Vietnam War Cuốn Phim Thiên Tả - Phạm Gia Đại

Cuốn phim Vietnam War do hai đạo diễn Ken Burns và Lynn Novick thực hiện đã được trình chiếu trong tháng 9 năm 2017 trên đài truyền hình PBS và phát hình đi trên toàn nước Mỹ. Phim dài 18 tiếng chia ra thành 10 tập, được sự bảo trợ của ngân hàng Bank of America, và theo quảng cáo kinh phí lên đến $30 triệu USD và mất tổng cộng 10 năm. Vietnam War đã được in ra DVD với giá bán ban đầu là $99.99, rồi hạ xuống còn $59.99. Cuốn sách Vietnam War với tên người viết kịch bản Geoffrey C. Ward và đạo diễn Ken Burns in ngoài bìa cũng đã được tung ra thị trường, sách bìa cứng, in ấn đẹp và công phu, dầy 600 trang với 500 hình ảnh xen kẽ và bán với giá $34.99 tại các tiệm sách. Mục đích của nhà sản xuất và đạo diễn là quảng bá cuốn phim về cuộc chiến tranh một thập niên mà lính Mỹ tham chiến tại miền Nam Việt Nam trước năm 1975. Đạo diễn Ken Burns và Lynn Novick cho rằng đây là cuốn phim với trên 100 nhân chứng được phỏng vấn, và những câu chuyện chưa hề được kể lại về một cuộc chiến đã làm chia rẽ nước Mỹ.

Ngay tập đầu tiên khi vừa xem xong, cảm giác của khán giả - nhất là các khán giả đã từng chiến đấu trên chiến trường miền Nam, kể cả các cựu chiến binh Việt Nam Cộng Hòa hay cựu chiến binh Hoa Kỳ, hoặc những người đã sống trong cuộc chiến đó, là cuốn phim có khuynh hướng thiên vị, thiên tả, và thiên cộng. Khi xem hết cả 10 tập thì cảm giác này trở thành sự thực. Các nhà làm phim và đạo diễn đã thâu thập, chọn lọc theo chủ đích các thước phim tài liệu đã được bạch hóa từ những văn khố, thư viện của Mỹ, cũng như đoàn làm phim đã về tận Việt Nam để quay một số ngoại cảnh, lấy thêm tài liệu, và phỏng vấn. Sự thiên vị nằm ở chỗ trong số 100 người được phỏng vấn, đa số thuộc về phe của Bắc Việt và Việt Cộng, và phe tả, chỉ một số ít là Việt Nam Cộng Hòa. Những anh hùng trong cuộc chiến đó như Tướng Lê Văn Hưng đánh bại Bắc Việt trong  ba tháng tử thủ tại thị xã An Lộc, tỉnh Bình Long, hay những chiến sỹ oai hùng cắm lại cờ Vàng trên cổ thành Quảng Trị, hay Tướng Lê Minh Đảo chận đứng kẻ thù tại mặt trận Xuân Lộc, hoặc người phi công anh hùng của Hoa Kỳ John McCain bị cầm tù tại Hỏa Lò, đều vắng bóng hay không được nhắc đến.

Cuốn phim Vietnam War mang tính cách thiên cộng vì ngay trong tập đầu đã thấy hình ảnh của Hồ Chí Minh, Phạm Văn Đồng cùng các cán bộ cao cấp của đảng Cộng Sản trên một khán đài, và những lời hết sức ca tụng ông Hồ là người ái quốc, hy sinh cho dân tộc, v.v... y hệt những tuyên truyền mà người dân Việt hai miền đã phải nghe trong bao thập niên; và phỏng vấn các Việt Cộng hay đặc công đã đánh phá các cơ sở tại Sài Gòn trước kia như tòa Đại Sứ Mỹ cũ, Chung cư Brinks, và nhà hàng nổi Mỹ Cảnh. Trong con mắt của nhà làm phim Vietnam War thì Bắc Việt xâm lăng là chính nghĩa, và lính Mỹ tham chiến tại miền Nam là vô nghĩa nên phong trào phản chiến bùng nổ ra đòi hỏi phải rút quân Mỹ về nước ngay là chính đáng. Vai trò của Việt Nam Cộng Hòa, người đứng lên chiến đấu để bảo vệ tự do cho miền Nam và gánh vác công cuộc chống ngoại xâm từ phương bắc xuống trở nên mờ nhạt trong bàn tay đạo diễn. Một sai lầm nghiêm trọng của cuốn phim khi đặt tên cuộc chiến Quốc-Cộng (1954-1975) là cuộc nội chiến. Dùng danh từ nội chiến để chỉ cuộc chiến Nam Bắc tại Hoa Kỳ vào thế kỷ 19 là đúng, nhưng hoàn toàn sai lạc với Việt Nam War vì đây là cuộc chiến ý thức hệ, cuộc chiến mà lính Mỹ và Đồng Minh đã phải chiến đấu tại miền Nam, để sát cánh với Việt Nam Cộng Hòa chống lại làn sóng đỏ của cộng sản quốc tế muốn nhuộm đỏ Đông Dương qua  bàn tay của Bắc Việt.

Cũng ngay tập đầu là hình ảnh mang tính phản chiến của toán lính Mỹ phóng hỏa đốt các mái nhà tranh của dân làng, là hình ảnh của cụ già đứng vái lính Mỹ, là hình ảnh các phụ nữ trẻ em ôm nhau khóc. Trong khi bao nhiêu hình ảnh đẹp của quân đội Đồng Minh và Việt Nam Cộng Hòa xây dựng trường học, đường xá cầu cống cho dân, hoặc che chở người dân trong vùng lửa đạn thì thiếu vắng. Ngoài ra, chủ đích của nhà sản xuất và đạo diễn được thấy rõ nét trong thước phim trailer dùng để giới thiệu trước mỗi tập. Giữa những tấm phim negative hình lính Mỹ trên chiến trường là hai tấm ảnh Tướng Loan bắn tay VC Bẩy Lốp, và ảnh của bé gái Kim Phúc chạy trần truồng la khóc vì bom napalm. Thước phim với hai hình ảnh này được chiếu đi chiếu lại trước mỗi tập với mục đích gây cảm xúc và đập vào mắt khán giả. Một cựu chiến binh Hoa Kỳ là cựu Trung Tá Thủy Quân Lục chiến Jack Wells đã phải lên tiếng rằng, trước hết cuốn phim là một tác phẩm, nhưng ông thấy nhiều thiếu sót và che dấu về các hình ảnh trong thước phim giới thiệu ấy. Như tấm phim negative về cô Kim Phúc, có nói đến cô sau này qua Canada, nhưng che dấu đi sự thực là khi qua Canada, cô Kim Phúc đã xin tỵ nạn chính trị, muốn lánh xa cái chế độ cộng sản đã sử dụng cô như một công cụ tuyên truyền cho họ mà thôi. Cũng như Eddi Adams người chụp tấm ảnh Tướng Loan bắn tên Việt Cộng, sau này đã xin lỗi Tướng Loan vì tấm ảnh đó đã hủy hoại binh nghiệp của Tướng Loan và ảnh hưởng đến cả cuộc chiến đấu vì chính nghĩa của miền Nam, và Eddie đã khóc khi nghe tin Tướng Loan qua đời. Cuốn phim cũng không nói đến trước đó chính tên Bây Lốp này đã tàn sát dã man toàn bộ một gia đình người bạn của Tướng Loan là gia đình Trung Tá Tuấn trong cuộc tổng tấn công của Việt Cộng  trong tổng công kích Tết Mậu Thân tại Sài Gòn-Chợ Lớn. Đó là những che dấu mà ông Jack Wells muốn nêu lên để tôn trọng sự thực.

Về cuộc tổng công kích Tết Mậu Thân năm 1968, hai bên Việt Nam Cộng Hòa và Việt Cộng đã cam kết hưu chiến để ăn Tết, nhưng phía Việt Cộng đã bội ước xé hưu chiến và bất ngờ mở cuộc tổng tấn công. Riêng tại Huế trong những ngày họ chiếm đóng, Việt Cộng đã thảm sát khoảng 6 ngàn thường dân một cách tàn bạo bằng bắn giết và chôn sống. Cuốn phim chỉ nói sơ sài về thiệt hại nhân mạng, nhưng cuốn sách Vietnam War ghi chú, bên cạnh hình ảnh các gia đình tại Huế đeo khăn sô, một cách trắng trợn là chỉ có vài người bị giết thôi. Như đã trình bầy, cuốn sách này in rất đẹp và công trình với hai tấm ảnh trên bìa trước và bìa sau về các lính Mỹ trên chiến trường miền Nam, nhưng ngay bên trong của bìa sau là một trang ảnh phóng lớn hình các lính Việt Cộng với mũ tai bèo.

Đạo diễn Ken Burns đã chống chế trước những phê bình về cuốn phim có nhiều thiếu sót và thiếu trung thực rằng vì chỉ có 18 tiếng cho nên không thể bao quát hết mọi khía cạnh. Đạo diễn Lynn Novick bao che cho tội ác diệt chủng của Việt Cộng và Bắc Việt trong trận Tết Mậu Thân, bà nói rằng Việt Cộng khi vào tới Sài gòn-Chợ Lớn thì họ phải ám sát và thanh toán ngay các cấp chỉ huy Việt Nam Cộng Hòa vì họ nghĩ họ sắp chiếm được miền Nam, nhưng sau đó họ cũng bị ám sát trở lại. Cách dùng từ ám sát của bà không chuẩn xác vì sau đó quân đội Sài Gòn đã đánh bật Việt Cộng ra khỏi các thành phố, chứ không ám sát.

Dù cuốn phim đã được trình chiếu hai tháng nay tại Bắc Mỹ, tuy một số giới trẻ chưa từng biết đến cuộc chiến Quốc-Cộng thì tin theo các lời dẫn giải của cuốn phim, nhưng nhiều cộng đồng Việt-Mỹ, nhất là các cựu chiến binh Hoa Kỳ vẫn phản đối và đang vận động chống lại những xuyên tạc sự thực về họ trong cuốn phim này, về sự hy sinh cho chính nghĩa tự do của hơn 58 ngàn binh sỹ Hoa Kỳ trong Vietnam War. Một cuốn phim hay một cuốn sách trình bầy về một trận đánh hay một cuộc chiến mà không trung thực, che dấu sự thực, hay xuyên tạc sự thực thì hoàn toàn không có giá trị.

Phạm Gia Đại