Kính thưa quý thính giả,
Theo sử Việt, các danh tướng Tây Sơn là những người cầm quân xông pha nơi tuyến đầu, anh dũng chiến đấu oanh liệt, quên mình vì đại nghĩa "cứu dân cứu nước". Trong số đó, có một vị tướng chỉ huy tượng binh và kỵ mã đánh chiếm thành Thăng Long, làm cho tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống phải thắt cổ tự vẫn và Tôn Sĩ Nghị phải bỏ chạy về Tàu. Trong tiết mục "Danh nhân nước Việt" tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài "Đô đốc Đặng Tiến Đông" của Việt Thái qua giọng đọc của Tam Thanh để chấm dứt chương trình tối hôm nay.
******
Thành Nam xác giặc mười hai đống,
Ngời sáng anh hùng đại võ công.
Đó là hai câu thơ trong bài "Loa Sơn điếu cổ" của danh sĩ Ngô Ngọc Du, người chứng kiến trận đại thắng của Đô đốc Đặng Tiến Đông khi tiến chiếm thành Thăng Long vào mùa Xuân năm Kỷ Dậu.
Năm 9 tuổi, Đặng Tiến Đông bắt đầu theo học thầy Doãn Xá tại chùa Thủy Lâm. Năm 11 tuổi, mồ côi cha. Mười năm sau mẹ ông cũng qua đời.
Năm 1763, Đặng Tiến Đông thi võ đỗ Tạo sĩ và ra làm quan. Năm 1782, con trưởng chúa Trịnh Sâm là Trịnh Khải dựa vào quân Tam Phủ giành lại ngôi chúa từ tay em là Trịnh Cán. Sau khi giết Phụ chính Hoàng Đình Bảo và bắt Tuyên phi, quân Tam Phủ lùng bắt các quan họ Đặng và họ Hoàng. Anh của Đặng Tiến Đông là Đặng Đình Thiệu cùng 30 người họ Đặng Khác hộ tống Tuyên phi bỏ trốn, bị Trịnh Khải bắt được và đem xử chém tại xã Nghi Kiều thuộc tỉnh Nghệ An. Để tránh sự truy quét của chúa Trịnh Khải, Đặng Tiến Đông phải bỏ chức quan đi lánh nạn.
Những năm cuối đời chúa Trịnh, ở Đàng Ngoài triều đình Lê - Trịnh đổ nát, trong khi đó ở Đàng Trong, Trương Phúc Loan chuyên quyền, phong trào Tây Sơn do Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ nổi lên tiêu diệt chúa Nguyễn.
Đến giữa năm 1786, lấy danh nghĩa "phù Lê diệt Trịnh", Nguyễn Huệ dẫn quân Tây Sơn tiến ra Bắc Hà, qua năm sau thì Đặng Tiến Đông đến đầu quân dưới trướng Nguyễn Huệ. Ông được Nguyễn Huệ ban cho ấn kiếm, giao cho thống lãnh đại quân.
Cuối năm 1788, theo lời cầu xin của Lê Chiêu Thống, vua Càn Long sai Tổng đốc Lưỡng Quảng tên Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân Thanh hộ tống Lê Chiêu Thống về lại Thăng Long.
Quân Tây Sơn do Đại tư mã Ngô Văn Sở chỉ huy rút quân về lập phòng tuyến ở dãy núi Tam Điệp - Biện Sơn để cố thủ. Lúc bấy giờ, Đô đốc Đặng Tiến Đông đang trấn thủ xứ Thanh Hóa, ngày đêm lo lập phòng tuyến trên địa phận và hải phận do mình cai quản.
Ngày 20 tháng Chạp năm Mậu Thân, đại quân của vua Quang Trung đã ra đến Tam Điệp. Ngài chia quân ra làm 5 đạo, giao cho Đô đốc Đông chỉ huy một đạo gồm tượng binh và quân kỵ mã.
Từ Tam Điệp, Đô đốc Đông chuyển quân theo con đường thượng đạo qua Phố Cát, ra Thiên Quan, xuyên qua Chương Đức, đến làng Nhân Mục rồi rẽ ngang sang Khương Thượng tiến đánh quân Thanh do Sầm Nghi Đống chỉ huy đóng tại khu chùa Bộc, cạnh Đống Đa.
Ngày mùng 5 Tết Kỷ Dậu, trận đánh diễn ra chớp nhoáng lúc trời chưa sáng. Tướng Sầm Nghi Đống thua trận phải thắt cổ tự vẫn ngay tại đài chỉ huy ở Loa Sơn.
Ngay sau đó, Đô đốc Đông dẫn quân tiêu diệt quân Thanh trong đồn Nam Đồng, rồi tiến nhanh về phía cửa Tây thành Thăng Long. Ở cung Tây Long, thấy khói lửa rực trời, Tôn Sĩ Nghị biết quân Thanh thất trận, liền lên ngựa lẻn qua cầu phao bắt ngang sông Hồng, nhắm hướng Bắc mà trốn chạy.
Văn thần Phan Huy Ích trong "Tông đức thế tự bi" đã mô tả lại hình ảnh oai hùng của Đô đốc Đặng Tiến Đông lúc ấy như sau: "Ông một mình một ngựa tiến lên trước, dẹp yên nơi cung cấm".
Trưa ngày hôm đó, vua Quang Trung cùng với đại quân tiến vào kinh thành dưới sự đón chào của Đô đốc Đông. Bài văn bia còn ghi chép việc vua Quang Trung ban thưởng cho Đô đốc Đông: "Vũ Hoàng Đế vào Thăng Long, tiến hành khen thưởng, ban riêng cho ông xã quê hương là Lương Xá làm thực ấp vĩnh viễn, phàm các khoản binh phân, hộ phân, sưu sai đều cho miễn trừ".
Sau khi đánh tan quân ngoại xâm, Đô đốc Đông tiếp tục đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình. Vua Quang Trung phong cho ông chức Vệ Quốc Thượng Tướng Quân, trấn thủ hai xứ Thanh Hóa và Nghĩa An (tức trấn Nghệ An). Ông giữ chức vụ này từ cuối năm 1787 cho đến đầu năm 1790.
Bên cạnh việc quân cơ, ông còn lo việc biên soạn "Đặng gia phả hệ toàn chính thực lục" (6 quyển). Gia phả này không chỉ ghi chép dòng họ Đặng mà còn mô tả các sinh hoạt chính trị của Đại Việt từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 18.
Đô đốc Đặng Tiến Đông qua đời vào những năm đầu triều vua Cảnh Thịnh. Lăng mộ ông được xây dựng ở xứ Đồng Trê, nay thuộc thôn Đầm Dền, xã Đại Yên, huyện Chương Mỹ, Hà Nội.
* * *
Lịch sử nước Việt không chỉ trải dài gần 5 ngàn năm, mà còn lưu danh hàng ngàn văn thần võ tướng lỗi lạc mà tên tuổi của họ đã được hậu thế vinh danh bằng cách đặt tên cho các con đường trên toàn quốc.
Điều buồn cười là tại những thành phố lớn như Sài Gòn và Hà Nội, giới quan chức cộng sản hiện nay lại than vãn là không có đủ danh nhân nước Việt để đặt tên cho các con đường, trong khi bất cứ trang sử Việt nào cũng ghi chép ít nhất về một văn thần hay danh tướng như Đô đốc Đặng Tiến Đông.
Tệ hơn thế nữa là, không hiểu vì dốt sử, hay vì nhận lệnh từ Trung Cộng, mà tập đoàn cộng sản VN đang có ý định dẹp bỏ môn sử Việt. Hành động này đã chứng minh rõ rệt là đất nước đang bị lũ người cộng sản luôn ra rả tự xưng là "yêu nước" nhưng lại cố tình hủy diệt tận gốc truyền thống tự chủ và văn hóa ngàn đời của dân tộc!
