Phong trào Duy Tân (1905-1908) Phan Châu Trinh chủ
trương Khai Trí Dân Tộc, Tân Văn Hóa đề cao thuyết Dân Quyền, khuyến khích phát
triển nông, thương nghiệp cổ động học chữ Quốc ngữ. Phong trào được phát động mạnh
tại Quảng Nam và được lan rộng trên toàn quốc. Tại Hà Nội trường Ðông Kinh
Nghĩa Thục được thành lập từ (1907-1908), các phong trào hoạt động chủ trương bất
bạo động hoặc bạo động đều với mục đích cứu nước. Nhưng bị thực dân Pháp theo
dõi và đàn áp, bắt các nhà cách mạng đày ra Côn đảo hay kết án tử hình.
Thực dân Pháp đặt ách thống trị tàn bạo tại Việt
Nam, nhưng không thể tiêu diệt được lòng yêu nước của toàn dân Việt Nam tiếp tục
chống Pháp để thoát khỏi vòng nô lệ. Noi gương các bậc tiền nhân từng bỏ xương
máu gìành lại độc lập suốt thời gian gần một ngàn năm bị Bắc Thuộc.
Cuộc khởi nghĩa ở Huế năm 1916 của Việt Nam Quang Phục
Hội chủ trương của Trần Cao Vân (1866-†1916) và Thái Phiên (1882-†1916) đời vua
Duy Tân (1907-1916). Cuộc nổi dậy của Phan Xích Long ở Sài Gòn năm 1913, ở Thái
Nguyên do Trịnh Văn Cấn (?-†1918) và Lương Ngọc Quyến (1890-†1917).
Chủ xướng Nam Ðồng Thư xã, năm 1926 Phạm Tuấn Lâm (Dật
Công), Phạm Tuấn Tài (Mộng Tiên) và Hoàng Phạm Trân (Nhượng Tống) cùng nhau
thành lập Nam Ðồng Thi Xã (NÐTX), lúc đầu chủ trương in sách viết về các nhà
cánh mạng như Tôn Dật Tiên, Gandhi một thời gian bị cấm sách bị tịch thu, nhưng
các nhân vật trong NÐTX tiếp tục hoạt động và vận động lập một đảng cách mạng.
Cuối năm 1927 Hồ Văn Mịch (?-†1932) Nguyễn Thái Học (1901-†1930) gia nhập vào
NÐTX chi bộ đầu tiên được thành lập. Nguyễn Thái Học được bầu làm chi bộ trưởng,
tên là chi bộ Nam Ðồng Thư Xã. Hoạt động khắp nơi được nhiều người tham gia, số
người gia nhập nhiều, cần mở rộng tổ chức. Nhân dịp lễ Giáng sinh thành phố Hà
Nội náo nhiệt người vui chơi. Pháp khó kiểm soát tổ chức Ðại Hội Việt Nam Quốc
Dân Ðảng, các đảng viên được triệu tập vào lúc 20 giờ ngày 25-12-1927 tại nhà
ông Lê Thành Vị, làng Thể Giao, Hà Nội. Nhưng giữa buổi họp bị báo động có mật
thám theo dõi, đại hội tạm thời giải tán và bí mật di chuyển đến chỗ khác và
tái hội lại lúc 2 giờ 30 sáng ngày 26-12 ngay tại trụ sở Nam Ðồng Thư Xã. Ðại hội
quyết định thành lập một Ðảng cách mạng lấy tên là Việt Nam Quốc Dân Ðảng
Mục đích và
tôn chỉ của đảng là làm cuộc cách mạng quốc gia, dùng võ lực đánh đổ chế độ thực
dân phong kiến, lập nên một nước Việt Nam Ðộc Lập Cộng Hòa, đồng thời giúp đỡ
các dân tộc bị áp bức trong công cuộc đấu tranh giành độc lập của họ đặc biệt
các lân quốc Lào và Cao Miên“ (Hoàng Ðào
sđd tr.33)
Hoạt động của Việt Nam Quốc Dân Ðảng giống như cách
thức của Trung Hoa Quốc Dân Ðảng mỗi chi bộ 19 người, đại biểu chi bộ họp thành
tỉnh bộ, đại biểu tỉnh bộ họp thành Kỳ bộ Tờ báo Hồn Cách Mạng phát hành hạn chế
và bí mật đến năm 1929 ngưng hẳn. VNQDÐ tổ chức đại hội bầu ban chấp hành tổng
bộ nhiệm kỳ 2 ngày 1-7-1928 tại nhà Nguyễn Ngọc Sơn ở Gia Lâm Hà nội vì theo điều
lệ sáu tháng bầu một lần. (Phạm Văn Sơn sđd tr.149.).
thNguyễn Thái Học tái đắc cử Nguyễn Thế Nghiệp và Ðặng
Ðình Ðiển không giữ chức vụ trong ban chấp hành lo nhiệm vụ khác (Nguyễn Thế
Nghiệp vào Sàigon xuất bản tạp chí Revue Economique hoạt động liên lạc và phát
triển VNQDÐ. Ðặng Ðình Ðiển vào Huế tháng 10-1928 liên lạc với Phan Bội Châu thời
gian nầy được an trí tại Huế. Mời Phan Bội Châu giữ chức „Chủ tịch Danh dự
VNQDГ Cụ Phan nhận lời hổ trợ tinh thần nầy chứng tỏ ông đồng ý với đường lối
hoạt động của VNQDÐ chủ trương giải phóng dân tộc ra khỏi nô lệ. Trong vòng vài
năm VNQDÐ. Phát triển mạnh mẽ khắp Bắc-Nam-Trung. Theo tài liệu của sở mật thám
Pháp viết VNQDÐ thành lập được 120 chi bộ và hơn 1500 Ðảng viên (có thể do sự phát
triển nhiều đảng viên, không kiểm soát được hoạt động các đảng viên, thiếu huấn
luyện học tập, nên một số ít người phản
đảng làm tay sai cho thực dân).
Đại hội toàn quốc lần thứ 3 ngày 09-12-1928 lần nầy
bầu ra ba cơ quan độc lập: Lập pháp, Hành pháp và Tư pháp. Nguyễn Khắc Nhu làm
chủ tịch và phó chủ tịch lập pháp. Nguyễn Thế Nghiệp và Lê Xuân Hy làm chủ tịch
và phó chủ tịch hành pháp, ban tư pháp chưa được bầu. Sau khi đại hội kết thúc
quyết định mở rộng hoạt động về ngoại giao liên lạc để kết hợp với các đảng
cách mạng khác, được sự đoàn kết gây sức mạnh hơn, gởi người sang Trung Hoa Nhật
Bản hoạt động.
Các chi bộ tại Sài Gòn có Ðỗ Xuân Viên, Nguyễn Hòa
Hiệp, Nguyễn Phương Thảo, Võ Công Tôn, Nguyễn Hiền Lương, Cao Hữu Tạo, Phạm
Xuân Việt, Hà Thuận Hồng và các chi bộ tại miền Ðông và miền Tây Nam Kỳ, trong
đó có nhiều người được võ trang vũ khí. Tại Bắc Kỳ sinh hoạt kín đáo phát triển
đảng viên. Tên trùm René Bazin tổ chức mộ phu, đi làm nô lệ bị bóc lột và hành
hạ rất tàn nhẩn. Bazin mướn bồi bút làm thơ để dụ dân quê đi làm đồn điền cao
su
Bà con ơi! Bà con ơi!
Cao su sống thật
là nhàn
Vào đây có xóm có làng hẳn hoi...
Nhà tôn nhà
ngói lại nhà lầu
Tất cả mọi thứ
nhu cầu
Chủ nhân bán rẻ
ai mà chẳng ham
Tội chi ôm lấy
xóm làng
Mau mau một
chuyến vào Nam xem nào! “
Nhiều người
bị lường gạt gây thêm lòng phẩn nộ, trước trình trạng nầy đảng viên VNQDÐ cử
Nguyễn Văn Viên trình bày lại ý kiến yêu cầu xử tử tên Bazin, với các nhà lãnh
đạo Tổng đảng bộ. Nguyễn Thái Học không đồng ý nếu giết Bazin, thực dân Pháp
truy lùng tất cả các đảng viên và tổ chức sẽ tan rã (rút kinh nghiệm trong
phong trào xin xâu kháng thuế năm 1908 tại Trung Kỳ và vụ đầu độc quân đội Pháp
tại Hà Nội Pháp bắt bỏ tù và tử hình).
Nguyễn
Thái Học yêu cầu các đảng viên bình tĩnh chờ đợi cơ hội lật đổ chính quyền trước,
lúc đó bắt Bazin tử hình không muộn. Trong khi đó Việt Nam Thanh niên Cách Mạng
Ðồng Chí Hội rải truyền đơn chống việc buôn bán nô lệ của Bazin, để cạnh tranh
hoạt động gây niềm tin phát triển đảng viên. Nguyễn Văn Viên nóng lòng dù đề
nghị với Tổng bộ bị từ chối, nhưng ông ta tự ý cùng Nguyễn Văn Lân và Nguyễn Ðức
Lung (Ký Cao) theo dõi Réne Bazin. Vào 20 giờ tối ngày 30 tết tức 09.2.1929
Réne Bazin ở số 110 phố Huế, chợ Hôm Hà Nội. Nguyễn Văn Viên ra lệnh Nguyễn Ðức
Lung đến trao cho Bazin phong thư, trong đựng bản án tử hình, ngoài bì đề tên
hãng tàu thủy Bạch Thái Bưởi, Nguyễn Văn Lân tiến đến bắn hai phát súng kết liểu
tên trùm buôn bán phu thợ (Hoàng Ðào sđd tr.55-56)
Bazin bị
ám sát sau đó thực dân và tay sai truy lùng các đảng Cách Mạng Việt Nam. Máu của
đảng viên VNQDÐ đổ ra, bước đường cùng phải phản công chống thực dân. Ngày
17.2.1929 sở mật thám Pháp được các người chỉ điểm bắt khoảng 227 đảng viên
VNQDÐ. Hội đồng đề hình quyết xét xử công khai lần đầu ngày 2.7.1929; 149 người
được thả còn 78 người phải ra tòa bị kết án tử hình, bị đày ra Côn đảo hay các
ngục tù ở thượng du Bắc Việt.
Tổng bộ
Nguyễn Thái Học thoát được và sau đó ra lệnh thanh trừng các phần tử phản bội
làm tay sai cho Pháp như: Nguyễn Văn Kinh, Phạm Thành Dương, Nguyễn Văn Ngọc.
Theo điều lệ mới về tổ chức cơ quan lãnh đạo tối cao của đảng là „Tổng Bộ Chiến
Tranh.“ Chương trình hành động trở nên gấp rút, phải tổng khởi nghĩa trong thời
gian tới, ra lệnh cấp tốc chế tạo thêm vũ khí, tạc đạn, bom. Nhưng thiếu chuyên
viên chế tạo, bất cẩn gây tại nạn phát nổ, mục tiêu bị bại lộ theo thống kê của
Pháp từ cuối tháng 10.1929 đến 01.1930 khám phá được 70 địa điểm chôn dấu vũ
khí quân nhu trên các tỉnh ở phía Bắc.
Ngày
26-01-1930 tại Võng La một cuộc đại hội bí mật triệu tập khoảng 20 đại biểu
tham dự Ðảng trưởng Nguyễn Thái Học tuyên báo: người ta bảo cần phải đứng trước
ở chỗ không thua, nhưng chúng ta thì đứng trước ở chỗ thua mất rồi! Thế nhưng
liệu chúng ta hãy hoãn để tổ chức lại rồi mới đánh có được không? Tôi tin rằng
không thể được! Cuộc đời là cả một canh bạc, gặp canh bạc đen, người ta có thể
thua sạch hết cả vốn. Gặp thời thế không chiều mình, đảng chúng ta có thể tiêu
hao hết lực lượng. Một khi lòng sợ sệt đã xen vào trong đầu óc quần chúng, khiến
họ hết hăng hái, hết tin tưởng thì phong trào cách mạng có thể nguội lạnh như
đám tro tàn, rồi của sẽ không tiếp, người sẽ bị bắt lần, vô tình đã xô đẩy anh
em vào cái chết lạnh lùng mòn mỏi ở các phòng ngục trại giam, âu là chết đi để
lại cái gương hy sinh phấn đấu cho người sau nối bước chúng ta không thành công
thì thành nhân có gì mà ngần ngại. (Hoàng Ðào sđd 68-70)
Cuộc họp
sôi nổi nhiều ý kiến tranh luận gay gắt. Nguyễn Khắc Nhu đứng dậy nói bằng giọng
đanh thép: Hiện tình đang khẩn trương lắm.Tôi thấy bọn thực dân và bọn Việt
gian đang đẩy chúng ta đến thế chân tường rồi. Chúng ta chỉ còn chọn lấy hai tư
thế hoặc ngồi trong bóng tối chờ chúng đến còng tay tống vào Hỏa Lò, đày ra Côn
Lôn hoặc vùng lên đánh chúng để cướp lấy thời cơ. Tôi ủng hộ ý kiến của anh
Nguyễn Thái Học là phải đánh phải đánh (Nguyễn Thái Học tác giả Lê Minh Quốc
sđd tr 81)
MNTH Ðại
hội được đa số đồng ý tổng khởi nghĩa, bàn thảo kế hoạch thực hiện ở Hưng Yên,
Lâm Thao, Phú Thọ và Yên Bái. Những tỉnh trung du do Nguyễn khắc Nhu chỉ huy,
Các tỉnh đồng bằng Sơn Tây, Hải Dương, Hải Phòng, Kiến An, Bắc Ninh, Ðáp Cầu,
Phả Lại do Nguyễn Thái Học chỉ huy. Riêng Sơn Tây do Phó Ðức Chính phụ trách, tại
Hà Nội do Ðặng Trần Nghiệp tức Ký Con phụ trách đoàn quân cảm tử cầm chân quân
Pháp. Ngày khởi nghĩa được chọn là tối mồng 09.02 rạng ngày10.02.1930 tức mồng
một Tết âm lịch. Tấn công Yên Bái do Nguyễn Văn Khôi (Thanh Giang) Nguyễn Nhật
Thân, Ngô hải Hoằng (Cai Hoằng) chỉ huy và hai nữ đồng chí Nguyễn Thị Bắc và Nguyễn
Thị Giang tiếp tế vũ khí. Số đảng viên tham chiến khoảng 300 người. Giết được đại
úy Jourdain trung úy Robert bốn trung sĩ Pháp. Ðến sáng máy bay Pháp tham chiến
nén bom nên phải rút lui để bảo tồn lực lượng.
Chuẩn bị
đánh Sơn Tây sau khi thất bại ở Yên Bái, Phó Ðức Chính trốn về Sơn Tây cùng Cai
Tân, Nguyễn Văn Khôi ngày 13.02.1930 họp nhau tại nhà Quản Trạng bị lộ mục tiêu
Pháp tấn công bắt tất cả. Tấn công Hưng Hóa và Lâm Thao do Nguyễn Khắc Nhu chỉ
huy, lúc 1 giờ sáng 11.02.1930, nhưng Pháp được báo động trước không thể tấn
công đồn Hưng Hóa, đổi sang đánh phủ Lâm Thao, quân Pháp được tiếp viện, Nguyễn
Khắc Nhu bị thương tự sát bị thương nặng chưa chết bị bắt sau đó tự tử lần thứ
2 chết trong nhà tù Hưng Hóa.
Tại Hà Nội
không có cuộc tấn công nào, nhưng Ðặng Trần Nghiệp (Ký con) và số đảng viên cắt
đường dây điện thoại, ném bom vào một số cơ sở Pháp. Ngày 16.02 Pháp cho phi cơ
tới ném 57 trái bom tiêu hủy làng Cổ An. Ngoài ra Pháp mở các cuộc hành quân đốt
phá các làng mạc nghi ngờ có sự hoạt động của Việt Nam QDÐ. Cuộc tổng khởi
nghĩa tạm chấn dứt. Trong dân gian truyền tụng bài thơ, cho rằng đó là sấm của
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Kìa kìa
gió thổi lá rung cây
Rung
Bắc rung Nam rung tới Tây
Tan tác kiến kiều an đất nước
Xác xơ cổ thụ sạch am cây
Lâm giang nổi gió mù thao cát
Hưng địa tràn dâng hóa nước đầy
Một ngựa một yên ai sùng bái
Nhắn tin nhà vĩnh bảo cho hay
Thực dân và tay sai truy lùng, nhiều đảng viên
khuyên Nguyễn Thái Học nên ra nước ngoài một thời gian, làm ngoại giao có lợi
cho Ðảng để có ngày phục hưng lại phong trào, nhưng Nguyễn Thái Học đã nói :
Anh hùng tự
cổ nan vi phụ
Hào kiệt hà
nhân cánh cổ gia
Ðể xúc tiến việc cải tổ và xây dựng lại đảng tại
làng Thôn Trụ, huyện Lương Tài từ ngày 14 đến 19.02.1930. Sau khi bế mạc hội
nghị, các đồng chí đề nghị Nguyễn Thái Học đi về bằng đường thủy, có hộ tống an
toàn hơn nhưng công việc gấp đi đường thủy chậm. Anh đi đường bộ ngày
20.02.1930. cùng người cận vệ giỏi vỏ nghệ tên là Sư Trạch quê Hải Dương, đi
ngang Chí Linh qua lãnh vực đồn điền Cổ Vịt của tên thực dân Klieber. Chẳng may
bị phát giác đối đầu với bọn tuần phu Nguyễn Thái Học bị bắn ở chân không thể
chạy thoát, bị bắt đưa đến tòa sứ tỉnh Hải Dương để nhận dạng sau đó đưa về
giam ở Hỏa Lò Hà Nội.
Các phiên tòa của Hội đồng Ðề hình xét xử liên tục.
Khoảng 1000 đảng viên VNQDÐ bị bắt và kết án 35 tử hình; 145 khổ sai chung
thân, 20 năm tù cấm cố. Ngoài ra còn số người đã hy sinh qua các cuộc tấn công,
và bị tra tấn chết trong tù hoặc tự tử. Ngày 24.03.1930 Hội đồng Ðề hình tuyên
án thêm 39 tử hình, 33 khổ sai chung thân, 9 khổ sai 20 năm, 5 người bị đi đày.
Máu của đảng viên VNQDÐ đổ ra cho Tự Do Ðộc Lập Việt
Nam. Làm sáng ngời tuổi trẻ Việt Nam lúc bấy giờ dù trưởng thành trong chế độ,
nhưng không bao giờ chịu sống dưới kiếp nô lệ. Nguyễn Thái Học nhận tất cả
trách nhiệm qua cuộc khởi nghĩa xin tha mạng cho những người khác. Chấp nhận bản
án tử hình và viết thư gởi cho Hạ viện Pháp nêu những quan điểm của người công
dân yêu nước Việt Nam:
Người Pháp không hề có thực lòng với người Việt, và
tôi chẳng giúp ích được gì cho Tổ Quốc tôi, đồng bào, dân tộc tôi cả, trừ khi
là đuổi người Pháp ra khỏi nước tôi. Bởi vậy năm 1927, tôi bắt đầu tổ chức một
Ðảng Cách Mạng, lấy tên là VNQDÐ, mục đích là đánh đổ và lập nên chính phủ Cộng
Hòa Việt Nam, gồm những người thật lòng tha thiết đến hạnh phúc của quần
chúng.
Bản án trên được hội đồng đề hình cho Tổng thống
Pháp Gaston Doumergue giảm án tử hình từ 39 người bị kết án như đã đề nghị; 26
người ra khổ sai chung thân, chỉ còn lại 13 người y án tử hình. Chiều ngày
16.06.1930 mười ba tử tù được rời hỏa lò Hà Nội chuyển lên Yên Bái, Nguyễn Thái
Học vừa đi vừa nói: Chúng tôi đi trả nợ nước đây. Các anh em còn sống cứ công
nào việc ấy nhé! Cờ độc lập phải nhuộm bằng máu! Hoa tự do phải tưới bằng máu!
Tổ quốc còn cần đến sự hy sinh của con dân nhiều nữa, nhiều nữa! Rồi thế nào
cách mạng cũng thành công! Thôi kính chào các anh ở lại.
Trên đường đi Nguyễn Thái Học vui vẽ không lo sợ trước
máy chém đang chờ Anh vẫn ngâm bài thơ Pháp văn nói lên lòng yêu nước, chết cho
Tổ quốc đó là số phận đẹp đẽ nhất..
Mourir pour sa patrie
C’ est le sort le plus beau
Le plus digne d’ envie...
Lúc 5 giờ
sáng 17.06.1930 cùng với 12 đồng chí lên đoạn đầu đài .Nguyễn Thái Học người thứ
13, bị chém đều hô Việt nam Vạn tuế! Quan tài của 13 Anh Hùng nầy mai táng dưới
chân đồi, bên cạnh đền thờ Trần Quán, cách ga Yên Bái độ một km. Ngày hôm sau
18.06.1930 tại ngã ba Bồ Ðề, chỗ rẽ vào làng Phù Tang người vợ của Nguyễn Thái
Học chị Nguyễn Thị Giang(?-1930) về thăm thân mẫu Nguyễn Thái Học xong, làm bài
thơ trước khi dùng súng lục tự sát, trong lúc chị mang thai được mấy tháng, chị
không muốn giặc Pháp bắt làm nhục, người chị ruột là Nguyễn thị Bắc cũng hy
sinh cao cả, không khác gì hai Bà Trưng để lại nét son hào hùng của nữ nhi nước
Việt. Nguyễn thị Giang lưu lại bài thơ tuyệt mạng
Thân không
giúp ích cho đời
Thù không
trã được cho người tình chung
Dẫu rằng
đương độ trẻ trung
Quyết vì
dân chúng thề lòng hy sinh
Con đường
tiến bộ mông mênh,
Éo le hoàn
cảnh buộc mình biết bao?
Bây giờ hết
kiếp thơ đào
Gian nan bỏ
mặc đồng bào từ đây
Dẫu rằng
chút phận thơ ngây.
Số đồng chí
đã có ngày ghi tên
Chết chi dạ
những buồn phiền
Nhưng mà
hoàn cảnh truân chuyên buộc mình.
Quốc kỳ phất
phới trên thành,
Tủi thân
không được chết vinh dưới cờ
Cực lòng lỡ
bước sa cơ,
Chết sầu chết
thảm có thừa xót xa
Thế ru? Ðời
thế ru mà?
Cuộc tổng nổi dậy của VNQDÐ thất bại bị đàn áp tàn bạo
hàng trăm người giết, hàng ngàn người bị tù đày, Nguyễn Thái Học và các đồng
chí lên đoạn đầu đài, nhưng vụ án Yên Bái khơi động lòng yêu nước, đốt sáng ngọn
lửa đấu tranh của toàn dân Việt Nam trên khắp nẻo đường đất nước. Rất làm tiếc
sinh hoạt của VNQDÐ không đoàn kết, trước 1975 tại miền Nam chia quá nhiều hệ
phái! nhiều nhóm lợi dụng VNQDĐ để mưu cầu quyền lợi các nhân, xôi thịt đón
gió… Bỏ nước ra đi 40 năm qua, VNQDĐ cũng tiếp tục bị phân hóa trầm trọng, những
đảng viên lão thành đã ra đi về bên kia thế giới! vấn đề Đảng Tôn, Đảng Tử chỉ
theo lý thuyết ai là người có uy tín để
lãnh đạo? Trong quốc nội chỉ có độc đảng là đảng CSVN.
Tưởng niệm ngày tang Yên Bái 19.6 hàng năm là ngày lễ
chung cho toàn dân trong và ngoài nước. Chúng ta cùng đốt nén nhang để tưởng niệm
13 liệt sĩ Yên Bái và anh hùng vô danh
đã hy sinh vì Đại Nghiã Dân Tộc, chống giặc bảo vệ quê hương. Ngày nay bọn giặc
Tàu chiếm biên giới (Bản giốc), Hoàng Sa Trường Sa biển đảo của Việt Nam, toàn
dân phải đoàn kết thể hiện tinh thần chống giặc ngoại xâm, chống độc tài bán nước.
Xin đừng thờ ơ với hiện tình đất nước, đừng để những người tham gia biểu tình
chống Tàu cô đơn bị đàn áp, đánh đập bỏ tù…bị lãng quên!
Nguyễn Quý Đại
13 Liệt Sĩ: Nguyễn Thái Học, Bùi Tử Tuần, Bùi văn
Chuẩn, Nguyễn An, Hà Văn Lạo, Ðào Văn Nhít, Ngô Văn Du, Nguyễn Ðức Thịnh, Nguyễn
Văn Tiềm, Ðỗ Văn Sứ, Bùi văn Cửu, Nguyễn Nhu Liên, Phó Ðức Chính
Tài liệu
Tham Khảo :
-Những
ngày chưa quên của Ðoàn Thêm và Một Cơn Gió Bụi của Trần Trọng Kim)
-Bộ Quân sử
QLNVCH
-Những kỳ
án trong lịch sử tác giả Trần Gia Phụng NxB Non nước Toronto
-Việt Nam
quôc Dân Ðảng tác giả Hoàng văn Ðào NxB Sàigon
-Nguyễn
Thái Học tác giả lê Minh quốc NxB Văn Nghệ
