Ngày 16/1/2018, BS Dan Jernigan, giám đốc
cúm của CDC phải họp báo về bệnh cúm, bệnh có thể còn kéo dài trong nhiều tuần.
Cơn bệnh nguy hiểm khiến cơ quan CDC phải ngưng buổi họp cảnh cáo về hiểm họa
nguyên tử để báo động vềvi khuẩn cúm. Mùa cúm lan tràn khắp nước Mỹđã gây ra ít
nhất là 2500 cái chết kể cả 20 trẻ em. Ở California các phòng cấp cứu cũng bận
rộn với 12,000 bệnh nhân thử nghiệm cúm dương tính. Texas và Florida là hai tiểu
bang đang đối đầu với bệnh cúm nặng với 216 người chết ở Florida. Bệnh viện Nhi
Đồng ở Houston từ đầu tháng 1/2018 đã chữa 468 trường hợp.Cơ quan CDC cho biết
trên toàn quốc có 339,598 bệnh nhân đi khám vì cúm.Năm nay cúm nguy hiểm vì vi
khuẩn cúm là loại H3N2, một vi khuẩn biến đổi mỗi năm, vi khuẩn rất độc gây nhiều
biến chứng.Cúm thường gây biến chứng trên trẻ em và người già nhưng năm nay có
nhiều người trẻđã chết vì cúm. Một phụ nữ 40 tuổi khoẻ mạnh chuyên chạy
Marathonở California và một thanh niên trẻ 21 tuổi tập thể dục thể thao mỗi ngày
với thân hình lực sĩở Pittsburg đãlănđùng ra chết sau 2 ngày bị cúm do biến chứng
sốc nhiễm trùng máu. Vi khuẩn H3N2 nguy hiểm vìít gặp, bệnh nhân vì vậy có miễn
nhiễm kém đối với vi khuẩn hiếm. Thuốc chủng
nay chỉ hiệu nghiệm 30%, ởÚc tỷ lệ 10%, vì hầu hết thuốc chủng năm nay ủ
thay vì cấy trong trứng nên vi khuẩn có thì giờ và cơ hội để biến đổi
Cấu trúc vi khuẩn lần đầu được nhìn thấy vào năm 1943 khi kính hiển viđiện tử ra đời, kích thước 0.1 micron bằng 1/10 đến 1/20 kích thước con vi trùng gây bệnh viêm phổi. Vi khuẩn là một túi chất đạm (protein) + mỡ + Nucleic acid, vi khuẩn cúm có 8 dây RNA, chúng tự chép lại các RNA, có 2 loại protein, Haemagglutinin là cột sống để vi khuẩn chui vào tế bào còn Neuraminidase sau đónhư làcon trâu phá vỡ tế bào. Hai loại kháng nguyên này được tế bào nhận diện tạo ra kháng thể. Cúm được đặt tên tùy vào H hay N. Cúm gây ra do 3 loại vi khuẩn, 2 loại A: H1N1 loại cúm heo năm 2009 và H3N2 loại Flu hiện nay đến từ Nam Bán Cầu nên báo lá cải đặt tên là cúm Úc. H3N2 đa số gây bệnh trên người già cơ thể yếu.Một loại thứ ba, loại B gây bệnh trẻ em nặng hơn là người lớn.
Năm 1933, con chồn sương (Ferret) hắt xì
mũi vào mặt khoa học gia Wilson Smith, viện nghiên cứu Mill Hill ở Luân Đôn,
khiến ông bị Flu, viết trên báo y khoa Lancet ông tả lại trường hợp đầu tiên bệnh
cúm truyền từ thú qua người. Năm 1936, thuốc chủng ngừa được chế ra bởi nhàvi
trùng học người Nga A.A Smorodintseff, chích vi khuẩn loại nhẹ vào người. Các
loại thuốc chủng ngừa cúm hiện nay tương tự như loại này.Thuốc chủng ngừa cúm làm
giảm bệnh dịch nhưng không loại bỏđược hẳn sựnguy hiểm.Hai loại cúm H và N luôn
luôn biến đổi, có thểtrốn trong thú vật trong một thời gian lâu, có nhiều thú
không bị bệnh cúm.Cúm truyền từ thú qua người là chìa khóa của dịch. Một yếu tố
độc khác của vi khuẩn là khả năng biến đổi của kháng nguyên (Antigen). Thú vật
chứa vi khuẩn cúm thay đổi kháng nguyên thường xuyên. Vào thế kỷ 20, dịch cúm đi
theo kháng nguyên Haemagglutinin: H1 năm
1918, H2 năm 1957, H3 năm 1968. Hai ngàn năm trước vi khuẩn nằm trong ruột ngựa
còn thời đại hiện nay vi khuẩn nằm trong đường tiêu hóa của chim và heo. Năm
2007, dịch cúm khỉ lây nhưng nhẹ hơn các dịch cúm khác. Năm 1957 dịch cúm Á Châu,
1968-1969 dịch cúm Hồng Kong giết hơn một
triệu người trên toàn thế giới.
Người bị cúm có những triệu chứng: sốt
cao 40 độ, đổ mồ hôi, nhức đầu, đau nhức mình mảy, ho, khó thở. Vi khuẩn xâm nhập
vào tế bào đường hô hấp, các tế bào giúp vi khuẩn sinh sản, phản ứng với vi khuẩn
làm đường hô hấp viêm, sưng, ho, nhảy mũi, càng ho càng làm vi khuẩn nhảy qua
người khác. Khi bịvi khuẩn xâm nhập, cơ thể yếu khiến vi trùng có cơ hội sinh sôi
nảy nở. Phổi bị viêm do đủ loại vi trùng như vi trùng viêm phổi Pneumococcus.
Viêm phổi khiến người già và trẻ em bị bệnh nặng hơn là do chính vi khuẩn cúm gây
ra. Biến chứng nguy hiểm nhất là sốc nhiễm trùng máu (septic shock) đã giết những
người trẻ. Người bệnh với cơn sốt cao, không ăn, không uống được, không đi tiểu
hay đi tiểu ít, khó thở, tim đập nhanh, lơ mơ rồi hôn mê bất tỉnh là những người
bị mất nước và sốc nhiễm trùng máu phải gọi xe cứu thương chở ngay đến bệnh viện.
Truyền nước biển và trụ sinh qua đường tĩnh mạch kịp thời sẽ cứu sống người bệnh.
Định bệnh cúm dễ, thử nghiệm quẹt bông gòn
qua lỗ mũi có kết quả trong 20-30 phút.Nếu kết quả dương tính thuốc Tamiflu
trong 5 này sẽ chặn được cúm. Chủng ngừa vào mỗi tháng 10 để bảo vệ những người
dễ bị bệnh: người già và em bé miễn nhiễm yếu. Chủng ngừa ở những người trẻ tuổi
giúp tăng miễn nhiễm, không bị bệnh, không truyền bệnh cúm cho người khác vào mỗi
mùa thu. Khoảng 1/4 dân số vẫn không chịu chích ngừa cúm. Hiện nay tháng một nhưng
vì cơn dịch cúm nên cơ quan y tếthấy vẫn chưa phải là trễ để chích ngừa cúm.
Năm nay là 100 năm kỷ niệm dịch cúm lớn
nhất trong lịch sử, dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 với 500 triệu người bệnh, 1/3
dân số toàn cầu thời ấy, số tử vong từ 50 đến 100 triệu. Gọi là cúm Tây Ban Nha
nhưng tử vong của dân Á Châu gấp 3 lần dân Âu Châu.Dịch cúm đã gây ảnh hưởng lên
dân số toàn cầu.
Ông nội của T. T. Trump, Friedrich Trump
chết vì dịch cúm ở Nữu Ước năm 1918, năm ấy ông 49 tuổi, vào thờiấy 49 là thọ
(cũng như T.T. Trump 71 tuổi bình thường so với tuổi thọở Hoa Kỳ. Sức khoẻ của ông
cũng giống những người khác, cao mỡ Cholesterol 233 so với 169 năm ngoái, mỡ xấu
LDL 133 cao, uống Crestor 10mg, cần phải tập thể dục. Bác sĩ của ông không đo vòng
bụng, dùng số BMI thay vì BVI chính xác hơn. CT Scan cho thấy động mạch vành ở
tim bịđóng vôi không thể gọi là sức khoẻ tuyệt vời, có thể bị lên cơn đau tim.
Các thử nghiệm về nhận thức (Cognitive health exam) Montreal mất 10 phút là thử
nghiệm cho các người già gồm các câu hỏi nhưông đang ởđâu, khi nào, ngày nào, năm
nào, nhận định hình các con thú.v.v… Thử nghiệm này không phải là thử nghiệm về
thần kinh tâm trí)
Dịch cúm 1918, theo sách của bà Laura
Spinney, đã thay đổi dân số nhanh hơn các yếu tố khác từ sau bệnh dịch hạch. Trận
dịch đã thay đổi bộ mặt thế chiến thứ nhất vàđưa đến thế chiến thứ hai, đẩy Ấn
Độ gần đến nền độc lập, Nam Phi đến kỳ thị chủng tộc, Thụy Sĩ gần đến nội chiến.
Dịch cúm đã giúp các nước thành lập nền y tế công cộng, y tế cho mọi người, cũng
như yêu thể dục thể thao và yêu thiên nhiên hơn.
Năm 1918 lính Hoa Kỳ chết vì cúm nhiều hơn
là vì thế chiến thứ nhất, ho dưới hầm trú, ho trên máy bay trên đường qua Âu Châu
cũng như qua đường xe hỏa và tàu thủy khiến cúm lan tràn trong quân đội.
An ninh, dinh dưỡng và kinh tế bất quân bình
cũng từ bệnh cúm. Dân sốẤn Độ chết 6%, Fiji 5%, Tonga 10%, West Somoa 20%, dân
da đỏ Alaska Inuit 25 đến 50%. Nhật vàĐại Hàn bị cúm cùng tỷ lệ nhưng dân Đại Hàn
chết gấp đôi đa số vì thiếu dinh dưỡng hơn người Nhật.Ở Hoa Kỳ, số người Ý chết
ở Nữu Ứớc nhiều vì di dân nghèo, sống chungđụng chật hẹp trong các chung cư.
Đa số nạn nhân cúm là trẻ em, tỷ lệ chết
gấp đôi người già, riêng trong trận cúm Tây Ban Nha nạn nhân đa số từ 20 đến 40tuổi.
Phụ nữđang cóthai dễ bị biến chứng hơn các bệnh nhân khác. Dịch cúm năm 1918 được
đặt tên là cúm Tây Ban Nha vì tháng 5 năm 1918 từ Vua đến Thủ tướng và toàn thể
nội các Tây Ban Nha đều bị cúm. Cúm cũng có không khí chính trị các Bác sĩ Pháp
gọi là bệnh 11, người Senegal gọi là cúm Ba Tây, người Ba Tây đổ tội cho người
Đức, người Ba Lan gọi là cúm cộng sản Bolshevik còn dân Ba Tư đổ tội cho người
Anh đang đô hộ Trung Đông. Nguồn gốc cúm năm ấy xuất phát từ ba nơi: trại gà
Kansas ở Mỹ, trại lính ở Bắc nước Pháp và vùng Sơn Tây ở Trung Hoa.
Dịch cúm năm 1918 bắt đầu ngày 4 tháng 3
từ anh đầu bếp quân đội Mỹ Albert Gilchell ở trại Funston Kansas, anh bị sốt nhừ
tử trong vài ngày lây sang hàng trăm lính. Đến 15 tháng 4, ở Mặt trận Miền Tây,
3/4 lính Pháp bị bệnh, 1/2 lính Anh và 900,000 quân Đức cũng bị lây. Cuối tháng
4 bệnh truyền qua Đông Nam Á, tháng 5 qua Bắc Phi, tháng 8 qua Boston (Mỹ),
Sierra Leone (Tây Phi) và sau cùng là Brest (Pháp).
Thời ấy không có thuốc chống vi khuẩn
Tamiflu, người bệnh chỉ uống Aspirin ,
Bayer Aspirin được dùng hàng tấn người bị
cúm đa số chết vì ngộ độc Aspirin như chảy máu bao tử. Bên Trung Hoa, dân trị cúm
theo phương pháp cổ truyền: tắm hơi, xông, dược thảo và ma túy. ỞẤn Độ dân rảy
bột và nước lên người bệnh.Ở Việt Nam người bệnh được xông hơi và giác hơi.
Bệnh cúm 1918 đã gây biến chứng bệnh
Parkinson lâu dài trên người lành bệnh.
Năm nay cơ quan CDC nghi cúm có thể thành dịch nặng như 100 năm
trước. Vi khuẩn cúm H1N1 năm 1918 cực độc, vi khuẩn hiện nay được cất giữ canh
gác cẩn thận trong cơ quan CDC Atlanta
(năm 1951 nhà bệnh lý học Johan Hultin người Thụy Điển đi Alaska lấy vi khuẩn
trong tế bào phổi từ mộ Brevig của dân Inuit bị cúm. Năm 1997 ông về lại Brevig
lấy thêm vi khuẩn cúm). Nếu vi khuẩn
H1N1 năm 1918 không được canh gác cẩn thận thoát ra ngoài
thì hậu quả cũng như bom nguyên tử, CDC tiên đoán sẽ có 30 triệu người chết vì
cúm.
Việt
Nguyên.
22/1/2018
