Trước hết xin cám ơn DTK và các bạn đã góp ý cho câu hỏi về NỢ.
Cũng xin thưa ngay với các bạn là chữ "NỢ ẤM Ớ" tôi viết ở trên hoàn toàn đứng đắn, không hề có chút dụng ý giễu cợt nào, chỉ vì không biết dùng chữ nào khác để diễn tả câu chuyện dưới đây:
"Tôi không hề nợ ông bạn này một thứ gì, tiền cũng không mà "ân tình" lại càng không. Thế mà tôi đã phải xuống nước năn nỉ ông ta, nhận là mình nợ, và đã ... trả nợ ông ta gấp cả chục lần cái mà mình không hề NỢ!"
Câu chuyện tuy hơi dài dòng, nhưng đối với những bạn đã đi tù 'cải tạo' lâu như Trần Cao Hoài, Phạm Gia Đại và Phương Canada có lẽ dễ thông cảm hơn.
***
Ngày 22 tháng 5 năm 1980, sau gần 4 năm tù và nhiều lần chuyển trại, tới Hóc Môn thì tôi nhận được "Lệnh Tha" và được phóng thích 2 ngày sau đó, tình cờ vào đúng sinh nhật của tôi.
Sở dĩ tôi nằm tù 4 năm, lâu hơn các 'chuyên viên' khác một năm vì từng bị kỷ luật.
Nhân vật "chủ nợ" cuả tôi trong câu chuyện, là một ông Thiếu úy, gốc Hạ sĩ quan đi lính từ thời Tây, hơn tôi khá nhiều tuổi, dân Nghệ An, có cái tên rất lạ và dễ nhớ là "N.V. RA". (Nguyễn Mậu Tùng có thể còn nhớ ông này)
Ban đầu ông Ra có biệt danh là "Ra-ăng-ten", về sau được gán thêm một biệt danh nữa là "Ra ...Vịt", không phải tên Tây, mà chỉ vì ông nuôi một đàn vịt 7, 8 con. (Đây là một 'đặc ân' cuả tên trưởng trại giam dành cho "Ra Vịt", nhờ công tác chính cuả ông là làm "ăng ten", chuyên báo cáo 'tư tưởng' và hành động cuả các trại viên cho bọn cán bộ).
Đời sống thiếu thốn trong tù và gốc gác "chó ăn đá gà ăn muối", cùng quê hương với hồ chí minh, nên ông Ra xem đàn vịt là một gia tài cực lớn, sẵn sàng hy sinh tính mạng mình để bảo vệ ... mấy con vịt!
Thú thật cho tới ngày hôm nay tôi cũng chưa từng gập người đàn ông nào "đẹp... người, đẹp.. nết" hơn ông "Ra Vịt". Nhan sắc cuả ông thuộc loại tổng hợp cuả "hồn thiêng sông núi" ! và ông rất hãnh diện về nhan sắc trời cho này, cặp mắt ti hí và đôi môi 'chả trâu' cuả đồng chí thủ tướng Phạm văn Đồng, được gắn trên khuôn mặt dài như mặt ngựa cuả đồng chí Lê Duẩn.
Tuy thế ông vẫn hơi tiếc là bộ răng vẩu làm ông thiếu đi ... cái uy cuả đồng chí tổng bí thư!
Nhưng không may cho tôi, ông "Ra ăng-ten" lại là "tổ trưởng" và nằm ngay cạnh tôi. Sống bên ông này thật đến khổ, vì ban đêm ông nhốt mấy con vịt ngủ chung trong màn, sợ vịt đi lạc hoặc bị đánh cắp. Tôi mất ngủ vì mùi vịt hôi, ám khắp người mà trong trại giam lại thiếu nước tắm ! Mùi thì lâu rồi cũng quen, nhưng lũ vịt cứ lục đục và cạp cạp cả đêm thì chịu, không quen được.
Ở cạnh ông, tôi tự nhiên phải ... tịnh khẩu vì lý do tự vệ. Nói cho ngay, ban đầu "Ra Vịt" đối với tôi cũng khá dễ chịu, ông ta bị 'cô lập' vì chẳng ai dại gì mà 'dây với hủi', chỉ còn mình tôi phải ngồi chịu đựng để nghe ông ta độc thoại.
Câu chuyện đắc ý nhất ông kể cho tôi nghe cả trăm lần:
"... Sở dĩ tui có tên RA là vì ở 'quê Bác', đàn bà không hiểu sao đều ... đẻ khó, nên khi má tui sanh tui, bố tui cứ đứng cạnh mà hét ... đụ mạ mày, RA mau đi !"
Nuôi vịt trong tù là một công việc cực kỳ vất vả, vì đất Hóc Môn khô cằn, rất khó kiếm đồ ăn cho vịt. Mỗi ngày ông Ra phải chầu chực xin chút cơm thừa cuả bọn cán bộ, nhưng coi bộ cũng rất hiếm hoi, vì bọn việt cộng thường liếm đến hạt cơm cuối cùng để khỏi phải rửa bát ! Những ngày thiếu cơm, vì lo vịt đói, ông Ra phải chầu chưc ở cầu tiêu cuả trại, dùng chiếc vợt múc giòi bưng lên cho vịt cuả ông ... sơi.
Chắc chắn nhiều người chưa được chứng kiến cảnh mỗi khi ông khệ nệ đặt điã giòi xuống, đàn vịt đã rùng mình ... bỏ chạy.
Ngoài công việc nuôi vịt, ông "Ra ăng-ten" còn một thú vui khác là mỗi đêm trước khi ngủ, ông móc trong ba-lô tấm hình cô con gái cưng, ngắm nghía rồi chìa cho tôi xem, xuýt xoa khen ngợi vẻ đẹp cuả con gái vì trông cô ta... giống y hệt bố !!!
Dù xấu tính nhưng kể ra "Ra...Vịt" cũng có tầm nhìn xa không thua gì... bác Hồ, chỉ những sĩ quan còn trẻ và độc thân - trong đó có tôi - mới được ông mang hình con gái ra khoe và đối xử "nương tay" đôi chút, dành cho những công việc ít cực nhọc và không báo cáo những 'phát ngôn linh tinh'. Xem như một cách ... đầu tư để kén rể !
Tôi đang sống yên lành nhờ cái mác "độc thân", bỗng một hôm "Ra...Vịt" chuyển sang xem tôi là kẻ thù "không đội trời chung"! Chỉ vì một buổi sáng, chẳng hiểu sao khuôn mặt luôn khó đăm đăm cuả ông ta tự nhiên nhẹ nhõm hơn, và ông "ban ơn" cho toàn đội được nghỉ "lao động" một ngày. Thái độ xoay chiều 180 độ này được một anh bạn trẻ vui tính giải thích:
"Đêm qua nghe tiếng vịt kêu, thức dậy đi đái, qua chỗ ông Ra, nhìn vào mùng thì thấy ông ta đang ..."ấy" vịt ! nên sáng ra mặt mũi mới ... tươi tỉnh thế !"
Nhiều anh tò mò còn vạch đít vịt để xem nó có bị ... bệnh trĩ , giống như ông Ra, chủ của nó không?!
Chả biết lời đồn bắt đầu từ ai, nhưng ông ta cứ cả quyết tôi là tác giả, vì nằm ngay kế bên.
Đó là chưa kể, tôi may mắn hơn, thời gian đó được gia đình bên Mỹ gửi tiền về "thăm nuôi" đều đặn, nhưng tôi lại lờ ông ta đi, không "biết điều" chút nào.
Cũng từ đó ông ta thù tôi ra mặt, tất cả công việc nặng nhọc nhất đều trút lên đầu tôi, kèm theo là những lời báo cáo tôi thuộc thành phần "tư sản, ngoan cố, học tập không tiến bộ..."
Kể ra đối với những người đói khổ kinh niên, nếu có bần tiện hoặc xấu tính một chút cũng là điều có thể hiểu được. Nhưng tôi nhất định không cho ông ta một chút gì chỉ vì khinh ghét loại người sẵn sàng chà đạp lên mạng sống cuả người khác, miễn dành được chút quyền lợi về phần mình.
Trở lại câu chuyện "NỢ"
Ngày tôi nhận được Lệnh Tha, cùng với vài chục anh em khác, theo thông lệ những người may mắn được về trước sẽ gom góp địa chỉ những anh em còn ở lại, giúp liên lạc và nhắn tin tới gia đình họ và sẽ để lại tất cả vật dụng và tiền bạc cho các bạn thân. Thường cũng có một buổi 'Liên Hoan' nhỏ được âm thầm tổ chức mừng bạn được tha sớm.
"Giặc lái" Mai Văn Kỳ, biệt danh "Kỳ rỗ", người bạn tù thân nhất của tôi tình nguyện công tác này. Kỳ Rỗ là một "tay chơi", vô cùng liều lĩnh nhưng hiểu đời và rất tốt bụng. Anh ta liên lạc với một thằng bộ đội nhóc con, (bắt đầu biết lợi dụng thời cơ và ăn hối lộ) nhờ mua một bi-đông rượu đế và một con vịt để trổ tài đánh tiết-canh "đãi" tôi.
Dĩ nhiên giá con vịt và bi-đông rượu này ít nhất phải gấp 3 lần giá trị thực. Nhưng trong tù, miếng ăn giá trị hơn tiền. Mua bán, trao đổi được thực hiện hai bên hàng rào kẽm gai cuả trại giam và một lời hứa miệng với thằng bộ đội nhận tiền mua giúp:
"Nếu lỡ các anh bị bắt thì chớ khai em ra! Các anh sẽ bị nguy hiểm hơn em nhiều"
Tôi không biết chuyện mua bán đãi đằng này, nếu biết tôi đã cản "Kỳ Rỗ" vì chứng kiến cảnh đàn vịt cuả "Ra ăng-ten" ăn giòi, thấy ... ớn quá.
Hệ Lụy là ở chỗ đúng hôm đó, đàn vịt cuả "Ra...Vịt" bị mất 2 con và lúc chúng tôi bắt đầu vào tiệc thì bị "Ra ăng-ten" bắt gập.
Tình ngay lý gian: cả đám chúng tôi chẳng có ai nuôi vịt! Mà lại không thể khai ra lý do tại sao có vịt mà ăn!
"Ra ăng-ten" nổi cơn lôi đình.
Chưa bao giờ tôi thấy một người đàn ông "Khóc cho con vịt vừa ... nằm xuống" thật tình, và hung dữ đến thế!
"Ra...Vịt" nhào đến như muốn xé xác tôi kèm theo những lời chửi thề cực kỳ tục tĩu:
"Đụ mạ ! Bọn trí thức 'ngụy quân' chúng mày toàn là một lũ ... ăn cắp.".
"Tao sẽ báo cáo cán bộ cho chúng mày bị nhốt rục xương..." v...v
"Kỳ rỗ" nổi điên vác ngay con dao vừa cắt cổ vịt định ... cắt cổ "Ra...Vịt". Cũng may chúng tôi kịp can lại.
Tình thế thật khó cho tôi vì nếu tên ăng-ten này báo cáo cho tụi việt cộng thì chắc tôi cũng không có ngày về. Nhất nhật tại tù...
Sau cùng, một vị Tu Sĩ, Tuyên Úy Phật Giáo, suốt đời ăn chay, đã bình tĩnh đứng ra ... 'nhận tội' trộm vịt do quá ... thèm tiết canh vịt!
Chúng tôi gom góp tất cả tiền có được, đưa cho ông "Ra...Vịt" để đền và 'dâng' nốt đĩa tiết canh và con vịt luộc cho ông ta vì cũng chẳng còn hứng thú gì.
Nhìn cảnh "Ra...Vịt" ngồm ngoàm nhai như sắp chết đói, tôi bỗng thấy buồn nên an ủi anh ta:
"Anh Ra ạ, gia đình tôi bên ngoài dư ăn, khi nào anh được thả, nhớ ghé nhà tôi, tôi sẽ cho anh đủ tiền để ăn thịt vịt một tháng"
Điều kỳ lạ là anh ta không tin lời tôi hứa, bắt tôi viết 'cam kết' này lên giấy là tôi đã ... NỢ anh ta một tháng thịt vịt.
Khoảng 2 năm sau, một hôm "Ra...Vịt" đạp xích lô (nghề mới của anh ta) đến nhà tôi đòi hỏi tôi 'thưc hiện' lời cam kết trong 'giấy nợ'.
"Một lời hứa là một lời hứa!" suốt một tháng trời, mỗi buổi chiều, tôi và "Kỳ Rỗ" chễm chệ ngồi trên xích lô do "Ra ...Vịt" đạp ra nhà lòng chợ, ngồi nhậu rượu đế với thịt vịt.
Tôi rất hài lòng về việc làm này, nhờ đọc ở đâu đó lời khuyên:
"Nợ là phải trả, nếu kiếp này không trả được thì kiếp sau sẽ phải trả"
Trong câu chuyện này tôi không nợ "Ra... Vịt" một thứ gì hết: Tiền cũng không mà "ân tình" lại càng KHÔNG.
Nhưng tôi cứ "tạm ứng" ra mà trả cho anh ta món "NỢ ẤM Ớ" này, vì "duyên khởi trùng trùng":
Kiếp sau tôi có gập lại anh ta thì cũng chả sao, cùng lắm thì lại khoác tay nhau ra quán nhậu thịt vịt với rượu đế, chẳng hận thù gì.
Nhưng LỠ chẳng may mà gập phải con gái cuả anh ta thì ... BỎ MẸ
Nghiêm Hữu Hùng
