Làm sao có thể quên được ánh mắt buồn trên khuôn mặt khả ái, đẹp dịu dàng của Ingrid Bergman! Trong vai Ilsa, nàng ngồi cùng Sam, người nhạc sĩ da đen bên cạnh chiếc đàn dương cầm, ngoài kia tiếng đạn pháo của đệ II thế chiến đã đến gần thành phố Casablanca ở Morocco ven biển Ðại Tây Dương. Ðó là năm 1942, cái chết cận kề vì bom đạn sẽ xảy ra bất cứ lúc nào. Kẻ đi người ở, tất cả mọi người đủ mọi quốc tịch, Ðức, Do Thái, Mỹ, Pháp, da màu, da trắng...thảy đều chạy trốn gót giày tàn bạo của Ðức Quốc Xã và dồn lại ở thành phố này. Tài sản và tình yêu sẽ sớm thành tro bụi, nào ai biết chuyện ngày mai ra sao khi chiến tranh cận kề ngoài kia. Bên ngoài quán Rick’s Cafe, khói lửa nồng mùi thuốc súng ở phố xa và bên trong quán cà phê, khói thuốc của những điếu xì-gà mịt mùng cùng nỗi lo âu về tương lai bấp bênh.
Ilsa: Hát một lần nữa đi Sam, cho những ngày xưa cũ.
Sam: Tôi không hiểu! Cô Ilsa.
Ilsa: (thầm thì) Chơi đi Sam. Chơi bài As Time Goes By (thời gian trôi qua).
Sam: Ôi! tôi không thể nhớ, cô Ilsa. Tôi quên chút ít.
Ilsa: Tôi sẽ hát khẽ âm ư cho anh mà.
“Em phải nhớ điều này:
nụ hôn vẫn là nụ hôn, tiếng thở dài chỉ là tiếng thở dài,
những điều căn bản nhất vĩnh viễn còn đó,
khi thời gian trôi đi.
Khi hai người yêu nhau tán tỉnh
Họ vẫn nói “I love You”
Dù không biết ngày mai ra sao
Em hãy tin điều ấy.
Ánh trăng và tình ca, không bao giờ lỗi thời.
Tim ngập tràn đam mê, ghen tuông và hờn ghét.
Gái cần trai, và con trai cần có bạn tình, điều không ai chối cãi.
Vẫn là câu chuyện cũ, phấn đấu cho tình yêu và vinh quang,
chiến đấu hay là chết.
Cả thế giới luôn chào đón người những tình nhân
Khi thời gian trôi qua.”
Ðó là lời bài hát nổi tiếng As Time Goes By, được viết bởi Herman Humpfeld trong cuốn phimCasablanca năm 1942, một trong 100 phim kinh điển hay nhất mọi thời, cuốn phim đoạt giải Academy cho best picture năm 1943. Ca khúc còn được bình chọn đứng thứ 2 trong 100 ca khúc hay nhất của AFI (Viện Phim Mỹ).
“Play it, Sam. Play as time goes by.” Lời thoại trên của Ingrid Bergman cũng là một trong 100 lời thoại hay nhất trong lịch sử điện ảnh thế giới. Ðể hiểu rõ hơn giá trị tuyệt vời của As Time Goes By, hãy trở lại cuốn phim Casablanca. Lấy bối cảnh thành phố Casablanca, một thành phố cảng đẹp ở Morocco trong thời Ðệ nhị thế chiến. Nơi đây được xem như là trạm trung chuyển giữa vùng bị phát xít chiếm đóng và nước Mỹ tự do. Chàng Humphrey Bogart (trong vai Rick) lịch lãm, chủ nhân của phòng trà Rick’s Cafe phải chọn lựa giữa tình yêu và giá trị đạo đức, để giúp người tình xưa Ingrid Begman (Ilsa) và người chồng là lãnh tụ kháng chiến quân Czech, tìm cách thoát khỏi thành phố, thoát khỏi vòng phong tỏa của Ðức quốc xã. Thoạt đầu, Ilsa ngỡ rằng chồng mình đã chết nên yêu Rick, cả hai đã có những tháng ngày ngọt mật tràn ngập nụ hôn ở Paris. Sau đó chiến tranh lan rộng và chia lìa, Rick đến Casablanca lập nghiệp và trở nên giàu có đầy thế lực. Số phận run rủi chàng gặp lại Ilsa và chồng vừa tái hợp. Bóng tối của phát xít Ðức đang bủa vây lên thành phố trung lập Casablanca, mọi người đều tìm cách di tản. Trong tay Rick chỉ có 2 tấm thông hành để đi đến nước Mỹ tự do. Tình yêu tay ba này sẽ xoay sở ra sao trong giằng xé nội tâm với ước nguyện đoàn tụ của tình yêu và cái chết của chiến tranh tàn khốc?
Ilsa rời Casablanca là xa rời Rick, người tình hào hoa xưa mãi mãi với những kỷ niệm khó phai. Nhưng như nàng đã nói: we’ll always have Paris. (Dù lúc ấy Paris đã bị Ðức Quốc Xã chiếm đóng.) Vì trong nàng và Rick luôn có Paris, cũng như trong tình yêu của hai người luôn có nụ hôn và tiếng thở dài. A kiss is just a kiss, a sigh is just a sigh. Ðiều hiển nhiên nụ hôn chỉ là nụ hôn, cũng như tiếng thở dài. Nụ hôn dù có sâu đậm cũng chỉ thoáng chút hạnh phúc mong manh, tiếng thở dài dù trong thoáng chốc cũng mầm ý bất toàn. Dẫu vậy như dòng thời gian chảy qua đời nhau, nụ hôn hay tiếng thở dài, ánh trăng và bản tình ca, những cuộc tình dù hợp tan hay éo le hẳn đều long lanh sắc màu quyến rũ và làm mềm lòng thế gian. Chàng và nàng vẫn mãi có Paris, một Paris như thành phố của ái tình.
Cảm xúc từ Casablanca đã miên man không dừng lại trong màn ảnh lớn với Ingrid Bergman, với Humphrey Bogart. Casablanca không dừng lại ở ca khúc As Time Goes By lời thơ nhạc mộng trữ tình, mà Casablanca còn được gần gũi với thính giả Việt yêu nhạc qua ca khúc mang cùng tên của Bertie Higgins viết năm 1982. Ca từ và giai điệu của ca khúc Casablanca thật dễ thương:
I fell in love with you watching Casablanca
Back row of the drive in show in the flickering light
Popcorn and cokes beneath the stars became champagne and caviar
Making love on a long hot summer’s night
Ðã yêu em thật, khi cùng em xem phim Casablanca, trong dãy đậu xe cuối dưới ánh đèn nhấp nháy. Bắp nóng và Coca dưới ngàn sao giống như Sâm-banh và trứng cá muối. Ái ân trong đêm hạ dài nồng nàn
I thought you fell in love with me watching Casablanca
Holding hands ‘neath the paddle fans in Rick’s Candle lit cafe
Hiding in the shadows from the spies. Moroccan moonlight in your eyes
Making magic at the movies in my old Chevrolet
Anh nghĩ em đã yêu anh khi cùng anh xem phim Casablanca. Tay trong tay dưới cánh quạt trần và ánh sáng ngọn đèn cầy trong quán cà phê Rick, lẩn trốn trong bóng đêm để tránh những ánh nhìn dò xét.
Ánh trăng Morocco trong mắt em.
Chúng mình làm trò ảo thuật như trong phim ở trong chiếc xe Chevrolet cũ kỹ của anh.
Oh! A kiss is still a kiss in Casablanca
But a kiss is not a kiss without your sigh
Please come back to me in Casablanca
I love you more and more each day as time goes by
Ôi! Nụ hôn vẫn chỉ là một nụ hôn trong phim Casablanca.
Nhưng nụ hôn không là nụ hôn nếu thiếu vắng tiếng em thở dài.
Xin cùng anh trở lại Casablanca. Anh yêu em ngày càng nhiều hơn khi thời gian trôi qua.
I guess there’re many broken hearts in Casablanca
You know I’ve never really been there. So, I don’t know
I guess our love story will never be seen on the big wide silver screen
But it hurt just as bad when I had to watch you go
Anh đoán là có nhiều cuộc tình đổ vỡ trong phim Casablanca. Ðúng ra anh không nên xem phim ấy, anh cũng không biết sao.
Anh nghĩ chuyện tình chúng mình sẽ không bao giờ như là trên màn ảnh. Nhưng rồi thật đau thương buồn bã khi nhìn em xa anh.
Ôi! Nụ hôn vẫn chỉ là một nụ hôn trong phim Casablanca.
Nhưng nụ hôn không là nụ hôn nếu thiếu vắng tiếng em thở dài.
Xin cùng anh trở lại Casablanca. Anh yêu em ngày càng nhiều hơn khi thời gian trôi qua.
Giai điệu Casablanca của Bertie Higgins trữ tình và thôi thúc hơn, lời ca thì thật là gần gũi đầy màu sắc tươi trẻ của thập niên 80. Những rạp chiếu phim drive in lộ thiên trên khắp nước Mỹ. Trai gái hẹn hò lái xe vào bãi trống có một màn ảnh trắng lớn. Hạ kính lấy cái loa vào trong xe. Cho ghế ngồi dựa ngả hay trèo ra băng ghế sau. Những chiếc xe Cheverolet mui trần, nhìn lên bầu trời mùa hạ đầy sao. Bắp rang và nước Cokes, bóng tối đồng lõa với ái ân, che giấu đi má đỏ thẹn thùng, che giấu đi tay tìm nhau run rẩy... Chao ôi! Tình yêu giữa đất trời bao la sao mà ngây ngất thế. Tự do như gió, tự tình như trăng.
Những rạp chiếu phim drive in ngoài trời làm chạnh nhớ những đêm đi xem phim ngoài bãi sau 1975. Buổi chiều đã có 1 chiếc xe của phòng thông tin văn hóa chạy rêu rao khắp phố. Tối đến cơm nước sớm rủ nhau ra bãi chiếu phim. Thường là sân đá banh hay một khoảng sân rộng. Ðứng ngồi lố nhố, thuốc lá và kẹo gum Thái. Cũng có nắm tay tựa vai, những nụ hôn thoáng, bóng tối và ánh đèn lấp loáng trong bãi sân cỏ đầy bụi. Tiếng động trong phim, (những cuốn phim đã được săm soi kiểm duyệt) và tiếng nói chuyện lao xao hò hẹn. Tiếng thời gian trôi theo từng thước phim đen trắng nhập nhòa...
Những nụ hôn ngày đó chỉ là những nụ hôn. Dù không đi xa hơn nữa nhưng mang nhiều hy vọng. Nhưng tiếng thở dài dù chỉ là một tiếng thở dài khắc khoải thoáng chốc, cũng ngầm ý phôi pha. But a kiss is not a kiss without your sigh. Có khi trong nụ hôn đã có tiếng thở dài. Ðó là nụ hôn trong thời nghiệt ngã.Quá thương yêu và hiểu nhau mới nhận ra nụ hôn chân thành và đẹp đều mang tiếng thở dài. Trong phút giây hiện tại có nhau, môi kề môi đó đã ươm mầm chia lìa vĩnh tuyệt.
Hơn 70 năm trôi qua từ những thước phim đen trắng mà lóng lánh sắc màu tình yêu về thành phố Casablanca, thành phố đẹp như Hà Nội, Huế, Sài Gòn. Những thành phố như là chứng nhân cho bao cuộc chia tay tan tác trong chiến tranh. We’ll always have Paris, Rick và Ilsa luôn có Paris trong tim; cũng như chúng ta luôn có Casablanca: một thành phố, một tác phẩm điện ảnh, một giai điệu và một tên gọi biểu trưng cho khát vọng tình yêu và tự do. Ôi! Những câu thoại đẹp trong phim đã đi vào lòng người không bao giờ phai nhạt. Chừng nào đời sống còn có tình nhân, thì còn mãi đó những nụ hôn và tiếng thở dài. Vì thời gian vẫn trôi đi miệt mài năm tháng vô tình, mà lòng người thì hữu ý đa đoan. Vậy thì hãy “Play it, Sam. Play As Time Goes By.”
Hát đi
mộng thuở trăng cài
nụ hôn và tiếng thở dài
trong đêm.
Hát cho nhau giọng buồn tênh
Thời gian như bóng qua thềm thiên thu.
SB - Tháng 9, 2015
