Tháng 7 là tháng của mưa ngâu, theo truyền thuyết của phe ta thì “mưa ngâu” là những giọt nước mắt tuôn rơi của Ngưu Lang – Chức Nữ khi tái ngộ, nhưng phải là tháng 7 âm lịch chứ không phải tháng 7 dương lịch. Tuy nhiên, ở Nhật, Ngưu Lang-Chức Nữ... lại được ông trời cho phép trùng phùng... sớm hơn nơi khác đến một tháng! Nhập gia phải tùy tục, vì thế xin được bắt đầu bản tường trình chuyện xảy ra từ hồi đầu năm nay mà mãi đến tháng 7 mới tạm có câu kết luận nghe ….. lọt tai. Nhưng trước khi vào chuyện, xin được phép dạo một vòng….. ngắm cảnh.
Ông Ngâu – bà Ngâu (Việt Nam)
Theo một truyện cổ tích của Việt Nam có tên Ngưu Lang – Chức Nữ thì mỗi năm cứ vào ngày thất tịch (7/7) (gốc chữ Hán là 七夕) , nàng Chức Nữ (織女 - hay nàng tiên dệt vải) bên này sông Ngân, được trời cho phép tái ngộ với chàng (Ngưu Lang 牛郎 - hay chàng chăn trâu) bên kia sông Ngân. Chuyện kể: Xưa thật là xưa, nhớ mấy cho vừa nhớ mẹ kể đêm mưa có.... một vị thần chăn trâu của trời tên Ngưu Lang, vì say mê nhan sắc của một nàng tiên tên Chức Nữ, suốt ngày chàng chỉ lo thổi tiêu để mong được nàng để ý nên đã bỏ bê việc chăn trâu, nàng Chức Nữ cũng vì mê tiếng tiêu của Ngưu Lang nên trễ nải việc dệt vải. Ông trời giận dữ, bắt cả hai phải nghìn trùng xa cách.
Về sau, ông trời nghĩ lại, thương tình nên cho Ngưu Lang, Chức Nữ mỗi năm được phép gặp nhau một lần vào ngày 7 tháng Bảy âm lịch. Cuộc tái ngộ diễn ra rất lâm ly bi đát khiến cả 2 tuôn trào những giọt vắn giọt dài, rơi xuống trần hoá thành mưa và được dương thế đặt tên là mưa ngâu.
Ngưu Lang Chức Nữ (Trung Quốc)
Sang đến Trung Quốc thì nội dung câu chuyện lại khác một chút. Theo một tài liệu của Wikipedia tiếng Việt thì chàng Ngưu Lang cũng là gã chăn trâu của trời, nhưng không phải hớp hồn nàng Chức Nữ bằng tiếng tiêu mà chàng lại cả gan lấy trộm áo của 7 nàng tiên nữ khi các nàng đang tắm trong hồ. Chức Nữ, 1 trong 7 tiên nữ đã phải “đại diện” đến gặp chàng để điều đình lấy lại cái áo, nhưng vì Ngưu Lang đã nhìn thấy thân thể trần tục của Chức Nữ nên nàng đành chấp thuận lời cầu hôn của chàng. Hai người đã có những ngày sống với nhau thật hạnh phúc. Nhưng Thiên Hậu (mẹ Chức Nữ) không bằng lòng vì một kẻ tầm thường (tức Ngưu Lang) lại dám cưới một nàng tiên đẹp, nên bà đã giận dữ rút cái kẹp tóc của nàng, vạch ra một con sông rộng trên bầu trời để chia cắt đôi tình nhân trẻ khiến Chức Nữ phải ngồi bên này bờ sông buồn bã dệt vải, còn Ngưu Lang chỉ “dõi” nhìn hình bóng vợ mình từ bên kia bờ xa thẳm. Nhưng có một ngày, không phải Ngọc Hoàng mà tất cả các con quạ dưới trần cảm thấy thương hại 2 người, chúng rủ nhau bay lên trời làm thành một cái cầu có tên (鵲橋, "Ô kiều") để đôi vợ chồng có thể gặp nhau vào ngày mồng bảy tháng bảy âm lịch.
Chuyện tình Mikera - Tanabata (Nhật Bản)
Sang đến Trung Quốc đã khác một chút nhưng đến Nhật thì lại khác.... hoàn toàn. Dựa theo truyền thuyết trên, người Nhật đã ....thêm mắm thêm muối và biến một câu chuyện sẵn có của nước mình thành chuyện tình “ngang trái” Mikera - Tanabata.
Ngày xưa có một chàng trai tên là Mikera, một hôm nhặt được một chiếc áo choàng. Liền sau đó có một nàng tiên tên là Tanabata đến nhà hỏi thăm tìm chiếc áo. Chàng trả lời không biết nhưng hứa là sẽ giúp nàng tìm chiếc áo. Về sau 2 người phải lòng và lấy nhau. Tình cờ một hôm Tanabata thấy áo của mình được giấu trên gác, nhà của Mikera. Nàng giận và bỏ chàng. Sau đó, thấy chồng tỏ vẻ ăn năn hối hận nên Tanabata hứa là sẽ tha lỗi cho Mikera với một điều kiện là phải đan cho nàng 1000 đôi dép rơm. Vì cần quá nhiều thì giờ để hoàn tất 1000 đôi dép rơm nên chàng đã không thể gặp lại được nàng. Thương tình, Tanabata nghĩ lại và cho phép Mikera gặp nàng mỗi năm một lần vào ngày sao Vega tức (Chức Nữ) gặp lại sao Alta (Ngưu Lang). (*) Ngày này được đổi thành 7/7 dương lịch gọi là ngày “Shichiseki” (七夕・Thất tịch) và sau đó được đổi thành ngày “Tanabata”.
--------------------------------
(*) Chi tiết về Ngưu Lang – Chức Nữ Nhật Bản đã được tham khảo tại trang : http://www.erct.com/2-ThoVan/HVanBa/MuaHe_NhatBan.htm
----------------------------
Vào khoảng ngày 7/7 dương lịch, mưa "ngâu" của Nhật Bản thường thường chấm dứt và gọi là "Tsuyu ake" (梅雨明け), nhưng năm nay, cuộc trùng phùng của Ngưu Lang- Chức Nữ có vẻ.... lâm ly bi đát khiến “nước mắt” vẫn tiếp tục rơi, có nơi biến thành “mưa đá” khiến người dân quận Mitaka của thành phố Tokyo hốt “đá” mệt nghỉ trong cái lạnh cắt da giữa mùa hè…. đỏ lửa! “Màn ảnh nhỏ” phần tin tức thì thấy có vài ông bà “chuyên viên thời tiết” xuất hiện nhiều hơn trước, thay phiên nhau thông báo tin dữ: nước mắt mưa ngâu năm nay thật là dữ dội biến thành cơn bão số 8 bắt đầu thổi từ Okinawa lan khắp “bốn vùng chiến thuật” tàn phá nặng nề nhiều nơi khiến người dân đã phải “sơ tán”, rồi tiếp đến là số 9 và có thể còn có số 10 nữa cũng không chừng. Cho đến thời điểm viết những giòng này tức là vào cuối tuần lễ thứ 4 của tháng 7, những “lời cảnh giác” về bão, về cuồng phong, về mưa đá vẫn còn rỉ rả bên tai, nghe hoài phát….sợ. Thôi vòng vòng cũng đủ, xin bắt đầu câu chuyện.
----------------------------------------------
Có hay không có?
Từ cuối tháng 1 đến nay, truyền thông Nhật Bản đã khá “vất vả” vì phải huy động một số ký giả, phóng viên đông đảo để theo dõi và tường trình về 2 sự kiện nổi bật. Không phải là chuyện chính trường, cũng không phải là chuyện thuế trường hay pháp trường mà là… chuyện “lường bịp” của một tay giả điếc suốt 18 năm, và chuyện bị gọi là “ngụy tạo” của một cô gái trẻ gây xì căng đan lớn trong giới khoa học của Nhật cũng như của thế giới. Chuyện “Beethoven” bịp thì đã được tường trình và quá rõ ràng chả ai buồn nhắc, còn chuyện xì căng đan khoa học thì coi như còn bỏ ngỏ và sẽ còn được nhắc dài dài cho đến lúc có câu trả lời dứt khoát “có hay không có”, chắc cũng phải mất dăm tháng nữa.
Phát
minh không tiền khoáng hậu!
Ngày 29 tháng 1 vừa qua, các hệ thống truyền thông Nhật Bản đã chiếu đi chiếu lại hình ảnh của một cô gái trẻ, tươi cười tay chỉ vào những biến đổi trên màn ảnh giới thiệu về một “phát minh” lịch sử của một nhóm khoa học gia mà cô làm “xếp”, có khả năng làm con người “sống lâu trăm tuổi”, “trẻ mãi không già”. Mặt mũi nhăn nheo trở thành thẳng táp, da dẻ sần sùi trở nên láng bóng mịn màng….., các bộ phận bị hư hại trong thân thể sẽ được thay thế bằng những bộ phận.. mới toanh. Phát minh gì mà ghê thế? Nói cho rõ hơn là nhóm của cô đã công bố sự thí nghiệm thành công trên chuột trong việc chế tạo tế bào gốc (tế bào lúc phôi thai) thành tế bào gốc đa năng, được đặt tên là STAP cells (Stimulus-triggered acquisition of pluripotency cells - tế bào đa năng tạo bởi sự kích thích). Ban đầu thì là chuột, nhưng từ chuột chuyển sang người sẽ chỉ còn là vấn đề thời gian. Thực ra việc chế tạo tế bào gốc đã và đang được nghiên cứu khắp nơi trên thế giới, chẳng hạn như cách chế tạo tế bào IPS của giáo sư Yamanaka được giải Nobel 2012, nhưng những phương pháp này rất phức tạp, còn cách của cô gái trẻ đã công bố thì được cho khá đơn giản và không mất nhiều thời gian. Không vui sao được. Thế thì
STAP là cái quái gì?
STAP được tạo ra bằng cách lấy các tế bào bạch huyết (lympocyte) của chuột sinh được 7 ngày ngâm vào dung dịch acid loãng (độ pH thấp) với nhiệt độ của cơ thể con người trong vòng 25 phút, sau đó nuôi dưỡng khoảng 1 tuần sẽ trở thành tế bào gốc mang tính đa năng (STAP), cấy tế bào này trở lại vào chuột, các tế bào sẽ chuyển đổi thành các tế bào mô não, da, cơ, mỡ, tủy xương, phổi và gan… hoặc chích vào những phôi chuột đang trong thời kỳ phát triển sẽ sinh ra những con chuột khỏe mạnh. Phát minh “lịch sử” này gồm 2 luận văn “Letter” và “Article” đã được đăng trên tạp chí khoa học nổi tiếng Nature của Anh số 505, ra ngày 30.01.2014. Nói về tạp chí này, một khoa học gia Nhật từng mơ ước: có bài mà được chọn đăng trên Nature là có thể an tâm sống suốt đời về cả 2 mặt: vinh dự và tài chánh.
Về cô trưởng nhóm
Obokata Haruko
sinh năm 1983 tại tỉnh Chiba. Tháng 3 năm 2006, cô đã tốt nghiệp ngành ứng dụng
hóa học của đại học Waseda và tiếp tục học lên bậc Cao Học, sau khi tu nghiệp 2
năm tại ngành y của Đại học Harvard, cô đã lấy bằng tiến sĩ vào năm 2011 cũng tại
Đại học Waseda.
Obokata
bắt đầu tìm cách chế tạo STAP từ lúc còn đang bậc cao học. Tháng 8 năm 2009 thì
hoàn thành luận văn về STAP và mùa xuân năm 2010 cô đã gửi cho tạp chí Nature
nhưng bị “chê” là không đủ tầm vóc và đang làm chuyện không tưởng. Theo một người
cùng nhóm với cô là giáo sư Kojima Hiroshi (cùng chung phòng thí nghiệm tại đại
học Harvard) cho biết thì: thời gian đó cô rất khổ tâm vì chuyện không có ai chịu
hợp tác, vì hầu như không ai tin là cô có thể làm được chuyện “lịch sử”.
Năm
2011, trong lúc trở về Nhật thì xảy ra thảm nạn động đất vùng Tohoku
(11/3/2011), việc xin visa để làm việc tại Hoa Kỳ bị chậm trễ không biết đến
bao giờ mới có, cô nhớ lại giáo sư Wakayama Teruhiko lúc đó đang là trưởng nhóm
nghiên cứu Vật Lý-Hóa Học của RIKEN (Trung
tâm Nghiên cứu Vật lý & Hóa học), người đầu tiên đã thành công trong việc cho
ra đời chuột bằng clone mà cô đã từng có lần nghiên cứu chung có nói: “nếu thấy gì khó khăn, cứ đến phòng nghiên cứu
tôi”. Thế là cô điện thoại cho giáo sư Wakayama: “Thầy ơi, ngày mai em đến được không?” và lẽ dĩ nhiên là giáo sư
Wakayama đồng ý. Khi “tái ngộ” cô ngỏ ý muốn giáo sư hợp tác trong công trình
nghiên cứu tế bào STAP đang còn dang dở. Lúc đầu thì ông cho rằng: “chuyện
không thể có”, nhưng bản tính giáo sư này lại thích nghiên cứu những chuyện
không thể có nên ông đã nhận lời. Tưởng là chỉ ở phòng thí nghiệm của giáo sư
Wakayama một thời gian ngắn để chờ đi Mỹ, nhưng cuối cùng cô ở lại luôn sau một
cuộc “thẩm tra năng lực” khá đơn giản của “hội đồng tuyển chọn RIKEN” và tháng
3/2012 cô trở thành “xếp” phòng thí nghiệm khi giáo sư Wakayama chuyển sang đại
học Yamanashi.
Cô Obokata - giáo sư Sasai - giáo sư Wakayama
trong ngày công bố.
Với rất
nhiều lần thất bại trong việc dùng dung dịch acid loãng để kích thích tế bào gốc
lấy từ chuột, mãi đến cuối năm 2011, thì giáo sư Wakayama nhận được báo cáo:
các thí nghiệm của nhóm đã “sinh” được một con chuột mang tế bào phát sáng màu
xanh lá cây biểu hiện tính đa năng. Ngay lúc nhận được báo cáo này giáo sư
Wakayama cũng không tin và cho là sự tình cờ, may mắn. Sau đó thì ông cùng với
cô thực nghiệm trên chuột và đã thấy được kết quả. Sau hơn 2 năm điều qua chỉnh
lại, ngày 29/1 nhóm của cô đã công bố phát minh không tiền khoáng hậu này.
Obokata Haruko
trong phút chốc nổi danh như cồn, nổi tiếng khắp thế giới nhờ phát minh này.
Truyền thông Nhật Bản “lăng-xê” cô gái trẻ Obokata thường mặc Kappo-gi (loại áo
làm bếp của các bà nội trợ Nhật) trong phòng thí nghiệm còn hơn tài tử điện ảnh
nổi tiếng, khiến chính đương sự cũng ngượng ngùng yêu cầu stop bớt. Có thể nói đây là một cuộc cách mạng trong thế
giới sinh học, ai cũng nức lòng vì tin tưởng rằng con người có thể “sống dai-sống
khỏe-sống hùng”. Nếu “đường đời bằng phẳng”
ai cũng nghĩ giải thưởng Nobel Y khoa năm 2014 sẽ về tay người nữ tiến sĩ trẻ
xinh đẹp này.
Obokata trong phòng thí nghiệm với Kappo-gi
Nhưng….
Chỉ 1 tháng sau, từ nhiều phía trong giới khoa học
đã dấy lên những nghi ngờ vì các chuyên gia, khoa học gia ngành sinh hóa đã
phát hiện ra luận văn chế tạo tế bào STAP của nhóm Obokata đăng trên Nature có nhiều
điểm nghi vấn như:
-
hình để chỉ sự
biến hóa từ tế bào STAP lại là hình đã bị sửa đổi,
-
dùng hình từ
luận án khác không liên quan;
-
cách thí nghiệm
hướng dẫn khác cách trình bày trong luận văn;
-
có khoảng 10
hàng trích nguyên từ một luận án khác…
….
“Chột dạ” vì không được nghe chính “đương sự” giải
thích rõ ràng nên ngày 10 tháng 3, giáo sư Wakayama đã lên tiếng đề nghị rút lại
luận văn để xem xét vì ông đã không chắc chắn được rằng phát minh này thành
công thật, tuy nhiên cũng “thòng” thêm một câu là: phần của tôi phụ trách thì không có vấn đề, vì tôi chỉ nhận tế bào STAP
từ Obokata rồi nuôi dưỡng và cấy
chúng vào chuột, kết quả cho thấy các tế bào này phát triển thành các mô thần
kinh và mô cơ. Tháng 2 năm ngoái, tôi đã làm theo sự chỉ dẫn của cô Obokata đứng
ở ngay bên cạnh thì thành công nhưng…. đó là lần duy nhất. Ông cũng cho biết là sau khi rời nhóm, chuyển sang
đại học Yamanashi, ông cũng không thể nào lặp lại kết quả tương tự cho
dù Obokata đã cung cấp thêm bản hướng dẫn các bước kỹ thuật.
Ngoài
ra, cũng có nhiều nhóm nghiên cứu trên thế giới than phiền
là dù đã làm đúng theo cách chỉ dẫn của bản luận văn đăng trên Nature nhưng
chưa lần nào chế tạo được tế bào STAP thành công cả.
Phân minh
Chuyện nổ lớn không thể im lặng, hơn nữa Obokata hiện
đang là thành viên nghiên cứu của RIKEN nên ngày 14/3 và ngày 1/4, Ủy Ban Điều
Tra và hội đồng quản trị của RIKEN đã họp báo xin lỗi, vì các sự việc này đã
gây phương hại làm giảm độ tin cậy của người dân, của cộng đồng khoa học thế giới
đối với Nhật Bản.
Về luận văn đăng trên Nature và nhóm Obokata, trưởng
ban điều tra là ông Ishii Shunsuke đã cho biết: sau vài lần gặp gỡ Obokata và
nhóm, những lần điều tra riêng biệt từ nhiều phía để hỏi cho ra lẽ, Ủy Ban Điều
Tra kết luận:
-
Trong 6 điểm
nghi ngờ, có 2 điểm bị coi là bất chính vì đã dùng hình sửa đổi và ngụy tạo.
-
Cá nhân cô
Okobata cố ý chủ trương chuyện bất chính này.
-
2 người cùng
nhóm có “trọng lượng” nhất là giáo sư Wakayama và Sasai (người “chỉ đạo” trong
việc viết luận văn và đã từng có nhiều luận văn đăng trên Nature) thì không bị
kết tội bất chính nhưng bị kết tội là đã không quản lý chặt chẽ dữ liệu chính
xác trước khi “công bố”, trách nhiệm cũng rất nặng nề.
-
Obokata bị chỉ
trích rất nặng, nào là “người chưa có nhiều kinh nghiệm”, thiếu “đạo đức khoa học”,
“luận văn của cô đăng trên Nature chưa phải là một luận văn đúng nghĩa, thiếu
chiều sâu”, sửa đổi các dữ kiện nghiên cứu để qua mặt mọi người với ý nghĩ “chỉ
có mình làm được”…. đó là những hành động không thể nào bao che hay tha thứ, cần
phải giáo dục lại.
Sáng Ủy Ban điều tra họp báo – Chiều RIKEN họp báo
Phản luận
Ngay trong ngày họp báo của Ủy Ban Điều Tra (ngày 1/tháng
4) qua một luật sư đại diện, cô đã công bố một thông báo phản luận lại những kết
tội của “Ủy Ban Điều Tra” và RIKEN.
Cô nói: Tôi cảm
thấy thất vọng và tức giận. Đây chỉ là một lỗi lầm không ác ý, nhưng bị kết tội
là “cải sửa (kaizan- 改ざん)”, “ngụy tạo (netsuzo-ねつ造). Tôi không thể chấp nhận những cáo buộc này và sẽ “thưa” RIKEN để làm
cho ra lẽ. Nếu cứ để nguyên tình trạng này thì việc chế tạo tế bào STAP sẽ bị
hiểu lầm là “ngụy tạo”.
“Sửa đổi”
Hai đường song song đánh dấu bằng
mũi tên cho thấy ô giữa là hình được cắt dán ( đăng trên tờ Nature số 505).
Theo
Obokata là chỉ cắt dán cho…. dễ nhìn, nếu dùng hình nguyên thủy thì kết quả
cũng không thay đổi.
“Ngụy tạo”
Bên trái (đăng trong tạp chí Nature), bên phải (trong luận án tiến sĩ của
Obokata năm 2011. Hai hình hoàn toàn tương tự dù điều kiện thí nghiệm khác
nhau). Obokata giải thích đây là sự nhầm lẫn trong việc sử
dụng hình và đã điều chỉnh với RIKEN và tờ NATURE ngày 9 tháng 3.
*Ngày 9 tháng 4 thì cô chính thức “trình diện” trước
dư luận. Trong nước mắt đầm đìa, cô xin lỗi tất cả mọi người liên quan vì cách
làm quá “chủ quan chỉ có một mình …biết” của cô đã làm phiền nhiễu nhiều người.
Ngoài những phản luận như đã trình bày ở trên, cô khẳng định như đinh đóng cột:
-
“có tế bào STAP”
-
“đã thí nghiệm thành công 200 lần,
-
“có người trong RIKEN cũng đã thành công” và
-
“trong điều kiện cho phép cô sẽ cố gắng chứng minh sự
hiện hữu của STAP trước bá quan văn võ”.
Cuối cùng cô yêu cầu:
-
Mở lại cuộc điều tra vì cô cho là không đầy đủ
-
Chọn lại những nhân vật trong Ủy Ban Điều Tra, vì những
nhân vật trong Ủy Ban điều tra không đủ tư cách, có vài người đã bị nghi ngờ là
“cải sửa” luận văn của chính mình trong quá khứ.
Sau đó,
Obokata Haruko bổ túc “hồ sơ” để chứng minh những điều mình đưa ra không phải
là “cải sửa”, “ngụy tạo”.
*Ngày 16/4, xếp trực tiếp của nhóm cô là giáo sư Sasai Yoshiki (52 tuổi),
đã có buổi họp báo trần tình: sau khi đùn đẩy tất cả cho ông Wakayama với lý do
là ông Sasai này chỉ “nhập cuộc” vào giai đoạn cuối (lúc viết luận văn), nên
không dám qua mặt ông “Wakayama” để hỏi trực tiếp Obokata về tiến trình chế tạo
STAP, vì tin tưởng “Wakayama là người của
thế giới” đã cùng với Obokata thí nghiệm thì làm sao mà sai trật”?
*Ngày 8
tháng 5, Ủy Ban điều tra cũng của RIKEN sau khi thay đổi một vài nhân sự đã họp
báo cho biết là: RIKEN không mở lại cuộc điều tra vì những chứng cớ “cải sửa”, “ngụy
tạo” quá rõ ràng, chẳng hạn như Obokata đã dùng những hình này trong những luận
văn khác chứ không phải chỉ nhầm cho lần này, ngoài ra có muốn điều tra lại
cũng không biết “đâu mà mò” vì những quyển sổ khoa học (dùng ghi chép, kết quả,
tình trạng thí nghiệm v.v…) mà cô “bổ túc” không đầy đủ, rất mơ hồ, lại không
ghi rõ ngày tháng…..cho nên vẫn giữ nguyên kết luận như lần trước: “cải sửa”, “ngụy tạo”. Một Ủy Ban đã lập
ra để chờ ngày…. xử tội cô.
Tuy
nhiên khi trả lời câu hỏi của báo chí: “STAP
có hay không có? Ủy Ban điều tra RIKEN vẫn né tránh: chuyện ngụy tạo luận văn và chuyện tế bào STAP có hiện hữu hay không là
hai chuyện khác nhau. Nhiệm vụ của chúng tôi chỉ là xem xét luận văn, nhưng cho biết
sẽ dùng 1 năm với một nhóm khoa học mà người trách nhiệm là ông Niwa Hitoshi
(cùng chấp bút luận văn STAP) để xác định STAP có hay không có.
*Ngày 13 tháng 6, một Ủy Ban điều tra độc lập không
dính dáng gì với RIKEN đã họp báo và thẳng thừng đề nghị:
-
Giải tán phòng
thí nghiệm của cô Obokata
-
Phạt thật nặng
những người liên quan như Obokata, Sasai, Takeichi (xếp của 2 người này).
-
Ủy Ban độc lập
đề nghị cho Obokata gia nhập nhóm nghiên cứu xem STAP có tồn tại hay không.
*Ngày 16 tháng 6, giáo sư Wakayama đã họp báo “cay đắng”
phân trần: ông đã giao những tế bào STAP nhận từ cô Obokata cho một cơ quan
khoa học thứ ba độc lập phân tích thì đã cho ra kết quả: “tế bào STAP nhận từ Obokata được chế tạo từ những loại chuột khác chứ
không phải là những loại chuột mà ông đã giao Obokata nhờ thí nghiệm”, ông
này khẳng định: không biết cô này làm thế
nào nhưng những loại chuột của tôi giao Obokata không thể nào chế tạo thành tế
bào STAP như đã trình bày trong luận văn được. Nhưng, ngày 22/7, sau khi “kiểm
chứng” lại thì RIKEN và giáo sư Wakayama mới biết là mình nhận định “bậy” và
xin điểu chỉnh lại đúng như cô nói: Tôi
chỉ dùng chuột của thầy Wakayama trao chứ không dùng chuột khác.
Những nghi vấn khác
Ngoài ra, còn nhiều nghi vấn về STAP tiếp tục được
tìm thấy chẳng hạn như tế bào STAP có trộn chung với tế bào ES v.v…. kể ra thì
nhiều nhưng vẫn chưa được Obokata giải thích đầy đủ với lý do: cô “bị khủng hoảng tinh thần, và đang phải điều
trị tại bệnh viện suốt mấy tháng nay”. Chưa hết, cô còn bị mang tội là
Đạo văn
Vì đã bị đưa lên bàn mổ nên nhiều người tìm đọc luận
văn tiến sĩ của cô Obokata đã nạp cho đại học Waseda cách đây 3 năm thì thấy 20
trang mạo đầu của luận văn này cô trích “nguyên con” bản văn đăng trên website
của Trung tâm Nghiên cứu Sức Khỏe quốc gia Hoa Kỳ (US National Institut of Health)
cùng một số hình ảnh khác lấy từ trang nhà của công ty sinh hóa Cosmos. Về cáo buộc này, trong một email gửi tạp chí
The Wall Street Journal, cô Obokata nói rằng đó chỉ là bản nháp. Ngày 31 tháng
3, một Ủy Ban đã được thành lập gồm 2 người ngoài và 3 người của đại học Waseda
để xem xét lại nội dung luận án của tiến sĩ Obokata cũng như cách “thẩm định” luận
văn này của hội đồng thẩm định Waseda. Sau 3 tháng “điều tra” bằng cách tiếp
xúc với chính đương sự và 20 người có liên quan, ngày 17 tháng 7, Ủy Ban đã “báo
cáo”:
-
có 26 vấn đề “bất chính” trong luận văn,
nhưng đây là những hành vi sơ ý chứ không phải cố ý.
-
đúng như đương sự nói, bản luận văn mà mọi
người cho là đạo văn là bản nháp cô đã nộp nhầm chứ không phải bản chính,
Kết luận:
hội đồng “thẩm định” luận án của Waseda đã làm việc….. tắc trách, không tới nơi
tới chốn và tính xác thực và hợp lý của nội dung luận văn còn thấp, nhưng vẫn không
đủ yếu tố để có thể “tước” bằng tiến sĩ của Obokata được.
-----------
Thế thì “có hay “không có”?
Qua các sự kiện như đã trình bày ở trên giữa 2 phía
thì ta thấy phần thắng nghiêng hẳn về phía RIKEN với những chứng cớ rất…. khoa
học, theo lẽ thường tình thì đường vào… khoa học của Obokata coi như “bít lối”,
thế nhưng câu hỏi mọi người muốn biết nhất: “thế thì STAP có hay không có?” vẫn
chưa có câu trả lời kể cả những “tai to mặt lớn” của RIKEN từng vang danh thế
giới.
Nghe có
vẻ như chuyện đùa, vì nếu luận văn của cô bị coi là sửa đổi, ngụy tạo thì chuyện
tế bào STAP chỉ là chuyện không tưởng, tại sao RIKEN lại phải dùng một thời
gian 1 năm để kiểm nghiệm lại “có” hay “không có”? Đây là một điều thật khó hiểu
mà không ai dám giải đáp. Cũng có “tin đồn”
cho rằng sở dĩ RIKEN phải “lao vào cuộc” một phần cũng là vì nghe chính 3 khoa
học gia thuộc loại hàng đầu của Nhật (đứng tên chung trong luận văn STAP) là
các ông Sasai Yoshiki, Wakayama Teruhiko, Niwa Hitoshidù chủ trương phải rút luận
văn và bắt đầu làm lại từ số 0….tâm sự.
Giáo sư Sasai: “hãy coi chuyện tế bào STAP
là giả thuyết nên làm lại từ đầu, tuy nhiên sự tồn tại của nó rất cao vì vẫn chưa
có phản chứng nào cho ra hồn để kết luận đó là chuyện giả dối”.
Giáo sư Wakayama: có nhiều “hiện
tượng” kỳ lạ về STAP mà tôi không thể giải thích, vì thế chưa có chứng cớ nào để
kết luận: tế bào STAP không tồn tại.
Giáo sư
Niwa: Chính mắt tôi thấy là khoảng 2 hay
3 lần Obokata đã chế tạo được tế bào STAP mà!
Thực hư
thế nào thì chả ai mà biết được. Cũng có dư luận cho rằng Obokata dùng “xảo thuật”.
Sau mấy tháng loay hoay lại thêm yếu tố nhóm khoa học
do RIKEN thành lập vẫn chưa tìm được điều gì mới mẻ về STAP cũng như đề nghị của
dư luận, ủy ban điều tra độc lập, bộ trưởng bộ giáo dục là…. phải cho cô tham
gia công việc chế tạo tế bào STAP mới rõ trắng đen, cuối cùng RIKEN đã đồng ý tạm
quên chuyện “xử tội” Obokata về vấn đề ngụy tạo luận văn và đề nghị cho cô 5
tháng để chính cô chế tạo lại STAP nhưng với những điều kiện thí nghiệm thật
nghiêm khắc.
-
Cô sẽ làm công
việc nghiên cứu này một mình trong một tòa nhà biệt lập với tòa nhà của nhóm
nghiên cứu khác (cũng đang làm công việc tương tự trong RIKEN tại Kobe từ
tháng 4, nhưng vẫn chưa ….. ra ngô ra khoai gì cả).
-
Sẽ đặt 3 video
camera để thâu cảnh cô thí nghiệm 24/24
-
Lúc nào cũng
có một vài người đứng cùng với cô bên cạnh vì sợ cô làm trò “ảo thuật” ….
-
Cửa ra vào và
các máy móc để nuôi dưỡng tế bào sẽ được quản lý bằng khóa điện tử
-
Cô sẽ bắt đầu
công việc này từ ngày 2 tháng 7 và chấm dứt vào cuối tháng 11. Tuy nhiên, nếu
trước đó mà không có một biểu hiện nào của sự thành công, công việc của cô sẽ bị
chấm dứt.
-
Cô chỉ cần làm
giai đoạn 1, tức là lấy tế bào hạch huyết từ chuột do RIKEN cung cấp, xong đem
ngâm để kích thích bằng cái chất gì đó (vì có người nói chỉ có cô mới biết) để
chế tạo tế bào STAP, còn sang giai đoạn nuôi dưỡng STAP thành tế bào gốc STAP
xong cấy vào chuột thì đã có người khác phụ trách
.
Vì muốn tham gia vào việc truy tìm STAP, Obokata đã
đồng ý rút luận văn đã đăng trên NATURE để làm lại từ đầu, dù trước đây cô nhất
định không chịu và Nature đã rút lại luận văn của nhóm cô hôm 3 tháng 7.
Cũng có ý kiến phản đối cho là quá nghiêm khắc, canh
giữ cô như … “tù”, tuy nhiên “đương sự” thì im lặng không thấy nói gì, ngoài mấy
chữ với luật sư: “Tôi sẽ cố gắng hết mình”
Ngày 2 tháng 7, sau 3 tháng vắng mặt cô đã trở lại
RIKEN từ bệnh viện nơi đang tịnh dưỡng để bắt đầu công việc mà cô cho là đi tìm
lại đứa con đã bị “định mệnh” bắt buộc rời xa.Nghe nói hôm 23/7 vừa qua, sau
khi rời phòng thí nghiệm cô bị nhóm ký giả săn tin của đài NHK theo sát quá,
khiến cô phải… “chạy trốn” vào một khách sạn và định dùng thang cuốn để “thoát
thân”, nhưng đầu trên đầu dưới đều bị “chận” cả, khiến cô bị bao vây, phải nhờ
người của khách sạn “giải thoát”. Trong lúc hai bên “quơ qua quơ lại”, cổ tay của
cô đã bị trặc, phải mất 2 tuần mới “bình phục” hoàn toàn. RIKEN và luật sư của
cô đã kháng nghị với đài NHK. Hôm sau, xếp của nhóm thâu tin và 3 ký giả đã phải
xin lỗi cô Obokata (qua luật sư) vì hình thái “thu tin” quá… đáng này..
Phòng thí nghiệm dành riêng cho Obokata vừa được hoàn thành
Câu chuyện tưởng là đã tạm gác sang một bên chỉ còn
chờ kết quả, nhưng RIKEN lại gặp một vài rắc rối lẻ tẻ khác từ chính những người
đang làm việc trong RIKEN vì họ không đồng ý cái cách mà họ cho là “nuông chiều
Obokata” quá đáng, họ chủ trương: trước khi cho đương sự thí nghiệm lại thì những
nghi vấn về luận văn STAP phải được đương sự “giải minh”. Nhưng đã lỡ “hứa” rồi,
máy móc thí nghiệm đã sẵn sàng, video camera đã …. đặt xong, “người canh giữ”
đã chỉ định đâu vào đấy, cô cũng đã bắt đầu thí nghiệm rồi thì làm sao mà RIKEN
làm khác được? Chỉ có cách là chờ và…. đợi.
Người ta tiên đoán có 2 “kịch bản” có thể xảy ra:
1/ Không có STAP. Cô sẽ bị khiển trách và nhận
hình phạt nặng nề về tội lừa dối, và “trước
mắt chỉ thấy một chân trời tím ngắt”.
2/ Có STAP. Cô cũng sẽ bị khiển trách chút đỉnh
về những điểm “mập mờ” của luận văn đăng trên Nature, nhưng đường vào khoa học
của cô sẽ thênh thang rộng mở và thế giới sẽ …. đời đời nhớ ơn cô mãi mãi.
Thôi chúng ta chờ nhé. Vài tháng có là bao!
Vũ Đăng Khuê
