Khi VN còn ở vào thời quân chủ, các ông vua Việt Nam phải thần phục Trung Hoa, nhưng các ông vua đó không phải đích thân đi sứ. Thường thì họ tìm một người khác đi thay. Một trong những người phải đi sứ sang Tầu là cụ Nguyễn Du. Cụ đã phải cực khổ đi bộ, đi thuyền dòng giã nhiều tháng trời mới đến được hoàng cung của Thiên Quốc. Tuy nhiên, nhờ ở lần đi xứ này mà cụ viết ra được Đoạn Trường Tân Thanh sau khi đọc được một truyện tình bên đó.
Tội nghiệp cụ Nguyễn Du.
Ngày nay người đi sứ dùng máy bay, lẹ hơn nhiều.
Nhưng mà Đi Sứ vẫn là Đi Sứ .Người nước nhỏ đến trình diện người nước lớn. .
Mục đích cuộc Đi Sứ là :
1) Tỏ lòng tuân phục đại quốc, xin làm nước tôi đòi, và xin được hòa bình.
2) Xin Đại Quốc bảo vệ cho triều đình của An Nam . Thường thì trong thời quân chủ, quyền lợi của một nước nằm trong tay của mấy gia đình thôi, như là gia đình của Vua An Nam, gia đình của hoàng hậu, gia đình của các quan Tể Tướng, Nếu được Đai Quốc nhận lời bảo vệ, thì khỏi lo bị lật đổ, bị mất ngôi báu, các hoàng tử, các công chúa có thể an lòng, hưởng vinh hoa phú quý,Nhưng trong lịch sử đã chứng tỏ, nhiều khi đại quốc vì một lý do nào đó, một ông vua An Nam tỏ ra ương ngạnh, như vua Quang Trung chả hạn,thì người Tầu sẽ tìm tìm một người khác , rồi tìm cách lật đổ ông vua, đem người tay sai của mình lên thay ( họ đã thất bại bởi tay Quang Trung), rồi chiến tranh, nhiêu khê lắm. Bởi vậy chuyện đi xứ rất là quan trọng. Ông vua An Nam nào khi mới lên ngôi, việc đầu tiên là cử người đi xứ sang Trung Hoa.
3) Sứ thần thường phải mang theo một lá thư vủa người xin thần phục (vua nước nhỏ), rồi mang đồ triều cống, thường là vàng, bạc, châu báu, sừng tê giác, ngọc trai.Có lúc, phải dung vàng, đúc thành hình người , có lúc phải dâng lên thiếu nữ đẹp. thợ giỏi…v.v…tuy nhiên, người vàng, dù theo nhĩa đen hay nghĩa bóng, cũng chỉ là 1 hay 2 người. Ngày nay, nhiều khi thiên quốc đòi các mỏ, nhiều hơn gấp nhiều lần , khai thác được nhiều năm.
4) Nhiều khi đối đế, phải cắt lãnh thổ, dâng cho Thiên Triều, việc này Mạc Đăng Dung đã làm rồi.
Chuyện xưa đã vậy, không hiểu ngày nay có khác không??
Nhiều khi thấy người đi sứ, cũng tội.
Trần Mộng Lâm
