Saturday 28 December 2013

Montesquieu: Tác Phẩm “ Bàn Về Tinh Thần Pháp Luật” De l’esprit des lois - Trần Mộng Lâm

Dẫn Nhập :

 Người được giới thiệu trong bài này Montesquieu. Tác phẩm của ông ảnh hưởng sâu rộng đến các thể chế chính trị sau này.

  Montesquieu đã viết về sự tự do chính trị như sau (trong tập XI) : Sự Tự Do về Chính Trị của một công dân chính là cái cảm giác được an toàn nghĩa là công dân này không phải sợ hãi nhà nước cũng không phải sợ hãi bất cứ một công dân nào khác.

Hiện nay, chúng ta hay nghe các nhà lãnh đạo VN nói đến Nhà Nước Toàn Trị.

Nhà nước nào? nếu không phải đảng CS ?

Thủ tướng cũng do Đảng, Quốc Hội thì đảng cử dân bầu. Đó là điều mà Montesquieu đã sợ hãi và cho rằng nếu sự việc đó xẩy ra, thì một nhóm người có thể làm tiêu tan một quốc gia.


A-Đại Cương.

Charles-Louis de Secondat, nam tước vùng La Brède và vùng Montesquieu được biết đến nhiều hơn với tên Montesquieu sinh ngày 18 tháng giêng năm 1689 ở La Brède, nằm kế bên Bordeaux. Ông là con của  Jacques de Secondat, nam tước Montesquieu và của Marie-Francoise de Pesnel, nữ nam tước Brède. Gia đình quý phái nhưng cha mẹ ông chọn cho ông một người ăn mày làm cha đỡ đầu, chỉ để nhắc nhở cho ông rằng người nghèo cũng là người.

Thuở thiếu thời, ông cũng say mê khoa học. Ông đã cho xuất bản các cuốn sách khoa hoc kể tên sau đây : 1) Nguyên ủy của tiếng vọng, tức là les causes de l’écho 2) Các tuyến thận (Les glandes rénales) 3) Nguyên ủy của trọng lượng các vật La cause de la pesanteur des corps.

Không hiểu vì lý do nào, sau đó ông đổi hướng về nghiên cứu chính trị và phân tách xã hội trong đó ông đang sống. Ông viết Những Lá Thư của người Ba Tư, lettres persanes trong đó ông nhìn xã hội Paris dưới con mắt một khách lạ đến từ Ba Tư. Đây là những bài phiếm rất đặc sắc, có phần nào hương xa, có phần nào gợi dục, nhưng rất trí thức. Sau đó ông được bầu vào Hàn Lâm Viện Pháp năm 1728. Ông chu du thiên hạ, thăm nước Áo, nước Hung, Ý, Đức, Hòa Lan rồi sau cùng sang Anh. Đến xứ nào, ông cũng để tâm quan sát đời sống Xã Hội, Kinh Tế, Chính Trị của xứ đó. 1930, ông lưu lại Anh trong một năm, rồi gia nhập hội Tam Điểm ở đó. Năm 1734, ông trở về quê hương La Brède rồi cho xuất hiện tiếp tác phẩm Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence, cân nhắc về những nguyên nhân của sự vĩ đại và diệt vong của La Mã.

Năm 1748, ông cho xuất hiện tác phẩm để đời của ông nói về Tinh Thần Của Pháp Luật. Trong lời đề tựa, người ta đọc được là tác phẩm này đã được thai nghén trong 20 năm, nhiều khi viết đi viết lại, nhiều phen muốn bỏ đi. Lúc mới ấn hành, không dám đề tên thật, phải để là vô danh, sau đó nhờ có bà De Tensin tiết lộ, người ta mới biết tác giả của nó là Montesquieu. Tại sao như vậy, vì rằng tư tưởng mà ông đề ra nó phóng khoáng quá, nó tự do quá. Giáo Hội La Mã lật đật liệt nó vào loại sách cấm. Sách bị công kích dữ dội đến nỗi năm 1750, ông phải viết tiếp cuốn Défense de l’esprit des lois, bảo vệ cho Tinh Thần Pháp Luật. Rất tiếc chỉ ít lâu sau khi viết xong cuốn sách này, ông bị mù và sau đó qua đời năm 1755 vì bị bệnh Hoàng Nhiệt (Fièvre Jaune).

Ông bỏ dở sự tham dự trong hàn lâm tự điển của Pháp, với bài viết về « Gout », Voltaire đã thay ông để hoàn tất.

Tóm tắt cho tác phẩm Tinh Thần Pháp Luật của ông có thể nói là: Sự Phân Quyền: Lập Pháp, Hành Pháp, Tư Pháp.

Oái oăm là người đầu tiên đề xướng ra như vậy, không phải ông mà là một nhà triết học Anh : J Locke (1614-1657) Ông này mới là người đầu tiên chủ trương phân quyền.

Montesquieux là người phát triển các chủ trương của Lockes. Montesquieux chỉ muốn làm một việc, là biến đổi cái độc tài, cái chuyên chế xấu xa thành cái tự do cao quý.

Cái mà Montesquieux muốn là một xã hội trong đó người dân không phải sợ nhà nước, cũng không phải sợ bất kỳ ai khác.

B-Bài Viết :

Sự Tự Do là quyền được làm những gì mà Pháp Luật cho phép.

….Về chính trị, tự do không phải là làm những gì mình muốn. Trong một quốc gia, nghĩa là trong một xã hội có luật pháp, tự do không có nghĩa là làm những gì mình muốn, và không làm những gì mình không muốn. Tự Do là được quyền làm những gì mà luật pháp cho phép. Nếu như một công dân có thể làm những gì phi pháp, khi ấy hết còn tự do, vì những người khác cũng sẽ làm như vậy (sách số XI, tiết 3)

….Chính quyền quý tộc cũng như chính quyền dân chủ cũng không thực sự tự do. Tự do nằm ở giữa, nghĩa là ở chỗ không có sự lạm dụng về quyền lực.

 Theo lẽ tự nhiên, người nào nắm quyền rồi cũng có khuynh hướng lạm dụng nó.

Phải có những giới hạn, không cho kẻ nắm quyền vượt qua.

Phải có một quyền lực để ngăn chặn quyền lực.

Không ai có thể bị bắt làm những gì mà luật pháp không bắt buộc, trái lại người ta có thể làm tất cả những gì mà luật pháp cho phép (Sách XI, tiết số 4)

…. Nếu có một quốc gia nào nói là hiến pháp của nước đó công nhận quyền tự do chính trị, chúng ta phải nhìn xem các nguyên tắc hình thành quốc gia đó, Nếu các nguyên tắc này đúng, thì tự do đối với các nguyên tắc đó phải như bóng với hình, cái này phản chiếu cái kia như xem gương.

….Sự tự do chính trị chính là cái mà mỗi người khi suy nghĩ về sự an toàn cho bản thân, được an lòng. Muốn vậy, chính phủ phải làm cho không ai phải sợ ai.

Nếu như quyền lập pháp và quyền hành pháp gồm chung vào một mối, một người hay một viện, thì sẽ không còn tự do…. khi ấy sẽ là độc tài,

….Chúng ta sẽ mất hết nếu như một người, hay một Viện, lại kiêm nhiệm cả ba quyền : làm luật, thi hành luật, và xử các vụ phạm pháp

….Xin hãy nhìn xem hoàn cảnh  nước Ý (thời đó), những người nắm quyền tối cao vừa có quyền làm luật, lại thi hành luật. Một nhóm người, nếu muốn, họ có thể làm tiêu tan đất nước, họ có thể hủy diệt mỗi người dân mà họ muốn diệt.

…..Trên đây là những điều căn bản tạo thành cái chính phủ mà chúng ta bàn đến: Hành Pháp, Lập Pháp, Tư Pháp. . Đó  là những sức mạnh, các  sức manh này giới hạn nhau, cái này cấm cái kia đi quá đà .

C-Lời Bàn.

Quyền hạn không phải là quyền lực.

Như chúng ta đã thấy, cai thể chế chính trị mà Montesquieu đề ra không phải là thể chế chính trị của VN ngày nay. Chỉ những nước tây phương mới tổ chức hệ thống chính trị theo như điều ông ta mong mỏi. Nước Mỹ có thể nói là nước thành công nhất trong việc này, với bản Hiến Pháp nổi tiếng của mình. Montesquieu có thể coi như người tranh đấu cho dân quyền đầu tiên. Ông không muốn người công dân bình thường phải sợ bất cứ ai, cho dù người đó là ông Tổng Thống hay ông Thủ Tướng .

Công Sản chủ trương trung ương tập quyền, người dân thường luôn luôn phải sống trong sợ hãi, kìm kẹp. Có thể tưởng tượng nỗi bất lực của họ khi đọc bài của một nhà văn CS đã tự ví mình như một con chó. Đảng bảo sủa, thì sủa, đảng bảo im, thì im, bảo nằm gầm giường, thì nằm gầm giường…. Lúc nào cũng nơm nớp sợ hãi.

Hơn hai trăm năm sau khi Montesquieu qua đời, một nhà văn Việt Nam nổi tiếng, Ông Nguyễn Tuân tuyên bố: Tôi còn sống được đến ngày nay, là vì tôi biết sợ.

Cái sợ nó thực khốn nạn cho một kiếp người. Tất cả chúng ta, những ai đã có cái kinh nghiệm sống tại VN sau 1975, đều đã được biết thế nào là sợ hãi. Một anh bạn tôi kể chuyện một hôm đến nhà một bà bạn để bàn chuyện vuợt biên, bà bạn (là một người đẹp nổi tiếng mà tôi không tiện nêu tên) từ phòng tắm đi ra, mặc áo mà không mặc quần.

Hôm ấy, bà ta vì sợ quá nên như người mất hồn, ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Cái sợ mà Montesquieux nói đến, ngày nay nó đè nặng lên người dân các nước CS, như Tầu, Việt Nam, và nhất là Bắc Hàn. Khốn khổ thay cho những kiếp người.


Người ta hay nói tới độc tài sáng suốt. Theo tôi thì độc tài là độc tài, không có sáng suốt hay tối suốt gì hết. Sự độc tài đồng nghĩa với man rợ. Có thể đặt ra luật pháp để tổ chức xã hội cho văn minh hơn, nhưng không thể ví con người như con ong được. Các chế độ chủ trương Trung Ương Tập Quyền như VN hiện nay, phải được biến mất, càng sớm, càng tốt. Phải giới hạn quyền của những người cầm quyền, đảng cầm quyền. Họ chỉ có thể có quyền hạn, nhưng không thể để họ nắm hết quyền lực trong tay.

Trần Mộng Lâm