rõ? Họ xứng đáng hay không xứng đáng ngay cả trong những chọn lựa sai lầm? Hay họ chỉ bị phỉnh gạt?
Phần thứ hai của bài này, xin không nói đến những người trí thức thiên tả thời VNCH ở trong nước, vì đã nói rồi, mà dành để nói đến trí thức thiên tả hải ngoại, vấn đề mà Nguyễn Hữu Liêm đã nêu ra và đã có sự đáp ứng của Lữ Phương, Nguyễn Hòa Mai, Hoàng Mai Thị. Và cùng một cách thức như thế trên diễn đàn DCVOnline với bài của Trần Trung Việt[4], bài viết của tôi đi lại từ đầu để rốt ráo nhận định và đánh giá những trí thức này.
=====================================
[1] Hoàng Dung, Cõi Trời cõi ta, Tiếng Quê Hương, Lời giới thiệu của Uyên Thao, trang 17.
[2] Nhóm tổ chức này gồm những gương mặt quen thuộc như Lê Văn Cường, Nguyễn Tiến Dũng, Trần Hữu Dũng, Giáp Văn Dương, Nguyễn Ngọc Giao, Trần Hải Hạc, Trần Quốc Hùng, Đỗ Tuyết Khanh, Thái Thị Kim Lan, Ngô Vĩnh Long, Trịnh Văn Thảo, Nguyễn Minh Thọ, Trần Văn Thọ, Cao Huy Thuần, Hà Dương Tường, Vũ Quang Việt…
[3] Trích Alain Ruscio, Vivre au Vietnam, 1981, trang 178.
[4] Trần Trung Việt, “Thiên tả và thân cộng”, DCVOnline, 8/4/2006, 11/4/2015.
TRÍ THỨC PHẢI LÀ NGƯỜI BIẾT NGƯỢNG (II)
Nguyễn Văn Lục
Trí thức thiên tả ở hải ngoại
Thật ra chữ dùng này để chỉ những người trí thức hải ngoại thiên tả là không đúng, là không chỉnh. Nó chỉ thích hợp ở thời điểm trước 1975, khi những người này nghiêng về phía Hà Nội, lên án chiến tranh “Mỹ Thiệu” hay VNCH. Vì thế, đúng ra chữ dùng này phải tiêu ma ngay khi mà miền Nam không còn nữa. Bởi vì, bây giờ mà tả thì tả với ai? Tả cái gì? Chỉ có một con đường là tả với Hà Nội?
Chữ dùng đúng nhất là sinh viên phản chiến.
Họ chưa đủ tầm vóc để được gọi là trí thức thiên tả theo nghĩa đã được trình bày ở phần một của bài này.
Theo Trần Trung Việt, thiên tả chỉ còn là một nhãn hiệu trống rỗng. Những người mệnh danh là thiên tả theo cộng sản… cái nhãn hiệu thiên tả mà họ chưa bao giờ xứng đáng. Chính trị cánh tả Việt Nam đang là một khoảng trống. Câu hỏi đặt ra cho chính họ, chứ không cho người viết. Họ là ai lúc trước 75 và sau 75?
A. Họ là ai lúc ra đi trước 75?
Tất cả những sinh viên tả này đều từ miền Nam được đi du học. Không có một ai từ Hà Nội được gửi sang. Nếu tính đến 1975. Họ từ miền Nam mà đi ra. Phần nhỏ, đi trước thời điểm 1963 theo những chương trình du học có học bổng. Chẳng hạn học bổng kế hoạch Colombo. Họ được chọn lựa khá kỹ càng, có đủ tiêu chuẩn về bằng cấp như tú tài hạng bình. Như trường hợp Nguyễn Ngọc Giao,[5] con cụ Cư Bướu.
Hạng này không nhiều. Họ thường thành đạt và có một đời sống tương đối ổn định.
Sau 1963 thì có sự ra đi khá ồ ạt, khá chộn rộn. Nhất là từ năm 1966 trở đi. Ai cũng có thể đi du học được miễn có tiền, học đúng tuổi và xin được chỗ nhận cho học và chỗ ở. Đỗ tú tài hạng thứ cũng được. Sự ra đi du học lúc này dựa vào tình hình chính trị lúc đó. Việc tuyển chọn không còn giữ tính cách nghiêm chỉnh như trước nữa. Có nhiều học bổng đủ loại từ nhiều nguồn, từ tôn giáo, nhất là khối Phật Giáo Ấn Quang do thầy Thích Minh Châu làm viện trưởng. Học bổng đôi khi xài không hết như lời một người bạn tôi mới cho biết. Có những học bổng của các đại học Mỹ và ngay cả của CIA như tổ chức Asia Foundation. Tổ chức này đã đưa các sinh viên sang Mỹ du học mà không thông qua Hội Đồng Du Học của bộ Quốc Gia Giáo Dục VNCH. Tôi gọi họ là những sinh viên du học đi thẳng. Thẳng một lèo. Người Mỹ có nhiều chương trình lắm. Nó phản ánh đường lối chính sách của Mỹ từng thời kỳ, từng giai đoạn một. Từ các nhóm Thanh Niên Thiện Nguyện, Thanh Niên Thiện Chí IVS (Intertional Voluntary Service), chương trình Phát Triển Quận 8, chương trình Học Đường Mới, CPS. Tổ chức Asia Foundation nhằm đưa một số sinh viên VN sang Mỹ cũng nằm trong mục đích ấy. Dưới thời các bộ trưởng giáo dục như Trần Ngọc Ninh, Nguyễn Văn Thơ, Lê Minh Trí, Nguyễn Danh Đàn đã để lại nhiều dư luận cũng như tai tiếng. Riêng ông Lê Minh Trí sau này đã bị ám sát. Không có gì chắc chắn là các vị ấy dính dáng trực tiếp vào những vụ tai tiếng ấy. Rất có thể những người chung quanh, hoặc nhân viên dưới quyền đã lợi dụng danh nghĩa để làm bậy.[6]
Tấm hình tượng trưng cho 40 du học sinh plan Colombo lên đường đi Canada ngày 3 tháng 9 năm 1963.
Nhưng điều chắc chắn là trong đám sinh viên gọi là thiên tả, đã có những người đã được ra đi một cách như thế. Nhất là khi có tình trạng cho phép đi du học tự túc. Tốt mà cũng có thể có điều không hay. Không hay vì có sự lạm dụng. Nhiều sinh viên đã không đủ tư cách để đi du học. Bằng tú tài lúc ấy đã có thể mua. Hoặc có giá cho mỗi loại bằng như bình thứ, bình v.v… Riêng dưới thời Tổng Trưởng Nguyễn Văn Thơ và Trần Lưu Cung, ông đã can thiệp với các đại học bên Mỹ để chấp nhận cho sinh viên Việt Nam sau khi học xong cao học (master) được tiếp tục học lên tiến sĩ. Ông cũng thiết lập Hội Đồng Du Học, gồm 10 vị khoa bảng để xét duyệt cũng như quyết định hồ sơ du học. Riêng sinh viên Việt Nam đã có bằng cử nhân rồi, đi du học được học thẳng lên cao học của Mỹ (master nay gọi là thạc sĩ) mà không cần lấy thêm tín chỉ. Trong khi đó chính sách của Mỹ là ‘one degree policy’, theo đó học hết một cấp phải về nước.
Phần lớn bọn họ đã ra đi kèm theo hành lý với hai điều hy vọng; trước hết đi để trốn lính, khỏi cảnh chiến tranh mà họ không muốn làm vật hy sinh và đi để học cho bản thân mình; sau đó, họ đã ở lại bằng nhiều phương tiện cũng không chính thống nữa để hợp thức hóa tình trạng ở lậu, để một lần nữa tránh trách nhiệm với miền Nam VNCH. Thân phận họ như thế, anh Nguyễn Hữu Liêm hãy chỉ cho tôi họ anh hùng ở chỗ nào? Có lẽ, chữ anh hùng mà anh Liêm xài thong dong là hiểu theo nghĩa của người Mỹ quen dùng. Cái gì cũng có thể gọi là anh hùng. Hiểu theo nghĩa của người Mỹ đi nữa thì vị tất họ đã anh hùng?
Ông Âu Dương Thệ.
Ông Âu Dương Thệ, một sinh viên du học Đức, 1969, nay là giáo sư đại học ở Đức, qua điên thoại nói với tôi là những sinh viên đó thân Cộng, phản chiến chỉ vì cảm tính. Biểu tình, ngay cả uống máu ăn thề chỉ đặt tình cảm lên trên hết. Can đảm ở chỗ nào? Đã chọn lựa Cộng Sản, sao không dám về Hà Nội sau 1975? Đã có bao nhiêu người về hợp tác và bao nhiêu sau đó đã bỏ đi? Có bao nhiêu người được Hà Nội sử dụng? Có được độ 10 người không? Và nhất là bây giờ đã có bao nhiêu người đã thất vọng đến sống ẩn dật, rút lui vì đã lỡ lầm? Trình bày như thế để thấy rằng đám sinh viên du học được gọi là ‘tả’ thành phần cũng hỗn tạp lắm.
Phần tôi, họ từ đâu mà ra đi, họ quên cội nguồn, họ phản lại phần đất đã cưu mang, nuôi dưỡng họ. Theo luân lý người Việt, đơn giản, họ chỉ là những kẻ bội phản. Có thể, xa quê hương miền Nam, dần dần họ đã đánh mất hết ý thức về một đất nước, về tình tự con người. Đó là sự phá sản tiệm tiến, xói mòn tất cả những gia tài tinh thần mà lúc ra đi họ đã mang theo. Một cô gái con nhà nề nếp, có nếp sống luân lý quy củ chẳng mấy chốc trở thành một cô gái hoang đàng, giao thiệp trai gái bừa bãi, sổ lồng, dẫm đạp lên tất cả.
Đi đã là một điều trốn chạy đáng trách. Học xong, tìm mọi cách không về là một thứ phản bội. Thân cộng sản mà không dám về Bắc là một điều giả dối, man trá.
Như Võ Long Triều đã nói với những người bạn của ông là Đức, Tri, Phúc đã ngả theo cộng sản:
“Không về nước lúc này là tụi toa đào ngũ lần thứ hai, nếu vô phúc cho tụi toa, sau này… tụi toa vĩnh viễn đừng hòng trở về nước.”
Sau này, Đức có nói một câu với Võ Long Triều:
“Moa thú thật không can đảm bằng toa, dù có khổ sở bao nhiêu với những năm tù, nhưng toa đã sống xứng đáng. Cho nên, chính kẻ ở lại mới có thể được gọi là can đảm, không phải những kẻ bỏ nước ra đi và không dám về. Chỉ kẻ ở lại mới có thể nói đến can đảm hay không?”
Bằng cách này, cách khác, phải nói họ là những người may mắn. Thoát khỏi Việt Nam là thoát khỏi đi lính sau khi có lệnh tổng động viên. Tự bản chất, trong số họ, có những người là do tư thế gia đình, do tiền bạc và cũng có thể do khả năng học hành của họ mà được đi. Dù đi cách nào cũng vẫn là một may mắn so với đám đông thanh niên khác. Đừng có quên điều đó.
Nói số họ bọc điều cũng không hẳn là sai. Đã thế, một cách hợp pháp họ được chuyển một số tiền từ 25 ngàn quan Pháp (Franc), sau lên đến 35 ngàn quan mỗi tháng. Đó là giá chính thức. Cách thức đổi chợ đen nó là như thế này. Tỉ dụ, một sinh viên du học bên Đức, mỗi tháng chính phủ cho chuyển ngân chính thức 150 đô la, trong đó chính phú tài trợ 38 đô la. Gia đình chỉ chính thức trả 80 đô la thôi. Khi chuyển tiền sang, sinh viên nếu hà tiện có thể để dành, hoặc có đi làm thêm, có thể bán lại chợ đen cho bạn bè. Giao tiền cho bạn bè ở Đức, ở bên nhà sẽ đòi gia đình bên kia theo giá chợ đen từ 200 đến hơn 200 thay vì giá chính thức là 118. Coi như cho con đi du học mà có thể không tốn kém là bao.
Nêu một trường hợp anh Nguyễn Minh Tuấn, sinh viên phản chiến, thiên Cộng, ở Cologne bên Đức. Anh bị chính quyền VNCH cắt 150 đô la. Gia đình anh giầu có nên vẫn đổi chợ đen gửi sang cho anh. Đôi khi gia đình phải giầu mới phản chiến được.
Một số sinh viên đã đành cắm cúi vừa đi làm, vừa đi học trong những điều kiện vật chất eo hẹp và khó khăn.
Ra đi như một sự bội phản trước tình thế đất nước nghiêng ngả, nếu nghĩ rằng miền Nam là đất nước của mình. Quyết định ở lại để yên thân thêm một lần bội phản? Có gì để hãnh diện? Đã hẳn, đây không phải là lúc để đưa ra bất cứ phê phán gì. Trong tình huống như thế, đa số đã chọn lựa những giải pháp dễ dãi nhất cho bản thân mình. Không ai ở vị trí của họ để nói thay được. Để có thể ở lại trong tình trạng bất hợp pháp, có nhiều chọn lựa bất cập ngoài ý muốn như lập gia đình với dân bản xứ, đổi chỗ học, hay ghi tên học một môn học khác. Ngay cả bỏ trốn sang nước khác.
Một cựu sinh viên cho tôi biết có khoảng 30 chục sinh viên là sĩ quan không quân, người nhái đã được bọn phản chiến cho nhập cảnh lậu từ Mỹ vào Canada, vào cuối 1973. Bề trái của chiếc mề đai là như thế đấy, giá im đi thì còn có thể chấp nhận được.
Nhưng giải pháp dễ dãi nhất là lập gia đình với người ngoại quốc. Tất cả đều có thể. Ngay cả sự quyết định chọn thái độ phản chiến cũng phải tùy hoàn cảnh, tính đến cái visa, tính đến tiền học bổng, v.v…
B. Sinh hoạt, đời sống của sinh viên hải ngoại
1. Sinh viên du học tại Âu Châu
Giữa sinh viên du học tại Âu Châu như Pháp, Đức và tại Bắc Mỹ như Canada và Mỹ có sự khác biệt về nhiều mặt. Về số sinh viên như ở Pháp là 3 ngàn người. Ở Đức sau 1966 có thể con số lên vài ngàn người dễ dàng. Ở Canada khoảng 1.500 người. Ở Mỹ có lẫn lộn sinh viên du học với công chức đi tu nghiệp, rồi sinh viên sĩ quan như không quân, hải quân v.v. Những thành phần sinh viên sĩ quan sống theo quân kỷ nhà binh tương đối có kỷ luật. Công chức đi du học hoặc đi tu nghiệp thường đứng tuổi, đã có gia đình nên cũng có nếp sống khuôn khổ. Nước Mỹ lại quá rộng nên họ có thể ở rải rác nhiều nơi. Muốn gặp phải có dịp thuận tiện như các kỳ nghỉ lễ. Trái lại sinh viên bên Pháp thường quanh quẩn ở Paris. Cùng lắm có người ở lẻ tẻ tại vài tỉnh khác như Lyon, Bordeaux, Toulouse v.v. Sự ở gần gũi giúp họ có nhiều cơ hội trao đổi, dễ tổ chức, nhưng cũng dễ bắt chước, đua đòi, dễ hư hỏng hơn sinh viên ở Canada và Mỹ.
Theo hồi ký của kỹ sư Võ Long Triều, đăng trên Người Việt Online, vào khoảng 1959-60, có khoảng 3000 sinh viên Việt Nam của miền Nam gửi sang du học. Những năm sau, con số có thể lên ngót nghét 10 ngàn người. Trong số đó không quá 10% vào đại học. Con số chính thức ở bên Đức là 15% cho sinh viên ngoại quốc. Tỉ lệ sinh viên Việt Nam thì có thể nhích hơn một chút. Đọc con số tỉ lệ như thế, chúng ta không khỏi sửng sốt và ngạc nhiên. Nhưng sự thực là như thế. Nghĩa là chỉ có mấy trăm sinh viên tiếp tục đeo đuổi việc học, còn những người khác đi đâu?
“Xa nhà, họ không bị sự kiềm chế của cha mẹ, sống trong cảnh xa hoa tráng lệ của Paris, nên số đông bị quyến rũ bởi sự ăn chơi, bỏ bê việc học dẫn đến mất sổ chuyển ngân. Hội viên ái hữu Cộng Sản lợi dụng thời cơ tiếp xúc, an ủi chỉ trích và tố khổ Tòa Đại sứ Việt Nam Cộng Hòa bất nhân vô tình, không khuyến khích giúp đỡ mà còn lợi dụng quyền cấp phát sổ chuyển ngân để làm khó dễ, hăm dọa thay vì thông cảm. Họ mời những người bạn thiếu may mắn này về quán cơm rẻ tiền của Hội Ái Hữu ăn miễn phí, tạm thời cho qua cơn khó.
Rồi bị vướng vào tròng. Đó là trường hợp Đoàn Văn Trung và Đoàn Thế Phong.”[7]
Và cộng sản thì khôn lắm. Cũng theo Võ Long Triều, có ba tổ chức sinh viên ở Paris là: Hội Ái Hữu của Cộng Sản do Nguyễn Khắc Viện, đại diện chính thức của Bắc Việt tổ chức và gián tiếp điều khiển. (Ông Viện lại có người em là Nguyễn Khắc Dương thì lại là giáo sư Triết, dạy đại học Văn Khoa Sài Gòn); ban Văn Hóa của tòa đại sứ VNCH, và Liên Đoàn Công Giáo Việt Nam. Trong ba tổ chức ấy thì Hội Ái Hữu Cộng Sản hoạt động mạnh nhất. Họ lôi kéo sinh viên ngay từ lúc ở bến cảng Marseille hay tại phi trường ở Paris. Ban đầu, họ chỉ muốn chứng tỏ giúp đỡ như bạn bè rồi dần thu phục, nói xấu tòa đại sứ VNCH. Tòa đại sứ VNCH thì làm việc như công chức, đợi sinh viên đến chứ không tự động đến với sinh viên. Có điều gì sai trái thì cúp học bổng gây ra nhiều tiếng tăm không tốt.
Rồi bị vướng vào tròng. Đó là trường hợp Đoàn Văn Trung và Đoàn Thế Phong.”[7]
Và cộng sản thì khôn lắm. Cũng theo Võ Long Triều, có ba tổ chức sinh viên ở Paris là: Hội Ái Hữu của Cộng Sản do Nguyễn Khắc Viện, đại diện chính thức của Bắc Việt tổ chức và gián tiếp điều khiển. (Ông Viện lại có người em là Nguyễn Khắc Dương thì lại là giáo sư Triết, dạy đại học Văn Khoa Sài Gòn); ban Văn Hóa của tòa đại sứ VNCH, và Liên Đoàn Công Giáo Việt Nam. Trong ba tổ chức ấy thì Hội Ái Hữu Cộng Sản hoạt động mạnh nhất. Họ lôi kéo sinh viên ngay từ lúc ở bến cảng Marseille hay tại phi trường ở Paris. Ban đầu, họ chỉ muốn chứng tỏ giúp đỡ như bạn bè rồi dần thu phục, nói xấu tòa đại sứ VNCH. Tòa đại sứ VNCH thì làm việc như công chức, đợi sinh viên đến chứ không tự động đến với sinh viên. Có điều gì sai trái thì cúp học bổng gây ra nhiều tiếng tăm không tốt.
Vì thế, không lạ gì, sinh viên thiên tả đông nhất là ở Pháp và Đức. Mỹ và Canada không có liên hệ ngoại giao với Cộng sản nên hoạt động sinh viên tả phái không đáng kể.
“Thuốc ngừa thai: đó là công trình khám phá của thế kỷ thứ 20, trở thành biểu tượng của tự do và giải phóng tình dục. Hình như mọi chuyện đều có thể, mọi chuyện đều được phép.
Luân lý vỡ ra từng mảnh vụn.
Trong những đại nhạc hội Pop music, người ta cởi truồng thoát y để vui, để nghịch ngợm, để thách thức, để đồng lõa, để chứng tỏ một cái gì, để hạ bệ những taboo. Năm 1970, ở đảo Wights, 400.000 thanh niên thiếu nữ, nghe nhạc nhảy đầm rồi xô nhau xuống biển: trần truồng. Trông họ lố nhố dưới biển như những đàn cá người của thời tiền sử, của những người thuộc bộ lạc vùng Amazon. Sung sướng, hoang dại. Chỉ có thể nói được như thế. Années érotiques. 60-70. Đó là một thứ văn hóa chống văn hóa.”
[…]
Những sinh hoạt trên, chủ yếu là nói về xã hội Tây Phương, nhưng gián tiếp ảnh hưởng đến giới sinh viên Việt Nam hải ngoại. Không ít thì nhiều, họ đang sống ở thời kỳ ấy, ở bầu khí ấy. Không tránh được đua đòi bắt chước. Faites l’amour, pas la guerre. Khẩu hiệu của họ là như thế. Hãy làm tình, mà đừng có chiến tranh. Từ đó nảy sinh ra các xu hướng chính trị chống kỳ thị chủng tộc, nhất là chống chiến tranh Việt Nam. Các phong trào phản chiến tại Âu châu gốc gác là như thế. Các thanh niên, thiếu nữ, tụm năm, tụm ba, ca hát, rượu đợi, say nghiêng ngả, sau đó làm tình để sáng hôm sau, mắt nhắm mắt mở cầm cờ, cầm biểu ngữ đi chống chiến tranh VN.[8]
Võ Long Triều trong hồi ký cũng có nhắc đến chuyện này:
“Tôi còn nhớ lời than thở, chê trách, như oán như than, của một linh mục già Nguyễn Văn Tường trên tòa giảng, giọng nói chậm rãi kéo dài: “có những người lấy đêm làm ngày… lấy ngày làm đêm… cha mẹ có tiền cho ăn học mà chẳng chịu học… chơi bời lêu lổng… làm tổn hao công lao tiền bạc của cha mẹ…”
Có thể gọi một số rất nhỏ những sinh viên thuộc loại phản chiến là chim sổ lồng, sổ lồng về mọi nghĩa: tự do, sống buông thả, học đòi nếp sống Tây Phương, so sánh với hoàn cảnh bên Việt Nam thì cảm thấy bất mãn đủ thứ và cũng có thể chỉ là cái cớ biện minh cho nếp sống ngoài khuôn khổ của mình.
Bất mãn là hình thái đầu tiên của loại trí thức chim sổ lồng.
Phản đối, thiên tả, đi biểu tình cũng có thể do xác tín mà cũng rất có thể ngụy tín. Nó bắt đầu từ một nếp sống như thế. Nếp sống sổ lồng. Sổ lồng cả về chính trị có cái tên là phản chiến. Bọn họ làm gì có đủ xác tín, làm gì có thẩm quyền đạo đức, như nói ở phần một, để tiếng nói họ được nghe, được tuân phục? Tôi còn có cảm tưởng họ vô trách nhiệm, chơi và đùa nghịch về thảm trạng chiến tranh Việt Nam nữa.
Viết được một vài số báo đã tự nhận là militant, làm vốn vào đời với hãnh diện khôn nguôi?
Thật ra, người ta đã đánh giá quá cao những hoạt động phản chiến của đám sinh viên Việt Nam hải ngoại, đánh giá quá cao cái gọi là trí thức thiên tả. Như trong bài viết của anh Nguyễn Hữu Liêm: Ở vùng nguội lạnh và từ trong bóng hình quá khứ. Nhiều phần anh viết trung thực, nhưng ở đây nó đã đi quá xa rồi:
“Họ là những anh hùng từ trong và bên lề cuộc chiến với thái độ và hành động can đảm, từ niềm tin và tư duy trong sáng để thiên tả và phản chiến một thời, và họ cũng là những anh hùng để thật tâm nhìn lại chính mình và lịch sử một cách khách quan để không tiếp tục duy trì một lập trường thiên tả không còn một giá trị khả dĩ nào nữa.”
Lữ Phương đã có nhận xét về đoạn văn này rồi. “Gọi họ là anh hùng thì hơi cường điệu”. Tôi khỏi cần lặp lại. Anh viết như thế là không được. Anh gán những câu này cho trí thức thiên tả trong nước thì may ra còn hiểu được? Nhưng chính những người mà anh Liêm đã hài tên như Ngô Vĩnh Long, Nguyễn Ngọc Giao, Cao Huy Thuần, Vũ Quang Việt, Trần Hữu Dũng, Hà Dương Tường, Trần Quốc Hùng, Vũ Xuân Hân có đọc cũng sượng sùng. Anh có còn quên ai đó chưa hài tên ra hết chăng?
Xin kể thêm tên tuổi những thành phần này như : Lê Văn Cát, Huỳnh Chí Tránh, Nguyễn Văn Chuyên, Lê Văn Cường, Nguyễn Văn Danh, Nguyễn Phạm Điền, Lê Văn Đồng,, Nguyễn Tuệ Hải, Nguyễn Văn Hiền, Nguyễn Đức Hiệp, Huỳnh Hơn, Nguyễn Đăng Hưng, Đinh Cao Minh,, Lâm Thành Mỹ, Trần Tử Quán, Nguyễn Văn Tạo, Lê Văn Tâm, Tôn Thất Nguyễn Khắc Thiên, Phạm Duy Thoại, Đào Văn Thụy vv…
Cùng lắm, sau này, họ chỉ là những giới chuyên viên, điều mà tôi nhắc đến ở phần đầu: We know two much, understand two little.[9]
Sinh viên du học tại Pháp, Đức, Mỹ nay tụ họp thành những nhóm nhỏ, sinh hoạt tách biệt với cộng dồng người tỵ nạn. Họ sống bên lề hoặc họ không tham dự, hoặc họ bị cách ly, tẩy chay.
Họ xuất hiện rõ nhất là trên Diễn Dàn Forum mà người cầm chịch là Nguyễn Ngọc Giao.
Cũng theo Nguyễn Ngọc Giao, họ đã bốn lần gửi Tâm Thư cho chính quyền cộng sản Hà Nội.( Tâm thư là tâm tình, nhắn gửi là cầu van,. năn nỉ)… Vậy mà cả bốn lần đã không được nhà nước đáp trả!! Vậy mà họ vẫn viết.
Cái tâm thư quan trọng nhất là đòi cải tổ chính trị (Đòi đa đảng), ngày 22 tháng một, năm 1990 với gần 700 chữ ký. Chẳng những không được Hà Nội đáp trả, những người chủ xướng như Nguyễn Ngọc Giao và 34 người ký tên đầu tiên bị theo dõi, cấm cửa, cô lập. Đặc biệt Nguyễn Ngọc Giao bị nêu tên trong suốt 14 năm trời ở ‘Viện bảo tàng tội ác Mỹ-Ngụy.’
Vậy mà lạ lùng thay tưởng họ phải biết tức tối, nhục nhã, biết ngượng. Không họ không biết ngượng. Họ vẫn tiếp tục con đường họ đi.. Nguyễn ngọc Giao sau đó được cho phép về VN thì vẫn về, về Hội thảo ở Đà Nẵng.
Những thành phần khác như Thái Thị Kim Lan, Cao Huy Thuần từng tranh đấu, xuống đường trước 1963, sau 1963 được đi du học thì nay vẫn thì thọt về VN, vẫn viết bài ve vãn nhà nước, vẫn nịnh bợ mặc dầu đạo Phật mà họ từng tranh đấu trước đây bị nhà nước quốc hữu hóa biến thành giáo hội Nhà nước. Họ vẫn im thin thít. Tôi không thể nào hiểu được họ. chỉ thấy họ trơ trẽn thật.
Nội dung các bài viết cũng khá phức tạp: Họ chọn đăng những bài viết của trí thức trong nước có khuynh hướng chống đối lại nhà nước- một thứ đối lập trung thành- chống đối chung chung. Chẳng hạn đăng các bài của giáo sư Tương Lai, Nguyên Ngọc, Lại Nguyên Ân. Họ bênh vực một số Blogger như Bọ Lập, đón tiếp giáo sư Trần Đức Thảo và đăng tải ý kiến về Huy Đức.
Nhưng lại lờ đi trường hợp Nguyễn Mạnh Tường cũng từng lánh nạn sang Pháp và lạnh nhạt với những người như Bùi Tín , Vũ Thu Hiên và nhắm mắt không biết đến Tô Hải, Trần Đĩnh.
Thái độ lấp lửng, nước đôi, nước ba của họ đôi khi thật khó hiểu.
Riêng những người như Phan Huy Đường thì cổ võ việc dịch sách của Dương Thu Hương và Nguyễn Huy Thiệp và lập ra một trang mạng có tên là Ăn mày văn chương do một vài người bạn tập họp lại.
Trần Hữu Dũng lập ra trang mạng Viêt-studies để đăng các bài mà nội dung phê phản, hài tội những lãnh đạo, những tệ nạn xã hội trong nước. Nói chung nội dung các bài được đăng trên Viet-Studies đều là những bài viết mang tính phê phán, chỉ trích chính quyền cộng sản trong nước. 10 bài được đưa lên thì đến 9 bài có nội dung phê phán chế độ.
Nếu người ta không biết gốc gác của người chủ trương Viet-Studies thì tưởng đây là một diễn đàn được lập ra để chống đối nhà nước cộng sản.
Sự thực thì không hẳn như vậy
Một cách nào đó, một cách có vẻ kịch tính, người ta có cảm tưởng họ trở thành thứ thiên tả kiểu mới –không phải thứ thiên tả chống chiến tranh, chống đối miền Nam mà nay là chống đối miền Bắc.
Hay phải chăng bản chất của họ, vai trò của họ luôn luôn ở thế đối đấu, bất mãn?
Nhưng có một điều đặc biệt, họ tối kỵ các người Việt di tản và thường không bao giờ đăng bài hoặc nhắc nhở đến họ. Thà họ cúi đầu trước cộng sản, thà họ chịu nhẫn nhục chịu đựng cộng sản, nhưng họ không thể chấp nhận đứng chung với người Việt hải ngoại chống cộng sản.
Có nghĩa là họ chống đối trong mưu cầu chế độ phải sửa đổi, phải cải tiến, phải trở thành tốt hơn. Chống đối không có nghĩa là cực đoan muốn lật đổ chế độ hiện nay. Một thứ chống đối trung thành như trường hợp các trí thức trong nước như nhóm trí thức Beauxit.
Ngoài ra họ còn tổ chức các sinh hoạt, các buổi hội thảo hè hàng năm. Chúng tôi xin được bàn về hai điểm nhận định về các vị trí thức này thông qua buổi hội thảo Đà Nẵng kỳ hè 2005 tiêu biểu.
Hội thảo Đà Nẵng dù chỉ của một nhóm trí thức trên dưới ba chục người trong số hàng chục ngàn trí thức Hải Ngoai. Nếu nay nói đến thành phần các chuyên viên, con cái các gia đình đã di tản sang Mỹ, con số có thể là từ 3 đến 400.000 các chuyên viên đủ loại.
So sánh số con cái người Việt hải ngoại nay tốt nghiệp thì con số 30 người thuộc nhóm phản chiến trước 1975 thì con số 30 Hội thảo viên chẳng nghĩa lý gì cả.
Họ có hội thảo, họ có viết bài thì điều đó cũng không thay đổi được gì và cũng không gây được tiếng vang gì.
Nhà nước cộng sản không thèm nghe những phát biểu cũng như tham luận của họ. Người ngoài nước thì không muốn đọc. Đồng tiền liền khúc ruột. Nhà nước đã hẳn không thể nào quay mặt để đọc một vài bài tham luận của đám trí thức này vào mỗi kỳ hè.
Theo cái nhìn của một người phát ngôn viên là ông Cao Huy Thuần thì đây là một buổi hội thảo thành công:
“Đây là một sự kiện trí thức được dư luận đánh giá cao, nhưng nếu hội thảo thành công như thế, chính vì biết khẳng định lĩnh vực của mình là lãnh vực trí thức khoa học thuần túy. Chúng tôi không muốn báo chí tham dự, vì chuyện trí thức là chuyện bình thường, chuyện làm hàng ngày, hàng giờ, có gì chính trị mà phải phô trương? Trí thức không có cái gì đóng góp ngoài kiến thức và suy nghĩ.”
Nhưng trong số những vị trí thức ấy, ít ra, tôi cũng nhìn thấy được một vị dám nhìn nhận một sự thật.
Mặc dầu ông nói về một trường hợp khác. Ông Phong Quang, (bút danh của Trần Hải Hạc, cùng thực hiện “Từ Đông sang Tây”với Nguyễn Tùng, Vĩnh Sính, Cao Huy Thuần – NXB Đà Nẵng, 2005)
“Của đáng tội, đó là nói theo pháp lý: Những điều chúng tôi viết ra là những điều chúng tôi biết/nghĩ là thực. Nhưng chúng tôi (it nhất là tôi) đã từng nói dối “Par omission”, bằng cách câm miệng, không viết về một số sự việc, không nói lên một ý nghĩ, cảm xúc của mình.”
“Thuốc ngừa thai: đó là công trình khám phá của thế kỷ thứ 20, trở thành biểu tượng của tự do và giải phóng tình dục. Hình như mọi chuyện đều có thể, mọi chuyện đều được phép.
Luân lý vỡ ra từng mảnh vụn.
Trong những đại nhạc hội Pop music, người ta cởi truồng thoát y để vui, để nghịch ngợm, để thách thức, để đồng lõa, để chứng tỏ một cái gì, để hạ bệ những taboo. Năm 1970, ở đảo Wights, 400.000 thanh niên thiếu nữ, nghe nhạc nhảy đầm rồi xô nhau xuống biển: trần truồng. Trông họ lố nhố dưới biển như những đàn cá người của thời tiền sử, của những người thuộc bộ lạc vùng Amazon. Sung sướng, hoang dại. Chỉ có thể nói được như thế. Années érotiques. 60-70. Đó là một thứ văn hóa chống văn hóa.”
[…]
Những sinh hoạt trên, chủ yếu là nói về xã hội Tây Phương, nhưng gián tiếp ảnh hưởng đến giới sinh viên Việt Nam hải ngoại. Không ít thì nhiều, họ đang sống ở thời kỳ ấy, ở bầu khí ấy. Không tránh được đua đòi bắt chước. Faites l’amour, pas la guerre. Khẩu hiệu của họ là như thế. Hãy làm tình, mà đừng có chiến tranh. Từ đó nảy sinh ra các xu hướng chính trị chống kỳ thị chủng tộc, nhất là chống chiến tranh Việt Nam. Các phong trào phản chiến tại Âu châu gốc gác là như thế. Các thanh niên, thiếu nữ, tụm năm, tụm ba, ca hát, rượu đợi, say nghiêng ngả, sau đó làm tình để sáng hôm sau, mắt nhắm mắt mở cầm cờ, cầm biểu ngữ đi chống chiến tranh VN.[8]
Võ Long Triều trong hồi ký cũng có nhắc đến chuyện này:
“Tôi còn nhớ lời than thở, chê trách, như oán như than, của một linh mục già Nguyễn Văn Tường trên tòa giảng, giọng nói chậm rãi kéo dài: “có những người lấy đêm làm ngày… lấy ngày làm đêm… cha mẹ có tiền cho ăn học mà chẳng chịu học… chơi bời lêu lổng… làm tổn hao công lao tiền bạc của cha mẹ…”
Có thể gọi một số rất nhỏ những sinh viên thuộc loại phản chiến là chim sổ lồng, sổ lồng về mọi nghĩa: tự do, sống buông thả, học đòi nếp sống Tây Phương, so sánh với hoàn cảnh bên Việt Nam thì cảm thấy bất mãn đủ thứ và cũng có thể chỉ là cái cớ biện minh cho nếp sống ngoài khuôn khổ của mình.
Bất mãn là hình thái đầu tiên của loại trí thức chim sổ lồng.
Phản đối, thiên tả, đi biểu tình cũng có thể do xác tín mà cũng rất có thể ngụy tín. Nó bắt đầu từ một nếp sống như thế. Nếp sống sổ lồng. Sổ lồng cả về chính trị có cái tên là phản chiến. Bọn họ làm gì có đủ xác tín, làm gì có thẩm quyền đạo đức, như nói ở phần một, để tiếng nói họ được nghe, được tuân phục? Tôi còn có cảm tưởng họ vô trách nhiệm, chơi và đùa nghịch về thảm trạng chiến tranh Việt Nam nữa.
Viết được một vài số báo đã tự nhận là militant, làm vốn vào đời với hãnh diện khôn nguôi?
Thật ra, người ta đã đánh giá quá cao những hoạt động phản chiến của đám sinh viên Việt Nam hải ngoại, đánh giá quá cao cái gọi là trí thức thiên tả. Như trong bài viết của anh Nguyễn Hữu Liêm: Ở vùng nguội lạnh và từ trong bóng hình quá khứ. Nhiều phần anh viết trung thực, nhưng ở đây nó đã đi quá xa rồi:
“Họ là những anh hùng từ trong và bên lề cuộc chiến với thái độ và hành động can đảm, từ niềm tin và tư duy trong sáng để thiên tả và phản chiến một thời, và họ cũng là những anh hùng để thật tâm nhìn lại chính mình và lịch sử một cách khách quan để không tiếp tục duy trì một lập trường thiên tả không còn một giá trị khả dĩ nào nữa.”
Lữ Phương đã có nhận xét về đoạn văn này rồi. “Gọi họ là anh hùng thì hơi cường điệu”. Tôi khỏi cần lặp lại. Anh viết như thế là không được. Anh gán những câu này cho trí thức thiên tả trong nước thì may ra còn hiểu được? Nhưng chính những người mà anh Liêm đã hài tên như Ngô Vĩnh Long, Nguyễn Ngọc Giao, Cao Huy Thuần, Vũ Quang Việt, Trần Hữu Dũng, Hà Dương Tường, Trần Quốc Hùng, Vũ Xuân Hân có đọc cũng sượng sùng. Anh có còn quên ai đó chưa hài tên ra hết chăng?
Xin kể thêm tên tuổi những thành phần này như : Lê Văn Cát, Huỳnh Chí Tránh, Nguyễn Văn Chuyên, Lê Văn Cường, Nguyễn Văn Danh, Nguyễn Phạm Điền, Lê Văn Đồng,, Nguyễn Tuệ Hải, Nguyễn Văn Hiền, Nguyễn Đức Hiệp, Huỳnh Hơn, Nguyễn Đăng Hưng, Đinh Cao Minh,, Lâm Thành Mỹ, Trần Tử Quán, Nguyễn Văn Tạo, Lê Văn Tâm, Tôn Thất Nguyễn Khắc Thiên, Phạm Duy Thoại, Đào Văn Thụy vv…
Cùng lắm, sau này, họ chỉ là những giới chuyên viên, điều mà tôi nhắc đến ở phần đầu: We know two much, understand two little.[9]
Sinh viên du học tại Pháp, Đức, Mỹ nay tụ họp thành những nhóm nhỏ, sinh hoạt tách biệt với cộng dồng người tỵ nạn. Họ sống bên lề hoặc họ không tham dự, hoặc họ bị cách ly, tẩy chay.
Họ xuất hiện rõ nhất là trên Diễn Dàn Forum mà người cầm chịch là Nguyễn Ngọc Giao.
Cũng theo Nguyễn Ngọc Giao, họ đã bốn lần gửi Tâm Thư cho chính quyền cộng sản Hà Nội.( Tâm thư là tâm tình, nhắn gửi là cầu van,. năn nỉ)… Vậy mà cả bốn lần đã không được nhà nước đáp trả!! Vậy mà họ vẫn viết.
Cái tâm thư quan trọng nhất là đòi cải tổ chính trị (Đòi đa đảng), ngày 22 tháng một, năm 1990 với gần 700 chữ ký. Chẳng những không được Hà Nội đáp trả, những người chủ xướng như Nguyễn Ngọc Giao và 34 người ký tên đầu tiên bị theo dõi, cấm cửa, cô lập. Đặc biệt Nguyễn Ngọc Giao bị nêu tên trong suốt 14 năm trời ở ‘Viện bảo tàng tội ác Mỹ-Ngụy.’
Vậy mà lạ lùng thay tưởng họ phải biết tức tối, nhục nhã, biết ngượng. Không họ không biết ngượng. Họ vẫn tiếp tục con đường họ đi.. Nguyễn ngọc Giao sau đó được cho phép về VN thì vẫn về, về Hội thảo ở Đà Nẵng.
Những thành phần khác như Thái Thị Kim Lan, Cao Huy Thuần từng tranh đấu, xuống đường trước 1963, sau 1963 được đi du học thì nay vẫn thì thọt về VN, vẫn viết bài ve vãn nhà nước, vẫn nịnh bợ mặc dầu đạo Phật mà họ từng tranh đấu trước đây bị nhà nước quốc hữu hóa biến thành giáo hội Nhà nước. Họ vẫn im thin thít. Tôi không thể nào hiểu được họ. chỉ thấy họ trơ trẽn thật.
Nội dung các bài viết cũng khá phức tạp: Họ chọn đăng những bài viết của trí thức trong nước có khuynh hướng chống đối lại nhà nước- một thứ đối lập trung thành- chống đối chung chung. Chẳng hạn đăng các bài của giáo sư Tương Lai, Nguyên Ngọc, Lại Nguyên Ân. Họ bênh vực một số Blogger như Bọ Lập, đón tiếp giáo sư Trần Đức Thảo và đăng tải ý kiến về Huy Đức.
Nhưng lại lờ đi trường hợp Nguyễn Mạnh Tường cũng từng lánh nạn sang Pháp và lạnh nhạt với những người như Bùi Tín , Vũ Thu Hiên và nhắm mắt không biết đến Tô Hải, Trần Đĩnh.
Thái độ lấp lửng, nước đôi, nước ba của họ đôi khi thật khó hiểu.
Riêng những người như Phan Huy Đường thì cổ võ việc dịch sách của Dương Thu Hương và Nguyễn Huy Thiệp và lập ra một trang mạng có tên là Ăn mày văn chương do một vài người bạn tập họp lại.
Trần Hữu Dũng lập ra trang mạng Viêt-studies để đăng các bài mà nội dung phê phản, hài tội những lãnh đạo, những tệ nạn xã hội trong nước. Nói chung nội dung các bài được đăng trên Viet-Studies đều là những bài viết mang tính phê phán, chỉ trích chính quyền cộng sản trong nước. 10 bài được đưa lên thì đến 9 bài có nội dung phê phán chế độ.
Nếu người ta không biết gốc gác của người chủ trương Viet-Studies thì tưởng đây là một diễn đàn được lập ra để chống đối nhà nước cộng sản.
Sự thực thì không hẳn như vậy
Một cách nào đó, một cách có vẻ kịch tính, người ta có cảm tưởng họ trở thành thứ thiên tả kiểu mới –không phải thứ thiên tả chống chiến tranh, chống đối miền Nam mà nay là chống đối miền Bắc.
Hay phải chăng bản chất của họ, vai trò của họ luôn luôn ở thế đối đấu, bất mãn?
Nhưng có một điều đặc biệt, họ tối kỵ các người Việt di tản và thường không bao giờ đăng bài hoặc nhắc nhở đến họ. Thà họ cúi đầu trước cộng sản, thà họ chịu nhẫn nhục chịu đựng cộng sản, nhưng họ không thể chấp nhận đứng chung với người Việt hải ngoại chống cộng sản.
Có nghĩa là họ chống đối trong mưu cầu chế độ phải sửa đổi, phải cải tiến, phải trở thành tốt hơn. Chống đối không có nghĩa là cực đoan muốn lật đổ chế độ hiện nay. Một thứ chống đối trung thành như trường hợp các trí thức trong nước như nhóm trí thức Beauxit.
Ngoài ra họ còn tổ chức các sinh hoạt, các buổi hội thảo hè hàng năm. Chúng tôi xin được bàn về hai điểm nhận định về các vị trí thức này thông qua buổi hội thảo Đà Nẵng kỳ hè 2005 tiêu biểu.
Hội thảo Đà Nẵng dù chỉ của một nhóm trí thức trên dưới ba chục người trong số hàng chục ngàn trí thức Hải Ngoai. Nếu nay nói đến thành phần các chuyên viên, con cái các gia đình đã di tản sang Mỹ, con số có thể là từ 3 đến 400.000 các chuyên viên đủ loại.
So sánh số con cái người Việt hải ngoại nay tốt nghiệp thì con số 30 người thuộc nhóm phản chiến trước 1975 thì con số 30 Hội thảo viên chẳng nghĩa lý gì cả.
Họ có hội thảo, họ có viết bài thì điều đó cũng không thay đổi được gì và cũng không gây được tiếng vang gì.
Nhà nước cộng sản không thèm nghe những phát biểu cũng như tham luận của họ. Người ngoài nước thì không muốn đọc. Đồng tiền liền khúc ruột. Nhà nước đã hẳn không thể nào quay mặt để đọc một vài bài tham luận của đám trí thức này vào mỗi kỳ hè.
Theo cái nhìn của một người phát ngôn viên là ông Cao Huy Thuần thì đây là một buổi hội thảo thành công:
“Đây là một sự kiện trí thức được dư luận đánh giá cao, nhưng nếu hội thảo thành công như thế, chính vì biết khẳng định lĩnh vực của mình là lãnh vực trí thức khoa học thuần túy. Chúng tôi không muốn báo chí tham dự, vì chuyện trí thức là chuyện bình thường, chuyện làm hàng ngày, hàng giờ, có gì chính trị mà phải phô trương? Trí thức không có cái gì đóng góp ngoài kiến thức và suy nghĩ.”
Nhưng trong số những vị trí thức ấy, ít ra, tôi cũng nhìn thấy được một vị dám nhìn nhận một sự thật.
Mặc dầu ông nói về một trường hợp khác. Ông Phong Quang, (bút danh của Trần Hải Hạc, cùng thực hiện “Từ Đông sang Tây”với Nguyễn Tùng, Vĩnh Sính, Cao Huy Thuần – NXB Đà Nẵng, 2005)
“Của đáng tội, đó là nói theo pháp lý: Những điều chúng tôi viết ra là những điều chúng tôi biết/nghĩ là thực. Nhưng chúng tôi (it nhất là tôi) đã từng nói dối “Par omission”, bằng cách câm miệng, không viết về một số sự việc, không nói lên một ý nghĩ, cảm xúc của mình.”
Cao Huy Thuần
Còn các vị trí thức. Họ ngồi ở ngoại quốc, tư cách gì bàn về những vấn đề của đất nước ấy? Cần hàng 10 ngàn chuyên viên khảo sát, thu tập dữ kiện làm việc liên tục trong vài năm may ra có đầy đủ data để có cơ sở làm việc. Hiện nay, các báo cáo các phúc trình chỉ là những dữ kiện phi thực, báo cáo láo.
Ấy là chưa kể có vị đi hội thảo như một cơ hội trình diễn, cơ hội xuất hiện, cơ hội làm quen. Không có đến một xấp giấy trắng nói chi đến một tài liệu. Đầu óc rỗng tuếch. Tôi nghi ngờ thật sự về tinh thần làm việc, về trách nhiệm tinh thần, về khả năng làm việc v.v. Đừng bắt tôi nói ra.
Đất nước mình nó như thế ấy.
Để chấm dứt bài viết này, xin gửi đến quí vị trí thức trong nhóm trí thức phe hữu thân chính quyền hiện tại ở Việt Nam, thư của một người viết trước khi chết hai tháng, dân biểu Nguyễn Hữu Chung:
“Bác sĩ cho moa 12 tháng, moa xài hết 6 tháng rồi. Anh kêu tôi viết, tôi cám ơn anh, nhưng tôi nghĩ mình viết cái gì bây giờ? Mình viết về một dân tộc mà mình biêt có một phân nửa. Mình viết về thế hệ tương lai, tính từ 75. đã một thế hệ sanh ra và lớn lên mà cả hai thế hệ này nó không biết mình là ai, mà mình cũng không biết nó là ai?
Anh thấy không, anh kêu tôi viết về tuổi trẻ, về tương lai, về một thế hệ mà đã hơn một phần tư thế kỷ mình không có ở đó, cái điều đó có thể cũng không sao, nhưng quan trọng hơn, là mình không dự phần, mình không chia sẻ, thì bây giờ viết cái gì bây giờ. Nhưng anh cứ nói cho tôi biết, tôi phải viết cái gì bây giờ?”[10]
Làm người trí thức, trước hết là phải biết ngượng.
Dân biểu Nguyễn Hữu Chung qua họa sĩ ViVi.
2. Sinh viên du học tại Mỹ và Canada
Trong số khoảng 1.500 sinh viên du học ở Canada (2), đếm không quá 50 sinh viên ngả theo cộng sản hay có cảm tình với cộng sản. Họ có thể là Đỗ Lâm Sinh, Đoàn Dục, Hoàng Hải Học, Huỳnh Hữu Tuệ, Lâm Hữu Ngãi, Lê Quốc Trinh, Lê Tiền Phong, Lương Châu Phước, Mai Tất Đắc, Nguyễn Hữu Anh, Nguyễn Kỳ Toàn, Nguyễn Mạnh Hùng, Nguyễn Thành Lâm, Nguyễn Thị Bạch Tuyết, Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Văn Hương, Nguyễn Văn Nhã, Phí Thịnh Đức, Phí Thịnh Long, Phạm Ngọc Tuấn, Quách Tinh Văn, Tạ Công Bằng, Tôn Nữ Thị Nga, Trần Tam Tỉnh, Trần Tuấn Dũng, Vĩnh Anh, Võ Quang Tu, Võ Văn Bang,
Phần đông đám sinh viên ở Mỹ, Canada đều có một đời sống tương đối bình ổn về mặt đạo đức cá nhân, mức độ hội nhập và mức độ thành công trong việc học hành. Thật hiếm thấy những sinh viên ở Canada, tập trung nhiều ở Québec, theo đòi ăn chơi, tụ tập, đời sống lang chạ, bê bối. Phần đông, họ giữ gìn một nếp sống khá lành mạnh, vẫn giữ nếp sống sinh viên thuần túy tốt đẹp. Có nhiều lý do để cắt nghĩa việc này. Tiền học bổng, visa mỗi năm mỗi xét lại. Bảng điểm phải đỗ, nếu không phải cắt chuyển ngân, gửi trả sinh viên ấy về Việt Nam. Vì thế, đa số đã thành công trong việc học hành ở xứ người. Những sinh viên khuynh tả, phản chiến hay tả, hay ngã hẳn về phía cộng sản kể là ít.
Người đầu tiên và tiêu biểu nhất về đám thiên tả cần nhắc đến là Linh Mục Trần Tam Tỉnh, giáo sư đại học Laval, Québec. Ông là tác giả cuốn Thập giá và lưỡi gươm, viết xong tại Roma ngày 19/5/1975 và được nhà xuất bản Trẻ cho in, ấn bản tiếng Việt vào tháng 6/1988. Sách đã được Hà Nội và các nhóm thiên tả trích dịch khá nhiều. Tôi đã có bốn lần ăn cơm chung chỉ có hai người nên tôi nghĩ rằng những điều tôi viết ra là trung thực.
Lần đầu tiên về Việt Nam, linh mục được đón tiếp khá trịnh trọng. Có quan chức nhà nước đại diện nghênh đón. Chỉ có vậy là hết. Lm Trần Tam Tỉnh có thành lập một quỹ giúp Việt Nam do người dân ở đây đóng góp và giúp đỡ tài trợ các chương trình đào giếng, bệnh viện khám và phát thuốc lưu động, cũng như chương trình ‘xe buýt bằng ghe’ để chở các em ở vùng xa đi học.
Ngân khoản dùng cho công việc này là trên một triệu Mỹ kim/năm. Không bày tỏ rõ rệt và công khai, nhưng qua những lần nói chuyện ấy, Lm cho biết bị các chính quyền đia phương làm khó dễ, hạch hỏi về tiền bạc, nguồn gốc của những số tiền ấy. Dĩ nhiên, ông tỏ vẻ bực bội, nhưng không tiện nói ra. Không nói ra, nhưng tôi cũng cảm thấy được sự thất vọng của ông. Và tôi hiểu được.
Đó cũng là một kinh nghiệm đắt giá mà ông phải trả như nhiều trí thức khác đã trả. Và thái độ thích hợp nhất vẫn là sự im lặng.
Có một trường hợp khá điển hình làm gương cho những ai còn chạy theo cộng sản thì suy nghĩ. Anh Nguyễn Tấn Phục đã tình nguyện về Việt Nam năm 1976 và dạy học ở trường Phú Thọ. Vợ Nguyễn Tấn Phục (Võ Thị Thủy) có bà con với Hoàng Xuân Tùy, làm bộ trưởng giáo dục, phụ trách đại học. Vậy mà tháng tư 1979, Nguyễn Tấn Phục đã cùng với vợ con vượt biển, tìm tự do và nay hiện đang ở Canada.
Người ta nhắc tới các sinh viên như các anh Nguyễn Mạnh Hùng, Lương Châu Phước, Huỳnh Hữu Tuệ, Trần Tuấn Dũng, Mai Tất Đắc, Nguyễn Văn Nhã, Nguyễn Văn Hương, Quách Tinh Văn, Võ Văn Bang, v.v. Các sinh viên khác thường né xa bọn họ. Trông thì thế, nhưng khó xếp chung vào một rọ. Có anh chỉ là cảm tình viên, có anh hoạt động, có anh không. Và nay thì rã đám tan hàng. Mỗi người một số phận.
Trước năm 1975, ngoài những sinh hoạt nội bộ, những vận động phản chiến, chống Mỹ chống Sài Gòn của nhóm sinh viên khuynh tả ở Canada thường là sinh hoạt ngày Tết với khách địa phương hát múa những bài Tiếng chày trên sóc Bombo, Quảng Bình quê ta ơi, Bóng cây kơ nia, v.v. Đa số họ là người Sài Gòn. Sinh hoạt khác là làm báo, từ tờ Thời-báo Gà, rồi báo Đoàn Kết, sau đó là tờ Đất Việt, rồi đến khi Hội Việt Kiều Đoàn Kết vỡ làm hai năm 1990 (vì tiền hay vì có hai khuynh hướng theo “đổi mới” hay vẫn bảo thủ?) thì có Diễn Đàn Người Việt và tờ Đất Mới. Nhìn hai tờ báo ai cũng thấy tiền vẫn nằm trong tay nhóm bảo thủ theo Đảng. Đất Mới bìa màu giấy trắng; Diễn đàn Người Việt bìa và ruột giấy vàng như nhau, và trở lại đánh dấu bằng tay.
Sinh hoạt chính của họ sau 1975 là làm tiền. Hội Người Việt Nam tại Canada (sau là Liên Hiệp Người Việt Nam tại Canada, Hiệp Hội Người Việt Nam tại Canada; cả ba là hậu thân của Hội Việt Kiều Đoàn Kết Canada, nguyên thủy là Hội Việt Kiều Yêu Nước tại Canada) độc quyền kinh doanh, chuyển ngoại tệ, hàng hóa về Việt Nam trong những năm bị cấm vận, 1975–1992. Tất cả những hoạt động thương mại này tập trung ở Trung Tâm Dịch Vụ Berri. Đa số các công ty độc quyền của họ ngày trước như Vinamedic Inc. (sau là CAVI-Medic Inc.), Laviata Import Export Inc, Laser Express Inc. (sau là Deltamex Inc.,) Đất Việt Media Inc., Văn Phòng Xã Hội…, đã thay tên đổi chủ, đã phá sản sau khi tan đàn rã nghé vào năm 1990. Một số trở thành đại gia giầu có tiếp tục làm ăn, như những tư nhân, với vốn liếng ăn chia từ lúc monopoly thị trường. Trong số này, Quách Tinh Văn vẫn sinh sống ở Montréal, Võ Văn Bang về làm đại gia trong nước. Một người làm ăn giàu có khác cũng từ Trung Tâm Dịch Vụ Berri, không phải sinh viên đi học, là Phùng Kim Vy (vợ Nguyễn Văn Nhã, sang Canada sau 1975) hiện là giám đốc Saigon Tours, Montreal, giám đốc khu du lịch Thiên Phú, – Seahorse Resort Phan Thiết, phó chủ tịch CLB Doanh Nghiệp Việt Kiều, …
Số khác được đảng CSVN cho phép trở về Việt Nam sau năm 1975. Họ về, mong giúp nước, cố vấn cho lãnh đạo, … Kết quả bi đát hơn họ chờ mong. Người đầu tiên quay về với cơm muối dưa cà và ở lại dạy học là Nguyễn Hữu Anh; Nguyễn Mạnh Hùng bị cấm cửa ngay ở phi trường Nội Bài; Tạ Công Bằng với cái chết bí ẩn ở sông Trà Khúc. Chẳng có lãnh đạo cộng sản nào lắng nghe Lương Châu Phước (cũng bị cấm cửa không cho về nước một thời gian dài), Trần Tuấn Dũng, hay đôi vợ chồng Thủy Phục (vượt biển sang Canada làm người tị nạn cộng sản năm 1979).
Đảng CSVN chẳng đếm xỉa gì đến những đóng góp của họ trong suốt thời gian theo “phong trào” vận động phản chiến, chống Mỹ, chống VNCH, sống ngoài xã hội. Đa số bọn họ sống trong tình trạng bất hợp pháp nên cũng đa số hợp pháp hóa bằng cách lấy vợ đầm hay phải làm hôn thú với các cô gái ăn sương ở tiệm Rickshaw ở phố Tàu Montréal. Nỗi sướng và nổi khổ ở trong mới biết. Nhiều khi muốn lấy nữ sinh viên Việt Nam thì họ né tránh vì ngại cái mác thân cộng.
Đến lúc chính anh em, cha mẹ vượt biển, vượt biên tìm đường tị nạn họ mới khám phá ra rằng: chúng ta bị lừa. Nói thế cũng đúng mà chẳng đúng, bởi nhiều khi chính mình lừa mình mà không biết. Cái gọi là tự phỉnh.
Ngoài thiểu số giàu có ở hẳn trong nước như Võ Văn Bang hay chỉ làm việc ở Việt Nam như Huỳnh Hữu Tuệ, năm 2005 về làm chủ nhiệm bộ môn Xử Lý Thông Tin, khoa Điện Tử Viễn Thông, trường ĐH Công Nghệ, ĐHQG Hà Nội. Nguyễn Văn Hương ở Việt Nam, ít ai hay biết đến; Nguyễn Văn Nhã vẫn ở Canada nhưng lại nuôi tôm sú cạnh tranh với đại gia Việt kiều Đinh Hữu Đức ở Hoa Kỳ. Lương Châu Phước, nguyên tổng biên Tập tờ Đất Việt, có lương tháng, có xe, nay rút lui khỏi thế tục, quay vể với Thiền; Nguyễn Mạnh Hùng, tiếp tục dạy đại học và quay về sinh hoạt văn học với một vài tác phẩm đáng nể.
Còn lại tuyệt đại đa số là những sinh viên Việt Nam bình thường mà phần lớn thành công về nhiều mặt, bỏ ra ngoài chuyện chính trị chính em theo nghĩa tả phái. Họ là những người vài năm lại thay nhau tổ chức đại hội Thể Thao Bắc Mỹ ở Québec, Ottawa, Montreal, … Những người như Hiển, Chí, Cương, Bôi,… chung tay nhau làm tờ Đất Lạnh (Quebec) hay Minh, Lâm, Toàn, Hùng,… tờ Bọt Biển (Ottawa) và hằng trăm các tên tuổi khác như Chung, Thảo, Trọng, Bé, Quý, Bảo, v.v.
Để kết thúc bài này, xin đưa ra một trường hợp đã biết ngượng và sám hối. Trong số những sinh viên thiên tả kể trên nay có anh Lê Quốc Trinh đã viết một bài nhan đề “Lời sám hối muộn màng” trong đó anh viết,[11]
- Trước hết. tôi thành thật xin lỗi cố Tổng Thống Ngô Đình Diệm vì hành động theo đuôi phong trào Phật giáo xuống đường chống đối chính phủ trong lúc không hiểu rõ nguồn cơn và sự thật của vấn đề.
- Thứ hai, tôi thành thật xin lỗi gần hai triệu người tỵ nạn miền Nam Việt Nam đã vượt biển, vượt biên đi tìm tự do, vì những hành vi khi tôi sinh hoạt và đóng góp tích cực cho Hội Việt Kiều yêu nước tại Canada.(HVKYNTC) từ năm 1973 đến năm 1990.
- Thứ ba, tôi thành thật xin lỗi các bác, các anh chị công chức chính phủ và toàn thể các chiến sĩ, sĩ quan quân lực VNCH đã hy sinh để bảo vệ tự do- trong gần 21, 1954-1975 và đời sống của người dân miền Nam Việt Nam.
- Nguyện vọng tương lai : Nghĩ lại thời gian đã qua, tôi thầm tiếc nuối cho một đời thanh niên đã bị lừa dối, bị đánh cắp và cảm thấy rất ăn năn vì đã không trực tiếp góp phần với cuộc đấu tranh đòi lại công lý cho toàn thể nhân dân miền Nam. Tôi cảm thấy xấu hổ khi có lúc đã xử dụng ngôn ngữ tuyên truyền của chủ nghĩa cộng sản một cách vô ý thức. Nay là lúc cần phải phân tích và tìm hiểu cặn kẽ, nhận định rạch ròi xem ai mới chính là : Những kẻ phản động, phản quốc, bù nhìn, tay sai ngoại bang’.
Chúng tôi trân trọng và vui đọc được lá thư xám hối của anh Lê Quốc Trình.. như chấm dứt bài viết ở đây.
________________________________________________
Chú thích
Chú thích
[5] Thêm về Nguyễn Ngọc Giao: Từng ôm cặp cho Lê Đức Thọ tại Hòa đàm Paris, ảnh ông Giao trưng bày trong Viện Bảo Tàng Chiến Tranh (tên cũ là Viện Bảo Tàng Tội Ác Chiến Tranh) ở Sài Gòn dường như mới được cất đi để bớt kỳ cục khi ông đọc tham luận Vấn Đề Việt Kiều ngày 22/7 trongkỳ Hội thảo Hè 2005 (Đà Nẵng). Cách đây không lâu, Đảng và nhà nước CSVN giới thiệu Tạp chí Diễn Đàn Forum của ông Giao và các đồng chí thế này “Bắt đầu bằng việc thành lập ‘Ban liên lạc tâm thư 90’. Ban này có nhiệm vụ sử dụng các thủ đoạn lừa bịp dối trá để có được sự ủng hộ của kiều bào ta. Vì vậy nó đã hội đủ các gương mặt chống đối, thâm thù cộng sản từ trong máu: Nguyễn Ngọc Giao, Hà Dương Tường, Bùi Văn Nam Sơn (CHLB Ðức), Nguyễn Quang, Ðỗ Thắng, Lâm Thành Mỹ”… trong bài “Tạp chí Diễn đàn: âm mưu và ảo vọng” của tác giả Liên Hoàng.
[6] Sinh viên là lớp đầu tiên trong bốn đợt di dân Việt Nam, đến học hay/và lập nghiệp ở Canada, đặc biệt là tại Quebec từ hai thập niên 1950 và 1960. Đa số là nam sinh viên có hộc bổng của giáo hội Công Giáo hay từ kế hoạch Colombo. Điểm đáng ghi nhận là 20 nữ tu dòng Carmelite từ Hà Nội sang Quebec đã trở thành những người Việt Nam tị nạn cộng sản đầu tiên tại Canada ngay sau hiệp định Geneva 1954 chia cắt đất nước. Những nữ tu sĩ này sau đó đã định cư tại một nhà tu kín ở vùng Lac St-Jean, phía bắc tỉnh bang Québec, Canada.
Tính đến cuối năm 1974, có khoảng 1.500 sinh viên Việt Nam tại Canada, ¾ đi học tại tỉnh bang Quebec (phần lớn ở Université de Montréal, École Polytecnique, HEC tại Montréal hay ở Université Laval tại thành phố Quebec), phần còn lại rải rác ở các đại học Ontario (Ottawa, Toronto, Windsor,…) vùng Maritimes miền đông Canada hay British Columbia (Vancouver, Victoria) ở miền cực tây.
Nguồn: Eric Richard và Louis–Jacques Dorais, đại học Laval, Quebec, Canada, Statistical Profile of Immigrants of Vietnemese Origin in Québec and Canada: Comparison of 1991, 1996 and 2001, Data, Review of Vietnamese Studies, 2003, Volume 3, No. 1, 9 Pages.
Tính đến cuối năm 1974, có khoảng 1.500 sinh viên Việt Nam tại Canada, ¾ đi học tại tỉnh bang Quebec (phần lớn ở Université de Montréal, École Polytecnique, HEC tại Montréal hay ở Université Laval tại thành phố Quebec), phần còn lại rải rác ở các đại học Ontario (Ottawa, Toronto, Windsor,…) vùng Maritimes miền đông Canada hay British Columbia (Vancouver, Victoria) ở miền cực tây.
Nguồn: Eric Richard và Louis–Jacques Dorais, đại học Laval, Quebec, Canada, Statistical Profile of Immigrants of Vietnemese Origin in Québec and Canada: Comparison of 1991, 1996 and 2001, Data, Review of Vietnamese Studies, 2003, Volume 3, No. 1, 9 Pages.
[7] Trích hồi ký Võ Long Triều.
[8] Trích Nguyễn Văn Lục, “Phụ nữ và vấn đề tình dục”, Hợp Lưu số 85, tháng 10-11, 2005.
[9] Michael Ignatief, Controversy / Intellectuals / Civil Society, Queen’s Quarterly 104 (Fall 1997), pp. 395-401.
[10] Trích một lá thư gửi Đoàn Minh Hóa, chủ nhiệm, chủ bút Tạp chí Đi Tới, Montréal, Québec, Canada.
[11] Lê Quốc Trinh, “Lời sám hối muộn màng” 5 tháng 3, 2015.
https://tiengquehuong.wordpress.com/duong-hoang-dung/
https://tiengquehuong.wordpress.com/duong-hoang-dung/