Hôm qua tôi gặp lại một người bạn lâu năm tại buổi ra mắt quyển sách mới của anh: Trần Trung Đạo. Cách đây một phần tư thế kỷ, chúng tôi thuộc nhóm anh em người Việt tiên phong trong buổi hồng hoang của kỷ nguyên internet. Nhóm VietNet, thoạt đầu chỉ vài ba mươi người, sau tăng dần lên đến vài trăm. Con số ít nên ai ai cũng biết nhau. Tình cảm gắn bó từ thuở ấy, dù lâu lắm mới gặp lại, vẫn không phai nhoà.
Trong phần phát biểu rất ngắn, anh Trần Trung Đạo kết luận rằng dân chủ là giải pháp duy nhất cho Việt Nam. Tôi hoàn toàn đồng ý: chỉ có dân chủ thì mới đẩy lùi hoạ bắc xâm, cho phép người dân nhập cuộc giải quyết các vấn nạn xã hội, tạo môi trường cho đất nước hoà nhập vào thế giới tự do và phát triển.
Biết thế, nhưng làm làm sao tiến đến dân chủ?
Vận hội nghìn năm một thuở
Khổ nạn của dân tộc năm 1975 đã mở ra một vận hội mới. 4 triệu rưỡi người Việt ở hải ngoại sẽ tạo được vận hội cho đất nước hồi sinh, như Phượng Hoàng đã hồi sinh từ tro bụi. Chúng ta 39 năm lầm lũi đi trên sa mạc tìm đường cứu dân cứu nước đã bỏ quên yếu tố quan trọng nhất: sức mạnh tiềm tàng của khối người này.
Có dân tộc nào dám ước mơ, chỉ trong nháy mắt của lịch sử nhân loại, rải khắp 5 châu bấy nhiêu hạt mầm cho tương lai? Phong trào Đông Du thời xưa đào tạo được bao lăm mà trần ai vất vả vô cùng, và rồi còn lại được mấy người? 4 triệu rưỡi người con của Mẹ Việt Nam ở khắp 5 châu là cơ may hãn hữu của dân tộc, mấy nghìn năm chỉ có một lần.
Nhưng cơ may ấy sẽ qua đi rất nhanh nếu chúng ta không biết nắm bắt lấy bây giờ. Mỗi ngày qua đi, quỹ thời gian của chúng ta càng ngắn lại.
Biến mình thành Bách Việt
Thời Bách Việt của 5 nghìn năm trước, cả trăm bộ tộc Việt quây quần với nhau, trong đó có những bộ tộc lớn: Điền Việt, Âu Việt, Hồ Việt, Đông Việt, U Việt, Mân Việt, Nam Việt, Lạc Việt. Khi một bộ tộc gặp nguy thì các bộ tộc khác quây vào bảo vệ và giải cứu. Nhưng rồi quân du mục phương Bắc tràn xuống đánh tan và đồng hoá tất cả, trừ một nhánh chạy thoát xuống phương Nam, là thuỷ tổ của dân tộc Việt Nam ngày nay.
Trong mấy nghìn năm sau đó, giòng giống Lạc Việt trơ trọi đối đầu với phương bắc, đã đổ biết bao xương máu để thoát nghìn năm bắc thuộc và gìn giữ bờ cõi, giống nòi cho đến tận giờ.
Vì tình cờ của lịch sử, năm 1975 và sau đó lũ lượt người Việt thoát nạn cộng sản ra đi, nhiều trăm nghìn người bỏ mạng trên biển khơi, để ngày nay có 4 triệu rưỡi hạt mầm rải khắp năm châu. Chỗ nào có tự do, dân chủ, phú cường nhất trên hành tinh này thì chỗ đó có người Việt bám rễ vì chỉ những nơi ấy định cư những người Việt Nam tị nạn bỏ nước ra đi. Chúng ta có cơ hội xây dựng lại Bách Việt: Mỹ-Việt, Canada-Việt, Pháp-Việt, Đức-Việt, Nhật-Việt, Úc-Việt, Na Uy-Việt, Hoà Lan-Việt... mạnh gấp trăm lần Bách Việt thời cổ xưa, để cứu nguy Lạc Việt đang bị vây khổn. Nhưng chúng ta phải chủ động biến mình thành Bách Việt trước đã.
Xây dựng và phát triển nội lực
Muốn là Bách Việt thì cộng đồng Việt ở khắp thế giới tự do phải phát triển sức mạnh ngay tại quốc gia sở tại, nghĩa là phải bám rễ thật sâu vào xã hội nơi mình đang sinh sống và rồi kết lại với nhau nhằm đủ sức ảnh hưởng lên chính quyền và tranh thủ sự ủng hộ của các cộng đồng bạn.
Chúng ta ở mọi nơi cần rủ nhau, giúp nhau phát triển và hoà nhập thật nhanh, thật sâu vào nền kinh tế, xã hội và chính trị nơi mình đang sinh sống, và phải có kế hoạch thu hút và đào tạo đội ngũ lãnh đạo trẻ để tiếp nối công cuộc phát triển nội lực từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Nếu nơi nơi đều làm vậy thì lực lượng người Việt hải ngoại đang dần biến mình thành Bách Việt để vực dậy dân tộc đang lâm trọng bệnh và cùng nhau thay đổi đất nước và gìn giữ sơn hà.
Mở các mũi nhọn nhân quyền
Khi đã có sức mạnh và ảnh hưởng, cộng đồng người Việt ở khắp thế giới tự do có thể thực hiện quốc tế vận để tranh thủ hậu thuẫn quốc tế quanh những vấn đề nhân quyền. Nhân quyền là giá trị toàn cầu mà mọi quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc đều phải tôn trọng và công chúng ở nơi nơi đều quan tâm và chia xẻ. Các mũi nhọn nhân quyền có thể mở ra cho Việt Nam là: tự do tôn giáo, chống buôn người, quyền văn hoá, quyền lao động, xoá bỏ tra tấn, quyền của người khuyết tật, v.v. Đó là những lĩnh vực nhân quyền nóng bỏng trên thế giới và có nhiều cơ hội được quốc tế yểm trợ.
Quốc tế vận hiệu quả đòi hỏi chúng ta phải có kiến thức chuyên môn trong từng lĩnh vực nhân quyền, có chứng cớ và tài liệu không thể bác bỏ, và có tổ chức để đủ sức ảnh hưởng chính quyền và huy động quần chúng quốc tế. Đó là lý do cần xây dựng và phát triển nội lực cho từng cộng đồng Việt trên toàn thế giới.
Xây dựng và phát triển xã hội dân sự trong nước
Từ đòi nhân quyền đến xây dựng dân chủ là một quãng đường rất xa, mà quốc tế sẽ không đi cùng chúng ta. Chúng ta phải tự mình đi quãng đường đó.
Dân chủ chỉ có khi người dân biết kết hợp thành sức mạnh vượt lên trên sức mạnh của chế độ. Một chế độ toàn trị không bao giờ cho phép người dân kết hợp lại với nhau. Làm "anh hùng bàn phím" thì được, "chính trị salông" thì được, nhưng khi hai người đến với nhau để tính kế kết hợp là bị đàn áp ngay.
Các mũi nhọn nhân quyền giúp chúng ta mở ra những "hành lang an toàn" cho người dân trong nước kết hợp lại với nhau. Sự chú ý và can thiệp của quốc tế trong từng lĩnh vực nhân quyền dựng lên bức tường che chắn cho những người và nhóm người hoạt động ở đằng sau, trong phạm vi hành lang an toàn đã được dựng lên. Dĩ nhiên sự an toàn chỉ là tương đối. Và dĩ nhiên việc kết hợp lại với nhau phải do chính mình chủ động -- sự quan tâm và can thiệp của quốc tế dừng lại ở bức tường che chắn.
Người Việt ở hải ngoại, khi đã đủ sức mạnh, đủ năng lực, đủ kinh nghiệm trong xã hội dân sự trên cùng khắp thế giới, có thể yểm trợ và hướng dẫn cho đồng bào trong nước để từng bước phát triển kết hợp lại thành xã hội dân sự, thoạt tiên trong phạm vi của các hành lang an toàn và rồi lan ra khắp xã hội.
Khi người dân trong nước, từ tư thế quỳ bắt đầu đứng vững trên đôi chân của chính mình, thì nền dân chủ bắt đầu ló dạng. Và các nhánh của Bách Việt ở khắp nơi trên thế giới sẽ góp sức với dân tộc để đẩy đất nước đi lên, thoát cảnh lầm than lạc hậu, thoát hoạ bắc xâm và bắt kịp thế giới trong thế kỷ 21.
Hành trình 17 năm
Anh Trần Trung Đạo, trong phần phát biểu ngắn gọn, nhắc nhở rằng "con đường đến dân chủ rộng thênh thang, đủ rộng cho mọi người cùng tham gia". Đúng vậy. Mỗi người chúng ta có thể chọn cách thức riêng của mình trên con đường ấy.
17 năm trước, chúng tôi chọn một hành trình để đem dân chủ đến cho đất nước không trễ hơn năm 2020, và đặt nền móng phát triển đất nước cho cả trăm năm về sau.
Khi lịch sử thuyền nhân sang trang năm 1997 thì sứ mạng vớt đồng bào ngoài Biển Đông hay bảo vệ họ trong trại tị nạn cũng chấm dứt; BPSOS bắt đầu hành trình xây dựng nội lực cho cộng đồng ở hải ngoại, rồi khởi xướng quốc tế vận quanh một số mũi nhọn nhân quyền, và cuối cùng tạo các hành lang an toàn cho sự phát triển xã hội dân sự ở trong nước. Đó là một hành trình miệt mài, đòi hỏi những người có tâm huyết, có đạo đức, có chiều sâu mà tôi gọi là "hào kiệt" của dân tộc. Chính những hào kiệt ấy đang xây dựng lại Bách Việt của thời đại mới, để Việt Nam có thể ngửng mặt sánh vai cùng thế giới.
Chắc chắn trong nhóm VietNet năm xưa có những người cũng đang miệt mài trên những hành trình song song. Tôi cầu mong những anh em ấy và mọi "hào kiệt" của dân tộc sẽ thành công, vì đó sẽ là thành công chung cho đất nước.
Bài liên quan:
Ba bước dân chủ hoá
