Trước ngày mở cửa Mar-a-Lago tại Florida đón tiếp Chủ Tịch Tập Cận Bình, Tổng Thống Donald Trump không quên hai chục triệu người kiên định đã bỏ phiếu cho mình. Ông viết cho họ, vẫn qua mạng twitter: “Không thể chấp nhận số khiếm hụt mậu dịch khổng lồ (khiến nước Mỹ) mất bao nhiêu công việc làm!” Ông tuýt thêm một câu, có vẻ hiệu lệnh, “Các công ty Mỹ phải tìm cách khác!”
Ông Tập Cận Bình đọc những câu “tuýt” đó chắc phải hài lòng. Năm ngoái, đang tranh cử ông Trump đã đập Trung Quốc tơi bời về chuyện bán hàng sang Mỹ quá nhiều, mua của Mỹ quá ít (mua $116 tỷ, bán $463 tỷ, chênh lệch $347 tỷ trong năm 2016). Bây giờ, ông Trump chỉ nói chung chung, không chỉ đích danh thủ phạm.
Trước khi hội kiến, cả hai vị nguyên thủ quốc gia đều đang hài lòng.
Ông Tập phải hài lòng trước khi qua Mỹ, vì trong hai tháng qua ông Trump tỏ ra rất biết “nhún nhường.” Đối với Trung Cộng, ông Trump không phải chỉ “giơ cao đánh khẽ.” Ông đưa cây gậy lên cao dọa dẫm, nhưng sau đó lại bỏ gậy xuống, vuốt ve xoa dịu, và sẵn thay đổi ý kiến.
Tín hiệu hòa hoãn sau cùng được Ngoại Trưởng Rex Tillerson đem tới Bắc Kinh trong chuyến công du Châu Á đầu tiên. Trung Cộng coi chuyến công du này là một thắng lợi mỹ mãn. Trung Quốc Nhật Báo loan tin ông Tillerson long trọng tuyên bố bang giao Mỹ -Trung phải được xây dựng trên nền tảng “không đối đầu, không xung đột, tương kính, và cộng tác để hai bên đều thắng lợi.” Hoàn Cầu Thời Báo, một tiếng nói mạnh của Cộng Sản Trung Quốc nhấn mạnh rằng những quy tắc đó đã được Bắc Kinh nêu lên làm kim chỉ nam ngoại giao từ bao năm nay, còn nhận xét rằng chính quyền Barack Obama chưa bao giờ mở miệng nhắc đến các quy tắc đó. Các vị tổng thống Mỹ trước đều đề cao điều kiện tôn trọng những quyền tự do của người dân Trung Quốc.
Nhưng ông Tập Cận Bình đã nhận được một món quà quý báu ngay khi Tổng Thống Donald Trump mới bước vào Tòa Bạch Ốc. Ông đã xé bỏ Hiệp Ước Cộng Tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP). Trung Cộng bỗng dưng “vớ bở!”
Thử tưởng tượng, nếu Donald Trump ngồi vào bàn thương thuyết với Tập Cận Bình không phải chỉ như người đứng đầu nước Mỹ mà còn đại diện cả một khối kinh tế 12 nước với sản lượng bằng 40% GDP toàn thế giới! Sau khi bị chính phủ Mỹ bỏ rơi, nhiều quốc gia, từ Australia, Malaysia đến Peru bị hụt cẳng, đang nghĩ phải tham gia khối mậu dịch tự do Bắc Kinh khởi xướng!
Đầu Tháng Tư là thời gian rất thuận lợi để Tập Cận Bình gặp Donald Trump. Chính phủ Mỹ chưa cho thấy một chiến lược ngoại giao nói chung, kể cả đối với chủ trương chuyển trục qua Châu Á của chính quyền Obama. Tổng Thống Trump tính cắt ngân sách Bộ Ngoại Giao đến 30% cũng tạo một cơ hội tốt cho Bắc Kinh. Trung Cộng sẵn sàng chi hàng tỷ đô la để củng cố “Sức mạnh mềm” trong khi chính phủ Mỹ chỉ quan tâm tăng cường “Sức mạnh cứng” của Bộ Quốc Phòng! Sau hai tháng, ông Trump chưa bổ nhiệm đủ các chức vụ then chốt trong Bộ Ngoại Giao, kể cả người phụ trách vùng Á Đông. Ông Rex Tillerson muốn cử một người nhiều kinh nghiệm làm thứ trưởng nhưng bị Tòa Bạch Ốc bác bỏ vì ông này đã theo một ứng cử viên Cộng Hòa khác, đã đả kích ông Trump trong thời gian tranh cử sơ bộ.
Cuộc gặp gỡ tại khu sân cù do ông Trump làm chủ chắc sẽ không đưa tới những quyết định quan trọng. Hai nhà lãnh đạo hai quốc gia kinh tế mạnh nhất hoàn cầu chắc sẽ chỉ cho thấy họ có thể nói chuyện với nhau, không đối đầu, không xung đột, cộng tác để hai bên cùng có lợi. Năm 2013, ông Obama đã gặp Tập Cận Bình ở khu nghỉ hè Sunnylands, California, hai bên cũng vui vẻ báo tin giống như vậy. Nhưng sau đó, hai quốc gia với quyền lợi khác biệt và xung khắc vẫn tiếp tục đối đầu, từ vụ Biển Đông tới chuyện Bắc Hàn.
Ngô Nhân Dụng
