100 năm sau vẫn còn đúng

Lời của cụ Phan Chu Trinh từ 100 năm trước đến nay vẫn còn đúng.

“1. Trong khi người nước ngoài có chí cao, dám chết vì việc nghĩa, vì
lợi dân ích nước; thì người nước mình tham sống sợ chết, chịu kiếp
sống nhục nhã đoạ đày.

2. Trong khi người ta dẫu sang hay hèn, nam hay nữ ai cũng lo học lấy
một nghề; thì người mình chỉ biết ngồi không ăn bám.

3. Trong khi họ có óc phiêu lưu mạo hiểm, dám đi khắp thế giới mở mang
trí óc; thì ta suốt đời chỉ loanh quanh xó bếp, hú hí với vợ con.

4. Trong khi họ có tinh thần đùm bọc, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau; thì
ta lại chỉ quen thói giành giật, lừa đảo nhau vì chữ lợi.

5. Trong khi họ biết bỏ vốn lớn, giữ vững chữ tín trong kinh doanh làm
cho tiền bạc lưu thông, đất nước ngày càng giàu có; thì ta quen thói
bất nhân bất tín, cho vay cắt cổ, ăn quỵt vỗ nợ, để tiền bạc đất đai
trở thành vô dụng.

6. Trong khi họ biết tiết kiệm tang lễ, cư xử hợp nghĩa với người
chết; thì ta lo làm ma chay cho lớn, đến nỗi nhiều gia đình bán hết
ruộng hết trâu.

7. Trong khi họ ra sức cải tiến phát minh, máy móc ngày càng tinh xảo;
thì ta đầu óc thủ cựu, ếch ngồi đáy giếng, không có gan đua chen thực
nghiệp.

8. Trong khi họ giỏi tổ chức công việc, sắp xếp giờ nghỉ giờ làm hợp
lý, thì ta chỉ biết chơi bời, rượu chè cờ bạc, bỏ bê công việc.

9. Trong khi họ biết gắng gỏi tự lực tự cường, tin ở bản thân; thì ta
chỉ mê tín nơi mồ mả, tướng số, việc gì cũng cầu trời khấn Phật.

10. Trong khi họ làm việc quan cốt ích nước lợi dân, đúng là “đầy tớ”
của dân, được dân tín nhiệm; thì ta lo xoay xở chức quan để no ấm gia
đình, vênh vang hoang phí, vơ vét áp bức dân chúng, v.v…”