Mỗi lần đọc tin bọn gọi là quan toà nhẫn tâm tuyên án tù nặng những người trẻ, nhiều em còn vị thành niên, hay phụ nữ có con dại, chỉ vì cái tội còn ưu tư tới đất nước, tôi lại nghĩ tới một người quen, trước 75 làm thẩm phán ở Sài Gòn.
Tạm gọi là ông T.
T tâm sự khi quyết định học để trở thành thẩm phán, bố mẹ không vui, chỉ sợ con làm việc thất đức. Trước mỗi phiên tòa, bà mẹ, một Phật tử thuần thành, không quên dặn con: nếu tha được người ta thì tha, nếu tuyên án nhẹ được thì tuyên án nhẹ, đừng nặng tay làm hại ai, để phúc đức lại cho con cháu.
T nói : ''Mình buồn cười, giải thích cho mẹ hay phải có công lý, người có tội phải trả nợ, xã hội mới ổn định được, nhưng mỗi lần tuyên án, không thể không nghĩ tới lời mẹ dặn.
Có lẽ suốt đời chánh án, mình chưa phạm một lỗi lầm, chưa bỏ tù oan hay quá nặng tay với ai, để bây giờ phải hối hận, cũng nhờ lời nhắc nhở của bà cụ, không dạy trong trường luật nào."
Ở một nước nghèo như nước ta, nhiều người phạm tội chỉ vì hoàn cảnh. Phải đứng vào địa vị của từng người, để hiểu, trước khi tuyên án .. Rất hiếm những người phạm luật vì độc ác. Miền Nam lúc đó còn là một xã hội nhân hậu, tử tế. Cái ác chưa ngự trị."
T tâm sự, cố không rớt nước mắt: "Mình chỉ ân hận không cám ơn mẹ trước khi cụ qua đời. Cụ mất khi mình nằm trong trại cải tạo. Chẳng bịnh tật gì, chết héo mòn vì ngày đêm lo cho con trong tù. Họ nhốt một người, nhưng giết được những người ở bên ngoài, ở nhà tù lớn".
Hy vọng những ông tòa ở các toà án nhân dân, dù nhẫn tâm tới đâu, vẫn còn một chút lương tâm, sẽ có lúc lương tâm ray rứt đã làm chuyện thất đức.
Giống như anh chàng Roskolnikov trong "Crime et Châtiment" của Dostoïevski.
Roskolnikov giết người vì nghĩ nạn nhân là người xấu đáng chết, và cũng để chiếm đoạt tài sản, tiền bạc cuả họ. Sau khi phạm tội ác, Roskolnikov bị lương tâm ngày đêm cắn xé, trở nên điên cuồng.
Kết án 9, 10 năm tù một phụ nữ có con dại hay một thiếu niên mới chập chững vào đời về tội yêu nước, thương dân, là một hành động giết người. Tịch thu tài sản của họ, thêm một cái tội cướp của. Dù có rêu rao, có tự trấn an, tự dối mình đó là chuyện cần thiết để xây dựng "xã hội chủ nghĩa".
Hy vọng, cho các ông chánh án "nhân dân', giáo dục Cộng Sản đã thành công trong việc tiêu diệt hoàn toàn cái gọi là lương tâm trong con người họ. Nếu không, một lúc nào đó, chút lương tri còn ẩn núp trong tiềm thức, sẽ lồm cồm bò dậy, các ông sẽ phải sống những giây phút ray rứt đau đớn của Roskolnikov. Cho đến những ngày cuối cùng của cuộc đời, hay những đêm thao thức khó ngủ.
