Nếu nói tới những bậc nữ quân vương nổi tiếng trong triều đại Trung Hoa phong kiến thì tất nhiên không thể không kể tới Võ Tắc Thiên.
Tuy vậy, ngoài nữ chủ Võ hậu, thì còn một người phụ nữ khác cũng nổi tiếng không kém trong dòng lịch sử phong kiến của đất nước này, đó chính là Từ Hy Thái hậu (29/11/1835 – 15/11/1908) đời nhà Thanh - vị Thái hậu có quyền lực bậc nhất, xa xỉ nhất và cũng lắm những điều bí ẩn huyền sử trong lối sống mà cho đến tận ngày nay, vẫn không ít người tỏ ra bất ngờ khi được biết đến.
Trong tất cả những bí ẩn đó, thì chuyện ăn uống thường ngày của bà cũng được nghiên cứu với những tình tiết khá ly kỳ hấp dẫn…
Tranh Từ Hy Thái hậu do một họa sĩ nước ngoài vẽ sau năm 1900. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Khâu ăn uống vô cùng kỹ lưỡng, xa hoa của Từ Hy Thái hậu
Dưới Triều nhà Thanh, mọi bữa ăn trong Hoàng tộc đều được do phủ nội vụ đảm trách bao gồm các phòng như: phòng bếp, phòng trà, phòng bánh, phòng rượu, kho thực phẩm và rất nhiều các gian phòng khác. Trong đó, bếp với hơn 370 người hầu cùng hàng chục thái giám là quan trọng nhất. Những người này đều phải được tuyển chọn vô cùng kỹ lưỡng với những lương dân từ khắp nơi trên đất nước Trung Hoa.
Riêng ở thời Từ Hy Thái hậu, gian bếp riêng chuẩn bị món ăn cho bà tập trung những đầu bếp giỏi nhất Trung Hoa, nguyên liệu được đưa từ khắp các nơi tuyển chọn về để làm ra những món ăn ngon nhất với vô vàn cách thức chế biến cầu kỳ. Mỗi ngày bà ăn 2 bữa ăn chính. Theo quy định, mỗi bữa ăn phải bao gồm 100 món khác nhau. Ngoài ra, mỗi ngày còn 2 bữa ăn nhẹ với 40 đến 50 món, ít nhất phải bao gồm 20 đĩa thức ăn.
Tranh Từ Hy Thái hậu do một họa sỹ cung đình vẽ không rõ năm. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Theo sử liệu ghi chép, thì những bữa ăn xa xỉ và thú vị nhất của Từ Hy Thái hậu phải kể đến là những lần bà sử dụng tàu hỏa để đi thưởng ngoạn xa. Sẽ có 4 toa được dành cho phòng bếp, 1 toa chứa 50 cái bếp lò, mỗi bếp phụ trách nấu 2 món ăn, đầu bếp đi theo lên đến 100 người, không kể phục vụ. Mỗi bữa ăn có 100 món chính, 100 loại hoa quả và bánh ngọt các loại để đảm bảo cho bà vẫn luôn ngon miệng trong suốt chuyến đi và không gặp chuyện gì bất trắc liên quan đến ẩm thực.
Những con số đáng kinh ngạc trong khẩu phần một ngày của vị Thái hậu quyền lực
Thời gian biểu của các bữa ăn ở nhà Thanh cũng được quy định rõ ràng, bữa sáng bắt đầu từ 6 giờ và kéo dài đến 7 giờ, bữa trưa bắt đầu từ 12 giờ trưa đến 2 giờ chiều, 6 giờ tối là bữa tối. Vào những khoảng thời gian khác có thể tùy vào yêu cầu để phục vụ. Đối với Từ Hy thái hậu, thì bữa sáng là quan trọng nhất vì vậy, bữa ăn này của bà phải luôn luôn được đảm bảo từ khâu nguyên liệu cho tới khâu chế biến.
Từ Hy Thái hậu bên các Cách Cách của Thành thân vương. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Được biết, mỗi bữa ăn của Thái Hậu trong 1 ngày bao gồm dê 2 con, gà 5 con, vịt 3 con, thịt thái lát 11kg, mỡ lợn 2kg, rau xanh các loại 8,5kg, củ cải 3kg, su hào, rau muối 5 loại, hành 3kg. Một số loại nguyên liệu khác thì gồm có rượu Ngọc Tuyền, Tương Thanh Tương Cách 1,5kg, dấm 1kg, 240 loại bánh sử dụng 16kg bột mỳ, tinh dầu thơm thực phẩm 4kg, đường trắng làm từ quả óc chó và hắc táo cách 4kg, mè...
Tuy nhiên, những con số và các loại thực phẩm trên sẽ khác tùy thuộc vào địa vị và chức vụ của những người khác nhau trong hoàng tộc, nhưng Thái hậu Từ Hy có thể nói là người được đặc quyền có những bữa ăn hoành tráng nhất trong ngày. Bữa ăn của Hoàng tộc được phòng bếp lên thực đơn trước, giao cho Phủ Nội vụ phê duyệt, sau đó phòng bếp mới được bắt tay vào chuẩn bị.
Chân dung Từ Hy Thái hậu lúc về già. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Cầu kỳ quyền quý từ món ăn cho tới cách ăn
Từ Hy Thái hậu sẽ dùng bữa một mình, thức ăn được bày trên bàn hoặc đặt trong các hộp ngọc sau đó được thị vệ chuyển đến nơi bà dùng bữa, trong khi các cung nữ thân cận hầu hạ cho bà thì chỉ được phép đứng ăn hoặc ăn sau khi bà đã ăn xong. Sau khi thức ăn được bày ra, các thái giám sẽ dùng trâm bạc kiểm tra xem thức ăn có chứa độc không và trực tiếp nếm thử, sau đó bà mới tiến hành dùng bữa. Trong khi dùng bữa, Từ Hy Thái hậu ngồi ở phía Bắc và quay mặt về phía Nam. Trước mặt bày một chiếc bàn vuông, trên dưới hai tầng bày đầy cao lương mỹ vị, thái giám giới thiệu tên từng món ăn và chỉ gắp vào bát những món vừa ý của Thái hậu.
Tuy nhiều thức ăn như vậy nhưng Thái hậu chỉ ăn những món ăn ở gần mình, những thứ khác ăn rất ít, thậm chí không động đũa. Với những món ăn Thái Hậu ưa thích nhưng ở quá xa sẽ có thái giám đến để dâng lại gần, mỗi bữa Thái hậu chỉ ăn từ 3 đến 4 món, những thứ còn lại sẽ được dọn đi sau khi dùng bữa. Còn những đồ ăn dư thừa hoặc đổ đi hoặc đem thưởng cho cung nữ, thái giám, phần lớn đồ ăn đó vẫn còn nguyên vẹn như lúc dâng lên.
Từ Hy Thái hậu bên cạnh phu nhân của các phái viên Hoa Kỳ. Người nắm tay Thái hậu là Sarah Conger, phu nhân đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Vào những ngày lễ như tết Trùng Dương (một ngày lễ của người cao tuổi ở Trung Quốc), phòng bếp chuẩn bị thêm hoa cúc, táo, cháo bát bửu cùng rất nhiều các loại điểm tâm khác dâng lên Thái hậu. Tương truyền vào ngày này, Thái hậu thường đến Di Hòa viên ngắm mây và đến Bài Vân Điện thưởng thức món bánh nướng thịt mà bà yêu thích. Với món ăn này, đầu bếp phải dùng gỗ của cây tùng để nướng.
Những món ăn vặt được Thái hậu yêu thích có "tiểu oa đầu" (một món ăn của Trung Quốc làm từ bột ngô), đậu phụ thối. Trong đó, đậu phụ thối phải là đậu phụ thối Ngọc Trí Hòa được mang về từ "Ngọc Trí Hòa Nam Tương Viên" (một địa danh của Trung Quốc) ngay trong ngày.
Hình chụp Từ Hy Thái hậu tại tấm lều tạm bày trí tương tự Nhân Thọ điện - phòng nghỉ chính của Từ Hy Thái hậu ở Di Hòa Viên. Dòng chữ sau ghi đầy đủ tôn hiệu của bà. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Về đồ uống, Từ Hy Thái hậu thích các loại trà hoa và đặc biệt kỹ tính trong việc thưởng trà. Nước dùng đề pha trà phải được lấy về trong ngày từ núi Ngọc Tuyền, các loại hoa dùng để ướp trà như hoa hồng, hoa nhài phải là hoa tươi vừa được hái sau đó được trộn với trà khô, khi pha vừa có hương thơm của hoa quyện trong hương trà. Thái hậu dùng ly bạch ngọc uống trà, trên khay vàng đặt 3 chiếc ly bạch ngọc, ở giữa là trà, hai bên đặt hoa, 2 thái giám dâng khay trà lên bẩm rằng: "Lão phật gia, trà đã được rồi!". Sau khi thái giám bẩm vậy, Từ Hy mới bắt đầu thưởng trà.
Vị Thái hậu có lối "ẩm" và "thực" xa xỉ bậc nhất nhưng cũng am hiểu bậc nhất
Và tuy là một bà Hoàng với việc ăn uống cầu kỳ xa xỉ như vậy, nhưng thật tình mà nói, lượng kiến thức của Từ Hy Thái hậu có được về ẩm thực cũng không phải "dạng vừa", sự am hiểu của bà có thể khiến cho nhiều đầu bếp nổi tiếng phải kinh ngạc.
Từ Hy Thái hậu đi dạo ngắm tuyết. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Trong "Thanh Cung Thập Tam Hoàng Triều" có viết lại về chuyện này như sau: "Từ Hy am hiểu ẩm thực, sự hiểu biết của bà về ẩm thực đều khiến cho những bậc chuyên gia phải kinh ngạc. Thái Hậu thích ăn vịt hầm, tức là vịt sau khi được rửa sạch, tẩm ướp gia vị, cho vào lọ kín, thêm nước và hầm trong 3 ngày cho đến khi cả thịt và xương mềm, sau đó Thái Hậu chỉ ăn phần da vịt. Thái Hậu cũng thích món vịt quay, lợn sữa quay, gà đen, chân cừu non. Thái Hậu từng nói, khi còn trẻ bà thích ăn nhất bì lợn quay giòn. Khi tuổi đã cao, các món ăn chế biến từ anh đào trở thành niềm yêu thích".
Từ Hy Thái hậu cùng phi tần thái giám. (Ảnh tư liệu lịch sử Trung Hoa dân quốc).
Minh chứng cho những sử liệu được chép lại phía trên về sự am hiểu về ẩm thực của Từ Hy Thái hậu thì rõ ràng, những món ăn do chính bà nghĩ ra để dùng thiết đãi cho các sứ thần phương Tây trong bữa tiệc hoành tráng bậc nhất trong lịch sử Trung Hoa vào ngày 23 tháng Chạp năm 1873 phải nói là vô cùng đặc sắc, tuy nhiên cũng không kém phần kinh dị như món chuột bao tử sống đại bổ, món óc khỉ tươi, hay món sơn dương trùng là lũ hồi sinh ra từ xác loài dê Thiên Tân sau khi được ăn Đông Trùng Hạ Thảo, cỏ phương chi - loại cỏ chỉ mọc lên vào những năm nhuần ở vùng núi Thái Hoàng, tinh tượng là những tai yến to, tốt được nấu với nước nhân sâm và đường Cao Ly, trứng chim công quý hiếm, hay món heo sữa Phúc Châu trước khi đem nấu chỉ cho ăn loại củ quý hiếm mọc ở đồi Châu Tịch Xương.
