Thắng thầu các công trình tỷ đô ở khắp nơi, tưởng như Trung Quốc sẽ vươn vòi ra toàn thế giới. Tuy nhiên, những thương vụ tỷ đô lại đang bị hủy bỏ đều đặn suốt nhiều năm qua, tất cả chỉ bởi "hàng Tàu" đã khiến họ phải cảnh giác
Giá bỏ thầu rẻ rúng, điều kiện thầu dễ dãi, cứ tưởng chỉ cần như vậy, Trung Quốc sẽ len lỏi khắp các công trình xây dựng cơ bản ở tất cả mọi nơi trên thế giới. Tuy nhiên, có vẻ như nhiều quốc gia bắt đầu nhận ra vấn đề đối với sự dễ dãi của mình khi tìm đến với các nhà thầu Trung Quốc.
Không ngoa khi nói rằng thế giới đang dần tỏ ra sợ con rồng châu Á này. Trong ba năm vừa qua đã có hàng loạt vụ hủy hợp đồng liên kết hoặc đầu tư xây dựng cơ bản giữa Trung Quốc và các quốc gia khác.
Lý do của các vụ hủy bỏ này, dù được công bố trực tiếp hay chỉ là đồn đoán, đều liên quan đến sự minh bạch trong đấu thầu hay chất lượng thi công hay chất lượng sản xuất của Trung Quốc không đủ tiêu chuẩn để đối tác có thể hoàn toàn tin cậy. Hãy điểm lại những thương vụ bị hủy đình đám trong vài năm qua.
Ngày 3/11/2014, phía Trung Quốc có lẽ đã mở sâm-panh ăn mừng khi chính phủ Mexico thông báo Tập đoàn Xây dựng Đường sắt Trung Quốc (CRI) đã trúng thầu thi công đường sắt cao tốc đầu tiên ở Mexico, và cũng là công trình đầu tiên ở khu vực Mỹ La-tinh.
Nhưng thật bất ngờ, chỉ sau đó 3 ngày, vào 6/11/2014, Mexico đã đột ngột thông báo hủy quyết định nói trên. Trong ngày, Bộ trưởng Giao thông Mexico Gerado Ruiz Esparza đã lên truyền hình thông báo tới toàn đất nước rằng, Tổng thống nước này đã quyết định không thể giao công trình cho phía Trung Quốc và sẽ cho đấu thầu lại.
Theo ông này cho biết, công luận đất nước Nam Mỹ này đặt ra nhiều nghi vấn về sự minh bạch cũng như tham nhũng trong khi giao dự án cho phía Trung Quốc. Còn phe đối lập chỉ trích chính phủ đã quá ưu ái cho tập đoàn Trung Quốc.
Tuyến đường sắt cao tốc dài 210 km nối thủ đô với TP Queretaro (miền Trung). Hợp đồng thi công trị giá 3,76 tỉ USD gồm xây dựng đường sắt, mua sắm thiết bị và tàu cùng với bảo trì tàu. Dự kiến công trình bắt đầu thi công vào tháng 12/2014 và đưa vào hoạt động vào năm 2017. Mục tiêu nhằm vận chuyển 23.000 hành khách mỗi ngày.
Vào giữa tháng 5/2015, Bộ Giao thông Mexico cũng đã cho công khai số tiền 1,31 tỷ USD đền bù do hủy bỏ hợp đồng với phía Trung Quốc. Công ty đường sắt Trung Quốc đã gửi cho Mexico một danh sách các chi phí phát sinh trong quá trình đấu thầu và yêu cầu bồi thường.
Mỹ: Hủy hợp đồng 12 tỷ USD vì không tin tưởng chất lượng "Made in China"
"Toa tàu Trung Quốc không phù hợp với tiêu chuẩn Hoa Kỳ" – đó là một trong hai lý do mà XpressWest, công ty hợp tác với CRI trong dự án xây dựng đường sắt cao tốc xuyên Mỹ đưa ra khi tuyên bố hủy siêu hợp đồng trị giá lên đến 12,5 tỷ USD ngày 9/6/2015.
Dự án liên kết này đã mất 4 năm đàm phán, đến tháng 9/2015, hai bên đã đặt bút ký bản hợp đồng này sau chuyến thăm lịch sử của Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tới Hoa Kỳ. XpressWest cùng CRI vốn sẽ cùng nhau xây dựng tuyến đường sắt cao tốc dài 370 km nối liền hai thành phố Los Angeles, bang California và Las Vegas, bang Nevada của Mỹ.
Sau một quá trình nghiên cứu, công ty liên doanh XpressWest cho biết quyết định kết thúc quan hệ với CRI vì những khó khăn liên quan đến thời hạn hoàn thành công trình cũng như những khó khăn từ phía CRI khi phải xin cấp phép từ nhà chức trách để phù hợp với các giai đoạn hoạt động của dự án theo yêu cầu từ phía Mỹ.
Không đủ giấy tờ, Trung Quốc không được xây đường sắt ở Indonesia
Tổng thống Indonesia Joko Widodo và Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt Trung Quốc Sheng Guangzu tham gia lễ khởi công dự án tuyến đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung.
Trong năm 2015, Indonesia và Trung Quốc đã đồng thuận ký một hợp đồng trị giá 5,5 tỷ USD xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Jakarta – Bandung. Tuy nhiên, vào đầu năm 2016, báo chí Indonesia đưa tin, Bộ Giao thông nước này đã yêu cầu các nhà đầu tư Trung Quốc tạm dừng dự án vì lý do liên quan đến giấy phép xây dựng.
Trước đó, Bộ Xây dựng Indonesia chỉ mới cấp cho phía Trung Quốc giấy phép xây dựng 5km đầu tiên của tuyến này trong tổng chiều dài toàn tuyến là 142,3 km. Việc cấp phép này chỉ phục vụ mục đích động thổ.
Theo quan chức Indonesia, đây là lần đầu tiên quốc gia này thực hiện dự án lớn như vậy. Vì thế, theo Bộ trưởng Bộ giao thông vận tải Indonesia Ignasius Jonan cho biết, không thể cấp giấy phép cho dự án đường sắt cao tốc được tập đoàn PT Kereta Cepat Indonesia Trung Quốc (KCIC) làm chủ đầu tư khi nhiều giấy tờ liên quan tới dự án chưa được nộp đầy đủ.
"Đây là lần đầu tiên chúng ta thực hiện dự án kiểu này. Chúng tôi không thể cấp giấy phép khi mới chỉ dựa trên những đánh giá",ông Jonan khẳng định.
Bộ trưởng Jonan cho biết, trong số 11 giấy tờ được yêu cầu trình lên bộ để xin giấy phép xây dựng, KCIC còn thiếu các thông tin chi tiết về thiết kế của dự án, minh họa kỹ thuật, dữ liệu hiện trường cũng như các thông số kỹ thuật của dự án.
Ngoài việc thiếu các giấy tờ cần thiết, nhà thầu Trung Quốc còn bị trả lại các giấy tờ đã nộp vì họ để nguyên bản tiếng Trung Quốc mà không dịch sang tiếng Anh. "Chúng tôi muốn đảm bảo rằng chính phủ sẽ không phải gánh chịu hậu quả khi nhà đầu tư dừng dự án giữa chừng", ông Jonan cho biết thêm.
Với dự án trị giá 5.5 tỷ USD này, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc sẽ cấp 75% vốn thông qua khoản vay kỳ hạn 40 năm, ân hạn 10 năm. Trong đó 37% khoản vay này sẽ bằng đồng Nhân dân tệ để chi trả cho vật liệu nhập khẩu từ Trung Quốc, còn lại bằng đồng USD.
Chia sẻ về lý do lựa chọn nhà thầu Trung Quốc, trong một phát biểu vào tháng 10/2015, bà Rini Soemarno, Bộ trưởng Bộ Doanh nghiệp quốc doanh Indonesia, nói quy trình lựa chọn nhà thầu là rất minh bạch và quyết định được đưa ra không hề liên quan tới vấn đề kỹ thuật, mà chỉ liên quan tới vấn đề tài chính. Phía Nhật đòi hỏi có bảo lãnh và vốn nhà nước, trong khi phía Trung Quốc không yêu cầu như vậy.
Anh: Để Trung Quốc tham gia dự án hạt nhân là đáng lo ngại
Ngày 30/7/2016, Reuters đưa tin, nữ Thủ tướng Anh Theresa May đã đưa ra quyết định hết sức cứng rắn khi cho tạm ngừng phê chuẩn dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point do lo ngại về vấn đề an ninh quốc gia khi dự án có nguồn đầu tư từ Trung Quốc.
Reuters dẫn lời ông Vince Cable, cựu Bộ trưởng Kinh doanh Anh, cho hay: "Khi chúng tôi còn làm việc trong chính phủ, bà Theresa May đã tỏ ra không hài lòng về việc chúng tôi sốt sắng thu hút các nguồn đầu tư từ Trung Quốc". Theo ông Vince, sự lo lắng của bà May về vấn đề trên có liên quan đến an ninh quốc gia, đặc biệt là với dự án hạt nhân quan trọng như Hinkey Point.
Dự án xây dựng hai lò phản ứng hạt nhân trên có đối tác chính là Tập đoàn Năng lượng Pháp EDF và đầu tư từ Tập đoàn Điện hạt nhân Trung Quốc (CGN). Nó từng được xem là một thành tựu của cựu Thủ tướng Anh David Cameron trong việc mở cửa nước Anh đối với các nguồn đầu tư từ nước ngoài.
Tuy nhiên, hôm 29/7, chỉ vài giờ trước khi lễ kí kết diễn ra, chính phủ của bà May đã tuyên bố sẽ xem xét lại sự án. EDF cho biết, họ hoàn toàn bất ngờ với quyết định trên của chính phủ Anh. Anh và EDF đạt được thỏa thuận thương mại về dự án Hinlley Point trong năm 2013.
Hai năm sau đó, Trung Quốc mới tham gia dự án trong bối cảnh ông Cameron và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình quyết tâm xây dựng "Kỷ nguyên vàng" trong mối quan hệ giữa hai nước.
Ông Cameron từng cho biết ông muốn xây dựng một "tình bạn lâu dài" với Bắc Kinh, trong khi cựu Bộ trưởng Tài chính George Osborne đặt mục tiêu đưa nước Anh thành "đối tác tốt nhất ở phương Tây" của Bắc Kinh, ngay cả khi các quốc gia phương Tây khác luôn thận trong với các nguồn đầu tư từ Trung Quốc.
Quyết định hoãn dự án trên được cho là một cú huých mạnh vào những nỗ lực tăng cường mối quan hệ với nước Anh của Bắc Kinh.
