Tin VIỆT-NAM: MẤY ĐÓA HOA XUÂN (Tạp bút thơ Đường) Nguyên tác: Chin Shun-Shin Biên dịch: Nguyễn Nam Trân

Monday, 5 March 2018

MẤY ĐÓA HOA XUÂN (Tạp bút thơ Đường) Nguyên tác: Chin Shun-Shin Biên dịch: Nguyễn Nam Trân

Bài viết này tổng hợp hai tạp bút của nhà văn Chin Shun Shin (Trần Thuấn Thần, 1924-2015) in trong tập Tôshi Shinsen (Đường thi Tân Tuyển, 1989) nhan đề Baika (Mai Hoa) và Botan (Mẫu Đơn) dưới một nhan đề đặt tạm

Mai hoa

Hoa mai có nhiều tên gọi khác nhau. Nhân vì nó nở trước các loài hoa khác nên được chấm là hoa khôi. Ngoài ra còn mang một số tên khác như băng cơ, băng hồn, băng nhụy, băng diễm, toàn là tên bắt đầu bằng một chữ băng. Cũng được ví von là loài hoa có ngọc cốt hay tuyết cốt. Tô Thức 蘇軾đời Tống từng viết:

La Phù Sơn hạ mai hoa thôn,

羅浮山下梅花村

Ngọc tuyết vi cốt băng vi hồn.

玉雪為骨氷為魂

(Ý: Thôn trồng hoa mai (có thể là danh từ riêng, NNT) nằm dưới núi La Phù. Hoa trắng như ngọc tuyết, hồn tinh khiết như băng).

Có lẽ cách gọi trên đã phát xuất từ hai câu thơ ấy chăng? Khi nói về mai, người ta liên tưởng ngay tới cái lạnh. Sau cuộc cách mạng Tân Hợi (1911), ở Trung Quốc, có cuộc tranh luận nên lấy mai hay mẫu đơn làm quốc hoa. Hoa mai đã giành được chiến thắng. Có lẽ vì thấy tiền đồ của nước Cộng hòa non trẻ còn lắm gian nan nên người ta bình chọn hoa mai, một loài hoa vẫn nở dù ở giữa giá băng.

Chỗ hoa mai nở đẹp thì có nhiều nhưng ngọn Đại Dữu Lĩnh trên La Phù Sơn thấy trong thơ Tô Thức là một nơi danh tiếng. Đến nỗi ngọn Đại Dữu còn có biệt danh là Mai Lĩnh.

Núi La Phù nằm ở phía đông thành phố Quảng Châu tỉnh Quảng Đông, bắc Huệ Châu. Được biết đây là nơi Cát Hồng 葛洪 (283-343) đời Tấn lúc về già đã đến sống ẩn dật để nghiên cứu thuật thần tiên và luyện tiên đan. Đời Tùy có viên quan tên Triệu Sư Hùng 趙師雄, trên đường đi Quảng Đông phó nhậm, ngang núi La Phù nằm chiêm bao thấy mình được vui vầy với mỹ nhân, khi thức giấc bên mình chỉ có một cội mai to. Người mà ông ấp yêu là tinh hồn của cây mai. Còn như Tô Thức thì sau khi bị tả thiên đến Huệ Châu, ông còn lưu lạc đến Nam Hải và ở lại đó 4 năm, tất phải có lần đi thưởng hoa mai ở núi La Phù.

Đại Dữu Lĩnh là một rặng núi nằm vắt ngang từ phía nam tỉnh Giang Tây sang đến tỉnh Quảng Đông. Ngày nay ở ranh giới hai vùng Giang Tây và Quảng Đông vẫn còn có một địa điểm tên gọi Tiểu Mai Quan. Dường như người đời xưa đã lấy chỗ này để phân chia giới tuyến hai miền Nam Bắc. Loài di điểu như chim nhạn khi bay về nam thì dừng cánh ở đây chứ không hề vượt qua rặng Đại Dữu Lĩnh.

Tống Chi Vấn宋之問 là bề tôi yêu của Vũ Tắc Thiên cho nên khi vua Duệ Tông (đảo chánh, NNT) lên ngôi, Tống liền bị đày xuống Khâm Châu (nay cũng là Khâm Châu thuộc Quảng Tây) và được tứ tử ở đó. Trên con đường lưu đày, Tống dừng chân ở nhà trạm phía bắc Đại Dữu Lĩnh, ngày hôm sau là sẽ vượt núi. Lúc đó, Tống có làm một bài ngũ ngôn luật thi với cái tựa “Đề Đại Dữu Lĩnh bắc dịch”:

Dương nguyệt nam phi nhạn,

陽月南飛鴈

Truyền văn chí thử hồi.

傳聞至此回

Ngã hành thù vị dĩ,

我行殊未已

Hà nhật phục qui lai.

何日復帰来

Giang tĩnh triều sơ lạc,

江静潮初落

Lâm hôn chướng bất khai.

林昏瘴不開

Minh triêu vọng hương xứ,

明朝望郷処

Ưng kiến Lũng Đầu mai.

応見隴頭梅

(Ý: Nghe nói tháng 10 nhạn về nam đến đây đều dừng cánh và quày trở lại. Riêng ta là đặc biệt còn phải đi thêm nữa mà cũng chẳng biết bao giờ về. Sông bắt đầu trôi lặng lẽ nhưng rừng cây hãy còn u ám, chướng khí chưa tan. Sáng mai này lên núi nhìn về cố hương chắc chỉ biết đưa mắt nhìn cành hoa mai mà mình những muốn gửi cho người bạn ở Lũng Đầu)

Dương nguyệt theo âm lịch là chữ chỉ tháng 10, tức là thời điểm khí âm bắt đầu chuyển sang dương. Chim nhạn đến núi này thì ngừng lại để quay về bắc nhưng mỗi mình còn phải vượt Đại Dữu Lĩnh để xuống miền nam. Tuy nước sông đã chảy lặng lờ nhưng rừng cây còn u ám, chướng khí tích tụ nơi đó không chịu khai thông. Ngày mai đây ta sẽ lên đỉnh núi nơi nổi tiếng có hoa mai đẹp, từ chỗ đó quay đầu nhìn lại cố hương và bẻ một cành mai để tặng cho người thân yêu. “Lũng Đầu mai” là một điển cố. Vào thế kỷ thứ 5, có người tên Lục Khải陸凱 ở Bắc Ngụy (xin đừng nhầm với Lục Khải nước Ngô thời Tam Quốc) đã gửi cho Phạm Hoa bài thơ như sau:

Chiết mai phùng dịch sứ,

折梅逢駅使

Ký dữ Lũng Đầu nhân.

寄與隴頭人

Giang Nam vô sở hữu.

江南無所有

Liêu tặng nhất chi xuân.

聊贈一枝春

(Ý: Bẻ mai tình cờ gặp kẻ chạy ngựa trạm, bèn nhờ đem hộ đến người bạn ở Lũng Đầu. Đất Giang Nam nào có gì để làm quà, xin gửi một cành hoa tượng trưng cho mùa xuân sớm vậy)

Lũng Sơn là ngọn núi nằm ở ranh giới Thiểm Tây và Cam Túc. Người đang sống phía đó là Phạm Hoa. Tuy Giang Nam không có gì cả nhưng so với đất Bắc thì mùa xuân đến sớm hơn, vậy xin gửi tặng bạn một cành mai như vật tượng trưng cho mùa xuân ấy. Để gửi “nhất chi xuân” này, tôi xin cậy kẻ chạy ngựa trạm (dịch sứ). Người ấy có chức vụ chuyển vận đồ đạc hành lý nên chắc chắn sẽ có cách trao tận tay bạn.

Tuy vậy, với thân phận kẻ đi đày như Tống Chi Vấn, không biết có người nào chịu nghe lời nhờ cậy của ông không. Cành mai những muốn đem tặng ai đó ở Lũng Đầu, ông chỉ có thể đứng mà ngắm (ưng kiến) nó thôi.

Tống Chi Vấn đã nhận được lệnh phải tự sát vào năm 712, khi Huyền Tông tức vị. Lúc đó ông 56 tuổi. Tuy Tống không phải là nhân vật có tiết tháo nhưng đã đóng một vai trò trong việc hoàn thành phong cách thơ luật và là một tài năng mà văn học sử không thể bỏ qua.

Mạnh Hạo Nhiên 孟浩然 (689-740), người nổi tiếng với câu thơ “Xuân miên bất giác hiểu”, có một bài thơ ngũ ngôn tuyệt cú nhan đề “Lạc Dương phỏng Viên Thập Di, bất ngộ”(Ở Lạc Dương tìm thăm Viên Thập Di nhưng không gặp). Thập Di là chức quan cố vấn cho hoàng đế nhưng ông Thập Di họ Viên thì không ai rõ là nhân vật nào. Qua thơ mới biết người ấy đã bị giáng chức, phải lưu lạc xuống miền nam:

Lạc Dương phỏng tài tử,

洛陽訪才子

Giang lĩnh tác lưu nhân.

高嶺作流人

Văn thuyết mai hoa tảo,

聞説梅花早

Hà như bắc địa xuân.

何如北地春

(Ý: Ở kinh đô Lạc Dương, mình định đến thăm con người tài hoa thì nghe tin anh đã bị đày xuống vùng Lĩnh Nam rồi. Nghe nói dưới đó mùa xuân đến sớm chứ đâu phải chậm trễ như đất Bắc này)

Miền Nam hoa mai nở sớm nhưng thay vì nhìn cảnh hoa mai nở sớm, khách đi đày chỉ mong sao được đón mùa xuân đến chậm trên miền Bắc vì sẽ có bao người thân yêu bên cạnh.

Một ông tiến sĩ đỗ vào năm thứ hai đời Thiên Bảo là Trương Vị張謂 (721-780) có bài thất ngôn tuyệt cú vịnh Tảo Mai (Hoa mai nở sớm) như sau:

Nhất thụ hàn mai bạch ngọc điều,

一樹寒梅白玉條

Hồi lâm thôn lộ bàng khê kiều.

廻臨村路傍渓橋

Bất tri cận thủy hoa tiên phát,

不知近水花先発

Nghi thị kinh đông tuyết vị tiêu.

疑是経冬雪未消

(Ý: Trên đường về, bên cây cầu bắt qua khe, mình chợt thấy một cội hàn mai nở hoa giống như đeo như những chùm ngọc trắng. Đâu biết là ở cạnh bờ nước thì hoa nở sớm nên cứ ngỡ đó chỉ là tuyết đông chưa tan hết)

Chúng ta đã nói đến việc hoa mai được ví với ngọc. Vì hoa mai nở sớm nên nhiều khi nó đã nở vào thời điểm tuyết vẫn còn sót. Hình như ở những chỗ nào gần nước thì mai nở sớm hơn. Nhân thấy có gì bám trên cành trắng như bạch ngọc nên nhà thơ Trương Vị tưởng lầm là tuyết mùa đông chưa tan hết. Nhìn lại thì ô hay, đó chỉ là những cánh hàn mai trắng muốt.

Thi tăng thời Vãn Đường là Tề Kỷ斉己 có một bài ngũ ngôn luật thi có cùng nhan đề Tảo Mai và liên quan đến một thi thoại. Nhà sư là người Trường Sa (thuộc Hồ Nam), vốn họ Hồ, từ thuở bé đã sớm mồ côi.

Vạn mộc đông dục chiết.

萬木凍欲折

Cô căn noãn độc hồi.

孤根暖独回

Tiền thôn thâm tuyết lý,

前村深雪裏

Tạc dạ nhất chi mai.

昨夜一枝梅

Phong đới u hương xuất,

風帯幽香出

Cầm khuy tố diễm lai.

禽窺素艶来

Minh niên như ứng luật,

明年如応律

Tiên phát Vọng Xuân Đài.

先発望春台

(Ý: Cây cối lạnh cóng muốn khô gãy nhưng rễ bên dưới hồi sinh khi trời ấm lại. Do đó, đầu thôn giữa nơi tuyết giá, đêm qua đã có một cành mai đầu tiên đơn độc ra hoa. Gió đưa hương thơm nhẹ, chim chóc đến với nó vì vẻ đẹp thanh cao. Nhưng hoa ơi, năm sau nếu có nở thì trước tiên hãy nở ở đài Vọng Xuân nhé)

Hai câu mở đầu (thủ liên) đã có chữ “đông” đối với “noãn” rất tự nhiên, dễ tan và dễ thấm vào lòng người đọc. Tề Kỷ trước kia đã viết câu thứ 4 là “Tạc dạ sổchi mai” rồi đem cho nhà thơ Trịnh Cốc xem. Họ Trịnh khuyên ông nên sửa chữ “sổ” thành chữ “nhất”. Vì Tạc dạ có nghĩa là đêm qua cho nên phải hiểu suốt ngày hôm qua (tạc nhật) chưa có cành mai nào ra hoa cả. Tác giả đã nói lên việc mình theo dõi từng động thái của cây mai, như thể chờ đợi và luôn luôn tự đặt câu hỏi: “Đợi mãi! Không biết chừng nào nó mới ra hoa nhỉ?”. Như thế thì viết là “nhất chi” mới làm cho người ta xúc động chớ không phải “sổ chi”. Nhân việc này, Tề Kỷ bèn ca tụng Trịnh Cốc là “Nhất tự sư”. Câu chuyện nói trên đã được chép lại trong Ngũ Đại Sử Bổ (Bổ túc sử thời Ngũ Đại). Về tên hiệu “Nhất tự sư” còn có thuyết khác cho rằng nó có nghĩa là “ông thày sửa hộ chữ Nhất”. Nếu đem đối chiếu với hoàn cảnh sáng tác của bài Tảo Mai, lối giải thích này quả là có sức thuyết phục hơn.

“Ứng luật” ở đây nghĩa là theo “đúng theo trật tự của thời tiết”, hàm ý mỗi năm về sau, cứ vào mùa đó, cây lại ra hoa. Tác giả muốn nói dù hoa bắt buộc theo đúng qui luật, cũng đừng kiếm chi một vùng quê tuyết dày, hãy tìm một nơi nào sáng sủa hơn như Vọng Xuân Đài mà nở, mới hợp hơn. Đài này là tên một cung điện do Tùy Văn Đế (trị vì 581-604) xây lên ở Trường An trên một quả đồi con nhìn xuống dòng Sản Thủy. Ứng luật cũng ám chỉ việc khoa cử đối với sĩ tử, nên có thuyết cho rằng qua câu thơ, tác giả muốn nói một ngày nào đó mình sẽ thi đỗ Tiến sĩ, giống như một cành mai đến thời khai hoa.Tuy nhiên lối giải thích này xem ra không thỏa đáng vì Tề Kỷ vốn là người xuất gia từ nhỏ. Có thể ông chỉ muốn bày tỏ chí hướng: tuy mình chỉ là một danh sĩ xuất thân từ địa phương Hồ Nam quê mùa nhưng một ngày nào đó sẽ nổi danh, làm kinh động cả nước.

Mai nở trước mọi thứ hoa nhưng hãy còn có giống mai nở sớm hơn tất cả các loại mai: đó là tảo mai. Đây là giống hoa làm cho những người đang ngóng xuân về cảm động sâu sắc nhất. Nó được nhiều người dùng làm đề tài cho thơ. Đỗ Phủ 杜甫có thơ họa lại một bài của Bùi Địch 裴迪nhan đề “Đăng Thục châu Đông đình tống khách phùng tảo mai tương ức ký họa”(Nhân đọc bài Lên đình phía Đông ở Thục châu tiễn khách gặp hoa mai nở sớm, nhớ nhau xin gửi thơ họa) làm theo thể thất ngôn luật thi. Bùi Địch là bạn thân của Vương Duy, thơ xướng họa của hai ông chép trong Võng Xuyên Tập thì đã quá nổi tiếng. Thời trẻ, Bùi ẩn cư trong núi Chung Nam nhưng buổi vãn niên có vào làm quan đất Thục. Hình như ông được thăng đến chức Thứ sử Thục châu và lúc đó, chơi thân với Đỗ Phủ. Đỗ được họ Bùi tặng cho bài “Đăng Thục châu Đông đình tống khách phùng tảo mai” bèn họa lại bài thơ ấy. Dưới đây là bài họa, còn nguyên tác của Bùi Địch thì ngày nay không còn giữ được:

Đông các quan mai động thi hứng,

東閣官梅動詩興

Hoàn như Hà Tốn tại Dương Châu.

還如何遜在揚州

Thử thời đối tuyết dao tương ức,

此時対雪遥相憶

Tống khách phùng xuân khả tự do (du).

送客逢春可自由

Hạnh bất chiết lai thương tuế mộ,

幸不折来傷歳暮

Nhược vi khan khứ loạn hương sầu.

若為看去乱郷愁

Giang biên nhất thụ thùy thùy phát,

江邊一樹垂垂發

Triêu tịch thôi nhân tự bạch đầu.

朝夕催人自白頭

(Ý: Những cây mai nhà quan ở Đông các gợi hứng thơ, giống như thời danh sĩ Hà Tốn còn ở Dương châu. Hồi đó, trước cảnh tuyết rơi đã nhớ về người bạn phương xa, huống chi nay ở đây lại gặp mùa xuân. May là không bẻ được mai đem về tặng để bạn khỏi xót xa cảnh năm tàn, bởi vì nếu ta làm được thì khi nhìn thấy hoa, ai kia sẽ chạnh mối sầu tha hương. Một cội mai rủ bóng bên bờ sông là cảnh sớm hôm khiến người ta bạc cả đầu).

Đông các (gác Đông) với Đông đình trong tựa đề chỉ cùng một nơi. Thục châu hiện nay thuộc huyện Trùng Khánh tỉnh Tứ Xuyên, cách Thành Đô khoảng 50 km về phía Tây. Còn như Hà Tốn thì đó là một văn nhân đã từng phụng sự Lương Vũ Đế. Hình như Đỗ Phủ đã sẵn lòng hâm mộ nhân vật này từ trước. Họ Hà từng viết “Vịnh tảo mai” (sách khác cho biết nó còn có nhan đề là “Dương châu pháp tào mai hoa thịnh khai”). Trong bài nói trên có câu: “Hàm sương đương lộ phát. Ánh tuyết nghĩ hàn khai” . Tuy nguyên tác của Bùi Địch đã thất lạc nhưng có lẽ trong đó ông cũng từng nhắc đến tuyết. Có thể vì vì vậy Đỗ Phủ mới đem thơ Hà Tốn đặt vào bên cạnh thơ Bùi Địch.

Thời ấy hãy còn lắm rối ren vì cuộc loạn An Sử chưa kết thúc cho nên cảnh trời tuyết đã làm Lão Đỗ nhớ đến người bạn thân ở phương xa. Huống chi nay đưa tiễn khách mà lại gặp xuân về thì lòng lại càng thêm thương nhớ nữa. Có sách thay vì “phùng xuân” lại viết là “phùng hoa”. Như thế, với hai chữ sau, ông còn tả được cảnh ấy một cách trực tiếp hơn.

Đến đây, sự tích có liên quan đến Lục Khải lại vào cuộc. Nếu làm như Lục Khải là bẻ “nhất chi xuân”tức một cành hoa mai gửi cho người bạn thân thì lúc đó phải nhằm vào lúc cuối mùa (mộ xuân) mới có nhiều màu sắc cảm thương và khiến cho ta thấy được mối hương sầu (homesick) đang ngập đầy trong tâm hồn nhà thơ. Phải chăng trong bài xướng của Bùi Địch đã có câu nào đó bày tỏ chuyện mình muốn bẻ một cành mai để tặng bạn nhưng tiếc là không thể thực hiện? Hoặc giả họ Bùi cho mình đã may mắn vì không làm được chuyện đó?

Cạnh thảo đường, nơi Đỗ Phủ cư ngụ ở Thành Đô trong đất Thục, bên bờ sông cũng có một cội mai. Dần dần, mai chớm nụ rồi đến lúc mỗi ngày sớm chiều ông được nhìn hoa nở tựa như mái tóc trắng của ai đó. Thế đã đủ và không cần nói thêm gì về mai nữa.

Trên đất Bắc, đâu phải không có hoa mai nở sớm. Năm Đại Trung thứ 5 (851), Lý Thương Ẩn李商隠 được vời làm thư ký dưới trướng Tiết Độ Sứ Đông Xuyên là Lưu Trọng Dĩnh. Trên đường vào đất phó nhậm, qua địa phương Phù Phong, ông đã nhìn thấy hoa mai. Lúc ấy chỉ mới vào trung tuần tháng 11 âm lịch. Do đó bài thơ của Lý có nhan đề là “Thập nhất nguyệt trung tuần chí Phù Phong giới kiến mai hoa”(Trung tuần tháng 11, qua địa giới Phù Phong, thấy hoa mai). Huyện Phù Phong (Kì Châu) nằm ở phía Đông vùng Bảo Kê trong tỉnh Thiểm Tây, về vĩ độ thì nó ngang ngang với Trường An.

Tạp lộ đình đình diễm,

匝路亭亭艶

Phi thì ấp ấp hương

非時裛裛香

Tố Nga duy dữ nguyệt,

素娥惟與月

Thanh Nữ bất nhiêu sương.

青女不饒霜

Tặng viễn hư doanh thủ,

贈遠虚盈手

Thương nan thích đoạn trường.

傷難適断腸

Vị thùy thành tảo tú,

未誰成早秀

Bất đãi tác niên phương.

不待作年芳

(Ý: Trên đường nhìn những cây mai đẹp đẽ mọc khắp nơi và hương lúc nào cũng quyện thơm. Nàng Thường Nga hiện ra khi vầng trăng mọc cũng như nàng Thanh Nữ đến cùng với sương mù. Muốn tặng cho người nơi xa xôi nhưng trong tay mình không có gì. Buồn nỗi cách biệt đau xót trong lòng. Hoa ơi, cớ gì phải nở sớm như vậy, sao không đợi các loài hoa khác trong năm?)

Đình đình là chữ làm hình dung được một dáng đứng thẳng tắp, mạnh mẽ, còn ấp ấp cho ta thấy có sự bảo bọc. Tố Nga không ai khác hơn là nàng Thường Nga sống trên cung trăng và Thanh Nữ là vị nữ thần trông coi việc làm ra sương mù. Khi trăng chiếu thì Thường Nga chỉ làm việc xuất hiện cùng với mặt trăng chứ nàng không có ý định giúp cho ta thấy hoa mai tươi đẹp hơn. Thanh Nữ cũng vậy, nếu nàng không giáng sương nhiều không phải vì muốn che chở cho hoa mai đâu. Trong bài thơ này, tuy vịnh mai nhưng Lý Thương Ẩn hình như muốn nói đến cảnh ngộ cá nhân: việc mình phải đi vào đất Thục xa xôi này chẳng phải là lỗi của ai cả.

Nếu nhà thơ muốn đem một cành mai tặng cho người phương xa như Lục Khải đã làm thì không biết ông phải tặng cho ai và tặng bằng cách nào? Hay chỉ cầm lấy nó trên tay một cách vô vọng mà thôi! Cảnh biệt ly giờ đây lại làm lòng Lý thêm buồn. Thơ Lý Thương Ẩn vốn hết sức khó hiểu, không biết người ông muốn tặng mai là người bạn đã chia tay hay một nàng con gái nào đó?

Mai ơi, sao lại nở sớm vậy? Không chờ đợi được à, mới đầu năm đã vội ra hoa hay sao? Thời còn trẻ, Lý Thương Ẩn đã được Thái Nguyên Công Vương Mậu Nguyên mến tài đem gả con gái. Nhằm lúc đó trong triều đình nhà Đường có cuộc đối đầu kịch liệt giữa hai phe Lý Đức Dụ và Ngưu Tăng Nhụ. Vì Vương Mậu Nguyên thuộc cánh Lý Đức Dụ (phía thua cuộc) cho nên Lý Thương Ẩn, chàng rễ của ông, cũng bị vạ lây, mất hết cơ hội tiến thủ trên hoạn lộ. Ta có thể nghĩ rằng cảnh tượng hoa mai nở sớm khiến họ Lý liên tưởng đến tài năng bộc lộ quá sớm của mình và chạnh lòng than thở cho cảnh ngộ hẩm hiu trên chốn quan trường.

Vương Kiến王建, môn hạ của Hàn Dũ, từng tòng quân nơi biên cảnh, có viết bài thơ nhan đề “Tái hạ mai” như sau:

Thiên Sơn lộ bàng nhất chu mai,

天山路傍一株梅

Niên niên hoa phát hoàng vân hạ.

年年花發黄雲下

Chiêu Quân dĩ một, Hán sứ hồi,

昭君已歿漢使回

Tiền hậu chinh nhân duy hệ mã.

前後征人惟繋馬

Nhật dạ phong xuy mãn Lũng Đầu,

日夜風吹満隴頭

Hoàn tùy Lũng Thủy đông tây lưu.

還随隴水東西流

Thử hoa nhược cận Trường An lộ,

此花若近長安路

Cửu cù niên thiếu vô phan xứ.

九衢年少無攀処Lũng Đầu

(Ý: Bên đường lên rặng Thiên Sơn có một cội mai nở dưới lớp mây vàng. Nàng Vương Chiêu Quân đã chết mà sứ giả Tô Vũ cũng đã hồi hương, người lính đi đánh Hung Nô chỉ còn dùng nó làm chỗ cột ngựa. Ngày đêm gió thổi qua những cành mai ở Lũng Đầu rồi theo dòng Lũng Thủy mà về Đông về Tây, phong cảnh tựa như trong câu chuyện tặng mai cho bạn của Lục Khải ngày xưa. Nếu cây mai này mọc ở cạnh kinh đô Trường An thì những chàng trai trong xóm ngõ sẽ không thể nào có cái thú phong lưu được vin lấy cành mai bởi vì những cây mai đó đã bị các nhà quyền quí bứng vào trồng trong phủ đệ của họ hết rồi)

Cuối cùng, xin giới thiệu về La Ẩn羅隠, một nhà thơ thời Vãn Đường. Trong bài thất ngôn tuyệt cú nhan đề “Nhân nhật Tân An đạo trung kiến mai hoa” (Ngày mùng 7 tháng giêng trên đường đi Tân An thấy hoa mai). Nhân nhật vốn chỉ ngày mồng 7 tháng giêng. Ông viết:

Trường đồ tửu tỉnh lạp xuân hàn,

長途酒醒臘春寒

Nộn nhụy hương anh bác mã yên.

嫩蘂香英撲馬鞍

Bất thướng Thọ Dương công chúa diện,

不上寿陽公主面

Liên quân khai đắc khước vô đoan.

憐君開得却無端

(Ý: Đường dài, cái lạnh cuối đông đầu xuân làm tỉnh cơn say, hương thơm của hoa mai mới nở thoảng bên yên ngựa. Nhưng nếu không rơi trúng mặt công chúa Thọ Dương thì dù có nở, cũng là điều đáng tiếc cho hoa lắm thay!)

Thọ Dương công chúa là con gái Tống Vũ Đế của Nam Triều. Có một năm, vào ngày nhân nhật, nàng nằm ngủ ở dưới mái Hàm Chương Điện. Hoa mai bay lả tả, có những cánh dính trên mặt nàng nhưng không tài nào phủi sạch. Bọn cung nữ thấy thế mới cùng nhau bắt chước cho giống công chúa bằng cách vẽ trên trán họ những cánh hoa mai. Từ đó mới có kiểu trang điểm gọi là “Mai hoa trang”梅花妝.

Cùng là một ngày nhân nhật nhưng cây mai (mai quân) kia ơi, sao khai hoa rồi mà còn để ra nông nỗi ấy. Nếu như không rơi được lên mặt công chúa thì xem như hoa kia đã nở uổng. Nhờ có lời chú sau đây của tác giả bên cạnh nên người đọc mới hiểu ý ông là như vậy:

Kỳ niên dĩ Từ khấu đình cử

其年以徐冦停挙

(Năm ấy, vì có giặc nổi lên ở Từ châu nên triều đình ngưng tổ chức các cuộc thi)

Ý nói dù chăm chỉ đèn sách đi nữa, cũng không thể làm như cánh hoa mai bay lên trên mặt công chúa Thọ Dương, nghĩa là không thi đỗ được.

Tokyo 19/02/2018
(Trích dịch Đường Thi Tân Tuyển, từ trang 221 đến trang 232)

Mẫu Đơn

Ngày nay ở Nhật, khi nói “đi xem hoa” (hanami 花見) người ta nghĩ ngay đến chuyện ngắm hoa anh đào (sakura). Cách diễn tả “nói đến hoa là nói đến anh đào” (hana wa sakura) thực ra cũng chưa thành thông lệ từ lâu lắm đâu. Tác phẩm Man.yôshuu (Vạn Diệp Tập, cuối thế kỷ thứ 8) có 118 bài vịnh hoa mai (ume, mơ), trong khi ấy thơ vịnh anh đào chỉ có 44 bài thôi. Giữa mai và anh đào, vị trí đã đảo ngược kể từ thời của Kokin Wakashuu (Cổ Kim Hòa Ca Tập, đầu thế kỷ thứ 10) trở đi.

Ở Trung Quốc, sau cuộc Cách mạng Tân Hợi người ta nghĩ đến việc chọn một loài hoa làm quốc hoa để tượng trưng cho đất nước. Đã xảy ra một cuộc tranh luận lớn giữa hai phái là phái mai và phái mẫu đơn.”Hoa là mai” hay “hoa là mẫu đơn”, không ai chịu ai. Tuy nhiên cuối cùng phái mai đã giành được chiến thắng. Hoa lệ mỹ miều như hoa mẫu đơn cũng xứng đáng làm quốc hoa đấy nhưng những người có trách nhiệm thẩm định nghĩ rằng giữa thời kiến quốc, vấn đề phải giải quyết còn chồng chất như núi, hẳn nước nhà đang cần đến những đức tính của hoa mai như chịu lạnh giỏi và nở sớm nhất lúc xuân về.

Giữa một thời đại khó khăn, tốt hơn là nên chọn một loài hoa dạn dĩ cứng cáp. Cũng giống như vậy, vào một thời đại xán lạn và hoa lệ như đời Đường, mẫu đơn mới thật thích hợp. Nhưng thật ra, danh xưng “mẫu đơn” (botan牡丹) cũng chỉ có về sau này chứ trước đời Đường không nghe nói đến. Xưa kia người ta chỉ nói đến cái tên “thược dược”(shakuyaku芍薬). Khoảng thế kỷ thứ 5 trước công nguyên, trong Kinh Thi do Khổng Tử san định đã thấy thơ về loài hoa này. Đây mới thật là một cái tên xưa hơn cả. Có thuyết cho rằng mẫu đơn trước kia không có tên và người ta chỉ gọi nó là “mộc thược dược”.

Dậu Dương Tạp Trở 酉陽雑俎(của Đoàn Thành Thức, tập tùy bút gồm 30 quyển, một tư liệu quí giá để hiểu nếp sống đời Đường, NNT) cho biết trong văn tập của Tạ Linh Vận謝霊運, có câu:

Vĩnh Gia trúc gian đa mẫu đơn

永嘉竹間多牡丹

(Giữa những lùm trúc ở Vĩnh Gia có nhiều hoa mẫu đơn).

Vĩnh Gia thuộc Triết Giang Ôn Châu là nơi họ Tạ từng làm Thái thú.

Khang Lạc Văn Tập, tên tác phẩm của Tạ Linh Vận, hầu như đã hoàn toàn thất lạc cho nên không ai biết câu vừa được nêu lên nằm ở quãng nào trong sách. Đoàn Thành Thức có nói về cách gây giống trồng cây (chủng thực pháp) của thời Tùy nhưng không thấy ông nhắc gì đến mẫu đơn. Theo suy đoán của Lý Thạch 李石đời Tống trong Tục Bác Vật Chí続博物志, mẫu đơn mà Tạ Linh Vận nhắc đến – nếu như là loài hoa từng có ở đất Vĩnh Gia – chỉ có thể là thược dược mà thôi. Đất Ngô Việt (Giang Tô, Triết Giang) vốn nhiều thược dược. Đặc biệt là vùng Dương Châu, theo sách vở xưa kia ghi chép thì ở đây giống hoa này có đến 39 loại. Dương Châu vì thế nổi tiếng là đất của hoa thược dược.

Họa gia Bắc Tề là Dương Tử Hoa 楊子華có cho biết rằng hoa này đã được đem vào trồng trong ngự uyển của nhà Tùy. Tùy vốn là một triều đại ra đời vào thế kỷ thứ 6, trước nhà Đường không bao lâu.

Dù sao đi nữa, sự tồn tại của mẫu đơn cho đến đời Đường hãy còn hết sức mù mờ. Trong thơ văn thời ấy, chẳng thấy ai nhắc đến nó. Thế mà kể từ đời Thịnh Đường về sau, mẫu đơn đã được xem như “hoa của muôn hoa”(hana no naka no hana). Mẫu đơn, loài hoa xưa kia văn nhân thi sĩ không thèm nhắc tới, nay đã được đón tiếp nồng hậu và thời đại huy hoàng của nó bắt đầu.

Tiêu chuẩn đánh giá mỹ nhân cũng thay đổi tùy theo thời đại. Triệu Phi Yến đời Tiền Hán nổi tiếng đẹp vì hết sức mảnh mai, có thể đứng múa trên bàn tay lực sĩ. Tuy là cách nói thậm xưng nhưng hẳn nàng phải rất gầy và rất nhẹ. Lại có chuyện Linh Vương nước Sở thời Chiến Quốc cũng thích con gái eo thon và người ta bảo vì muốn đẹp lòng vua mà bao nhiêu cũng nữ đã thi nhau nhịn ăn đến nỗi có người vì quá nhịn mà chết đói.

Thế nhưng đến thời Đường, muốn được coi là đẹp thì đàn bà phải phương phi, màu mỡ. Dương Quí Phi, mỹ nhân tiêu biểu của thời này, tương truyền đã bị đối thủ - nàng Mai phi - nhiếc là “Con thị tỳ béo” (Phì tì肥婢). Tức là nàng Dương thuộc mô hình đàn bà giàu nhục cảm (glamour). Nhìn người đàn bà qua mấy món đồ Đường tam thái 唐三彩 (gốm 3 màu đời Đường thường được dùng như vật phó táng, chôn theo người chết trong cổ mộ, NNT), mọi người đều có cảm tưởng là hình dáng các bà thật mập mạp tròn trịa như thể đang mang thai. Nhờ đó, chúng ta mới hiểu được quan niệm về cái đẹp của người đời Đường. Cho nên xét về con mắt thẩm mỹ khi nhìn hoa, nếu thấy người thời ấy có chuộng mẫu đơn đi chăng nữa thì điều đó cũng không đáng cho chúng ta ngạc nhiên. Hơn thế, so với các loại hoa xuân khác, hoa mẫu đơn nở hơi muộn màng. Đấy là nguyên nhân làm cho người ta thấy thương và tiếc cho nó. Như vậy, hoa mai là loại hoa tiên phong, nở sớm để mở cánh cửa mùa xuân còn mẫu đơn thì hậu tập, đến vào lúc cuối cùng để khép cánh cửa ấy lại.

Nhà thơ La Nghiệp 羅鄴có viết bài thơ nhan đề “Mẫu Đơn” với câu:

Lạc tận xuân hồng thủy kiến hoa.

落盡春紅始見花

Có ý nói khi tất cả các loại hoa xuân đã phai thắm và rụng rã hết rồi thì mẫu đơn, “hoa của muôn hoa”, mới bắt đầu xuất hiện. Cách nhập cuộc của nó cũng khá huy hoàng, một điều ta thấy trong bài thất ngôn tuyệt cú “Thưởng mẫu đơn” của Lưu Vũ Tích劉武錫:

Đình tiền thược dược yêu vô cách,

庭前芍薬妖無恪

Trì thượng phù cừ tĩnh thiểu tình.

池上浮渠浄少情

Duy hữu mẫu đơn chân quốc sắc,

唯有牡丹真国色

Hoa khai thời tiết động kinh thành.

花開時節動京城

(Ý: Thược dược trước sân đáng yêu nhưng không có phẩm cách, cánh sen trong ao thanh tĩnh lại chưa đủ tình tứ. Chỉ có mẫu đơn mới xứng đáng là hoa đẹp nhất nước, đến thời nó nở, cả kinh đô phải xôn xao)

Phù cừ có thể hiểu là phù dung, đồng nghĩa với liên (hasu, hoa sen). Tác giả cho biết nếu đem mẫu đơn so sánh với thược dược và sen thì sẽ thấy mẫu đơn vượt trội hơn chúng nhiều. Thược dược tuy yêu kiều nhưng thiếu phẩm cách (vô cách). Nếu chúng ta so sánh thược dược với mẫu đơn (mộc thược dược) thì khó lòng thấy được sự dị biệt. Thế nhưng thược dược là loài hoa từ xưa có mặt trong Kinh Thi. Nó xuất hiện trước tiên nhưng cách người ta trình bày về nó thì không được tốt đẹp và nể nang cho lắm.

Thược dược đã được nhắc đến ở chương Trịnh phong trong Kinh Thi. Trịnh và Vệ là hai vùng đất nổi tiếng phong tục buông thả. Đến nỗi xưa có câu nói: “Trịnh Vệ chi thanh, vong quốc chi âm”. Chùm thơ nhan đề Tần Vị nói về sông Tần (Tần xuyên) và sông Vị (Vị xuyên) có những câu:

Vị chi ngoại,

洧之外

Tuân hu thả lạc.

洵訏且楽

Duy sĩ dữ nữ,

惟士與女

Y kỳ tương hước,

伊其相謔

Tặng chi dĩ thược dược.

贈之以芍薬

(Ý: Bên bờ sông Vị là chốn tụ họp vui vẻ. Ở đây trai gái đùa cợt ngả ngớn (y kỳ tương hước), họ thường đem hoa thược dược tặng nhau).

Theo luân lý của đạo Nho thì những hành động ấy bị xem là buông thả, không coi cho được. Làm như thế là đánh mất phẩm giá. Theo lời chú của học giả Trịnh Huyền (127-200) thì hước 謔 rõ ràng là có ý nghĩa “trao đổi xác thịt” (tính giao).

Hoa sen thanh tĩnh quá thành ra thiếu tình tứ (thiểu tình). Đáng mặt gọi là quốc sắc (người đẹp nhất nước) rốt cuộc là mẫu đơn. Khi hoa ấy nở, người ta rủ nhau đi ngắm, làm náo động cả kinh thành.

Thi nhân Vãn Đường là La Ẩn羅隠 (833-909) cũng có bài thơ đem so sánh mẫu đơn, thược dược và sen:

Tự cộng Đông phong biệt hữu nhân,

似共東風別有因

Giáng la cao quyến bất thăng xuân.

絳羅高捲不勝春

Nhược giao giải ngữ ưng khuynh quốc,

若教解語応傾国

Nhiệm thị vô tình dã động nhân.

任是無情也動人

Thược dược dữ quân vi cận thị,

芍薬與君為近侍

Phù dung hà xứ tỵ phương trần.

芙蓉何処避芳塵

Khả liên Hàn lệnh công thành hậu,

可憐韓令功成後

Cô phụ nùng hoa quá thử thân

辜負穠花過此身

(Ý: Cùng đón ngọn gió ấm từ phương đông thổi về nhưng mỗi loài hoa đều trở thành khác nhau. Cuộn cao bức màn là lên, không nén nổi tình xuân. Hoa mẫu đơn tài mạo tột vời, nếu nó biết nói thì đã làm mê mẫn đến xiêu thành đổ nước, còn cứ tự nhiên thế thôi cũng đủ xao xuyến tâm hồn người ta. Thược dược chỉ là kẻ tôi tớ của nàng, còn phù dung thời đã e dè nét đẹp của nàng mà bỏ trốn. Thương cho vị đại quan Hàn Hoằng sau khi làm nên danh phận, cứ lo nghĩ cho thân danh mà đem lòng mà phụ rẫy hoa)

Theo bài thơ trên, thược dược chỉ là phận tôi tớ của mẫu đơn còn như hoa sen thì vì quá sợ hãi nó nên đã bỏ trốn đâu mất. Vào thời này, mẫu đơn được coi như Hoa vương (vua của muôn loài hoa), còn thược dược là Hoa tướng (tể tướng của hoa) nghĩa là đứng thấp dưới nó một bậc.

Khuynh quốc có nghĩa là người đẹp khuynh đảo được quốc gia. Thời Hán Vũ Đế, nhà âm nhạc Lý Diên Niên đã ca tụng nhan sắc của Lý phu nhân như vậy (Nhất cố khuynh nhân thành. Tái cố khuynh nhân quốc).

Còn như Hàn lệnh là chữ dùng để chỉ viên Trung thư lệnh dưới triều nhà Đường là Hàn Hoằng韓弘. Ông người Dĩnh Châu, có nhiều quân công hồi làm Tiết độ sứ. Khi được triều đình ban cho một phủ đệ trong kinh thành và thấy ngoài vườn có nhiều hoa mẫu đơn rất đẹp, ông đã nói:” Ta đâu phải là đàn bà con nít mà thích ngắm hoa mẫu đơn” rồi cho người phạt chúng và vứt đi cả. Có thể ông chỉ muốn trút bỏ những gì phù phiếm.

Nùng hoa ám chỉ hoa mãn khai. Khi quay lưng lại với cảnh tượng đẹp đẽ này, Hàn Hoằng đã cho thấy sự thiếu lịch lãm của ông khiến nhà thơ La Ẩn đem lòng tội nghiệp. Lúc Hàn Hoằng chết, chắc La Ẩn vừa mới ra đời. Giai thoại này không phải là cổ tích và có thể La Ẩn đã nghe những người lớn tuổi vào thời ông kể lại một cách sống động.

Lúc Hàn Hoằng được ân tứ một phủ đệ trong thành Trường An cũng là lúc phong trào ái mộ hoa mẫu đơn hay “mẫu đơn cuồng”牡丹狂 đã bùng lên tới cao điểm. Có thể vì lý do đó mà ông thấy khổ tâm và việc cho phạt hết các bụi mẫu đơn vứt đi cũng có thể coi như một phản ứng chống báng lại sở thích có tính phong trào của người đương thời.

Bạch Cư Dị白居易, đồng thời với Hàn Hoằng, có lần bày tỏ thái độ phê phán phong trào “mẫu đơn cuồng” trong tác phẩm của mình. Với bài Nhạc phủ nhan đề “Mẫu đơn phương” (Hương mẫu đơn) sau khi ca ngợi chính sách khuyến nông của thiên tử, nhà thơ cảnh cáo mọi người rằng hãy còn có những điều thiết thân hơn là vẻ đẹp của một loài hoa:

Hoa khai hoa lạc nhị thập nhật,

花落花開二十日

Nhất thành chi nhân giai nhược cuồng.

一城之人皆若狂

(Ý: Hoa nở rồi tàn chỉ trong vòng 20 hôm nhưng trong thời gian đó, cả kinh thành như rồ dại vì nó)

Đương nhiên, ông đã nhìn thấy hướng đi của dư luận vốn chỉ trọng những cái phù hoa và coi nhẹ thực chất cuộc sống. Khí phong “mẫu đơn cuồng“ thể hiện khuynh hướng yêu chuộng sự phù phiếm sẽ đưa tới những gì thì ông đã rõ. Bài Nhạc phủ ấy tiếp tục với những câu sau:

Ngã nguyện tạm cầu Tạo Hóa lực,

我願暫求造化力

Giảm khước mẫu đơn yêu diễm sắc.

減却牡丹妖艶色

Thiểu hồi khanh sĩ ái hoa tâm,

少廻卿士愛花心

Đồng thị ngô quân ái giá sắc.

同是呉君愛稼穡

(Ý: Ta mong sao Tạo Hóa hãy giảm bớt vẻ yêu kiều của mẫu đơn để cho các vị đại thần trong triều dẹp bớt đi lòng yêu hoa mà chuyển qua yêu việc đồng áng nông tang như vua ta vậy)

Khanh sĩ (đại thần trong triều) mê mẩn hoa mẫu đơn vì hình dáng của hoa quá đỗi đẹp đẽ. Tác giả mới ước mong Hóa công (Thiên nhiên) hãy dùng sức mạnh của mình để giảm bớt đi sự hấp dẫn của hoa. Được thế, các đại thần sẽ đem tình cảm yêu hoa (ái hoa tâm) chuyển sang tình yêu công việc đồng áng, cày bừa (ái giá sắc) như nhà vua.

Ngoài ra, họ Bạch còn có bài ngũ ngôn cổ thi nhan đề Mại hoa (Đi mua hoa) để phúng thích phong trào “mẫu đơn cuồng” đương thời:

Đế thành xuân dục mộ,

帝城春欲暮

Huyên huyên xa mã độ.

喧喧車馬度

Cộng đạo mẫu đơn thì,

共道牡丹時

Tương tùy mại hoa khứ.

相隋買花去

Quí tiện vô thường giá,

貴賤無常価

Thù trực khan hoa số.

酬直看花数

Chước chước bách đóa hồng,

灼灼百朶紅

Tiên tiên ngũ thúc tố.

戔戔五束素

Thượng trướng ác mạc tí,

上張幄幕庇

Bàng chức ba ly hộ,

傍織笆籬護

Thủy sái phục nê phong

水洒復泥封,

Di lai sắc như cố.

移来色如故

Gia gia tập vi tục,

家家習為俗

Nhân nhân mê bất ngộ.

人人迷不悟

Hữu nhất điền xá ông,

有一田舎翁

Ngẫu lai mại hoa xứ.

偶来花買処

Đê đầu độc trường thán,

低頭独長嘆

Thử thán vô nhân dụ.

此嘆無人諭

Nhất tùng thâm sắc hoa,

一叢深色花

Thập hộ trung nhân phú.

十戸中人賦

(Ý: Trong kinh thành, xuân sắp tàn. Xe ngựa ồn ào, mọi người bảo đang đi kiếm mẫu đơn để mua. Người ta giăng màn, giăng liếp bảo vệ cho hoa. Đem về, ngâm trong bùn và tưới nước lên, màu sắc vẫn giữ nguyên như trước. Đó là thói tục của mọi nhà mọi người, họ mê mẩn như thế, không sao bỏ được. Có ông già nhà quê, tình cờ đến chỗ thiên hạ mua hoa, chỉ biết cúi đầu thở than nhưng lời than ấy chẳng ai thèm biết tới. Này xem, giá một bụi hoa sắc thắm đã ngang với tiền thuế 10 gia đình trung lưu phải nạp).

Khi xuân bắt đầu tàn thì mới tới mùa hoa mẫu đơn. Hoa đang độ trong khoảng hai mươi ngày mà trung tâm điểm là hôm 15 tháng 3. Có những vùng mẫu đơn nở chậm cỡ nửa tháng như trường hợp mẫu đơn của Đại Chân Viện chùa Từ Ân. Người ta kéo xe theo, tấp nập đi mua hoa. Giá cả có nhiều loại khác nhau. Có khi là trăm đóa màu đỏ, có khi là một bụi với năm đóa màu trắng. Có ông lão miền quê tình cờ đến chỗ người ta mua hoa, nhìn thấy cảnh tượng, không khỏi ngạc nhiên và cúi đầu thở dài. Bởi vì giá của một bụi mẫu đơn sắc thắm đã tương đương với món tiền thuế mà 10 hộ gia đình trung lưu phải nạp.

Điều Bạch Cư Dị muốn phúng thích là có những bụi mẫu đơn “giá khủng” (bakageta nedan) đến vài vạn tiền. Thế thì có ai còn đành lòng thưởng thức vẻ đẹp của hoa. Họ Bạch đôi khi cũng có thơ tiếc cho hoa mẫu đơn đang rơi rụng tan tác. “Tích mẫu đơn hoa” (Tiếc hoa mẫu đơn) là nhan đề hai bài thất ngôn tuyệt cú của ông được liệt vào loại đó. Một bài với chú thích là “Hàn lâm viện bắc sảnh hoa hạ tác”(Viết dưới hoa ở sảnh phía bắc viện Hàn Lâm) còn bài kia thì ghi “Tân Xương Đậu cấp sự trạch nam đình hoa hạ tác” (Viết dưới hoa ở đình phía nam nhà ông cấp sự họ Đậu ở Tân Xương), nói về hoàn cảnh sáng tác. Bài thứ nhất có nội dung như sau:

Trù trướng giai tiền hồng mẫu đơn (đan),

惆帳階前紅牡丹

Vãn lai duy hữu lưỡng chi tàn

晩来唯有両枝残

Minh triêu phong khởi ưng xuy tận,

明朝風起応吹盡

Dạ tích suy hồng bả hỏa khan.

夜惜衰紅把火看

(Ý: Thương cho những đóa mẫu đơn đỏ thắm trước thềm. Khi chiều xuống chỉ còn sót mỗi hai cây. Mai đây, gió nổi lên, hỏi còn chi. Nếu tiếc cho hoa, có lẽ đêm nay ta phải đốt đuốc mà ngắm nó)

Cổ thi có câu: “Trú đoản khổ dạ trường. Hà bất bỉnh chúc du” (Ngày ngắn, khổ đêm dài. Sao không cầm đuốc đi chơi). Dĩ nhiên ý của bài thơ cũng tương tự. Hàn Lâm Viện nằm trong vòng Kim Minh Môn của cung Hưng Khánh. Đây là nơi người thường không thể đến được. Bạch Cư Dị giữ chức Hàn Lâm học sĩ vào năm Nguyên Hòa (807) tức là cái năm sau khi ông hoàn thành Trường Hận Ca. Có thể ông đã viết bài thơ về mẫu đơn này trong một đêm túc trực ở Hàn Lâm Viện.

Nơi người thường ai cũng có thể đến xem hoa phần lớn là mảnh sân rộng của một ngôi chùa, chẳng hạn chùa Từ Ân mà chúng ta vừa nhắc đến. Một nơi khác nữa cũng rất có danh là Tây Minh Tự, nơi những nhà tu sang Trung Quốc du học như Không Hải (Kuukai) đã từng tá túc. Tây Minh Tự có tiếng nhiều mẫu đơn và đã được các thi nhân đề vịnh. Bạch Cư Dị trong năm Trinh Nguyên 20 (804, năm Không Hải nhập Đường) đã viết một bài ngũ ngôn luật thi nhan đề Tây Minh Tự mẫu đơn hoa thì, ức Nguyên cửu) (Ở chùa Tây Minh, nhân lúc mẫu đơn nở, nhớ anh chín họ Nguyên). Nguyên cửu tức Nguyên Chẩn, một người bạn thân của ông:

Tiền niên đề danh xứ

前年題名処

Kim nhật khán hoa lai.

今日看花来

Nhất tác vân hương lại

一作芸香吏

Tam kiến mẫu đơn khai

三見牡丹開.

Khởi độc hoa kham tích,

豈独花堪惜

Phương tri lão ám thôi.

方知老暗催

Hà huống tầm hoa bạn,

何況尋花伴

Đông Đô khứ vị hồi.

東都去未廻

Cự tri hồng phương trắc,

詎知紅方側

Xuân tận tứ du tai!

春盡思悠哉

(Ý: Chỗ này năm ngoái chúng mình từng đề tên, năm nay tôi lại tới ngắm mẫu đơn. Hồi làm việc ở Bí thư tỉnh đến giờ, đã được ngắm hoa 3 lần. Khó lòng đứng tiếc hoa một mình, huống hồ cái tuổi già u ám đang sồng sộc kéo tới. Bạn Nguyên Chẩn, người cùng xem hoa với mình năm trước, nay đi Lạc Dương vẫn chưa về. Cho nên bên cạnh cành hoa thắm, lòng tiếc xuân tàn làm tôi buồn biết mấy)

Năm ngoái, Bạch cư Dị vừa cùng Nguyên Chẩn đi chơi Tây Minh Tự xong và đã để lại danh tánh. Tương truyền, nếu đem cỏ Vân芸, một loại hương 香thảo hái được nơi đó, mà ép vào sách thì sách sẽ không bị ố. Vì lý do đó nên Bí thư tỉnh tức Thư viện trong cung thường được gọi là Vân tỉnh芸省hay Vân đài芸台. Lúc đó, Bạch cư Dị giữ chức Hiệu thư lang ở Bí thư tỉnh Trước tác cục cho nên mới tự xưng là Vân hương lại芸香吏. Năm đó, Nguyên Chẩn đi Đông Đô tức Lạc Dương. Hình như đến lúc mẫu đơn đang độ thì ông vẫn chưa về Trường An.

Mẫu đơn có nhiều màu. Các loại đỏ (hồng mẫu đơn) hay tím (tử mẫu đơn) tức là những thứ hoa mầu đậm rất được yêu chuộng. Cũng thấy có vài bài thơ cảm khái, thương cho cho số phận bạch mẫu đơn vì nó không được mấy ai đoái hoài. Trong Toàn Đường Thi có chép một bài thơ nhan đề “Bạch Mẫu Đơn” nhưng là thơ không có xuất xứ nhất định (samayoeru shi) vì không xác định được ai là tác giả thật sự của nó. Chỉ biết là bài thơ ấy đã có mặt lần lượt trong các phần nói về ba người khác nhau: thi nhân đời Khai Nguyên là Bùi Sĩ Yêm　裴士淹, một trong Đại Lịch thập tài tử là Lô Luân 盧綸và thi nhân gần thời Vãn Đường tên Bùi Luân裴潾.

Trường An hào quí tích xuân tàn.

長安豪貴惜春残

Tranh thưởng nhai tây tử mẫu đan (đơn).

争賞街西紫牡丹

Biệt hữu ngọc bàn thừa lộ lãnh,

別有玉盤承露冷

Vô nhân khởi tựu nguyệt trung khan.

無人起就月中看

(Ý: Người giàu có tôn quí ở Trường An tiếc xuân tàn nên đua nhau tìm hoa mẫu đơn tím ở phường phía Tây để thưởng thức. Có biết đâu ngoài ra còn có loài hoa giống như mâm ngọc hứng sương lạnh, chỉ vì không ai chịu đứng lên và nhìn vào mặt trăng)

“Hào quý” có nơi chép là “thiếu niên”, nhai tây” có nơi chép là Từ Ân, thế nhưng nội dung ghi lại trong thi tập của 3 nhà thơ sống cách nhau khoảng 100 năm này hầu như chỉ là một. Mới thấy là “bạch mẫu đơn” cũng có khá nhiều khách ái mộ.

Mẫu đơn yêu diễm loạn nhân tâm,

牡丹妖艶亂人心

Nhất quốc như cuồng bất tích câm (kim).　　

一国如狂不惜金

Hạt nhược đông viên đào dữ lý,

曷若東園桃與李

Quả thành vô ngữ tự thành âm.

果成無語自成陰

(Ý: Vẽ yêu kiều của mẫu đơn làm rối loạn lòng người. Cả nước như điên lên, không ai tiếc tiền để có được nó. Thế nhưng, nó nào được như cây đào cây lý ở vườn Đông, chúng cứ lẳng lặng ra quả và làm bóng mát).

Bài thơ này có chép một lượt trong hai tập nói về Vương Duệ王叡 và Vương Cốc王穀, cho thấy không phải ai ai cũng mắc chứng “mẫu đơn cuồng”.

Ngoài ra, những sĩ tử theo đòi khoa cử không phải người nào cũng trở về ngôi nhà có đóa mẫu đơn tím đang nở đẹp đẽ của mình đâu. Họ có thể đưa một ai đó đi xem hoa ở chỗ nào khác. “Hoa” của họ là một thứ hoa đặc biệt. Hãy đọc bài “Mẫu Đơn” dưới đây của Lý Ích李益:

Tử nhụy tùng khai vị đáo gia,

紫蕊叢開未到家

Khước giao du khách thưởng phồn hoa.

却教游客賞繁華

Thủy tri niên thiếu cầu danh xứ,

始知年少求名処

Mãn nhãn không trung biệt hữu hoa.

満眼空中別有花

(Ý: Khóm tử mẫu đơn khai nhụy nở hoa rồi mà vẫn chưa về đến nhà, mới hay du khách còn đi thưởng thức cảnh phồn hoa. Trường hợp người trẻ tuổi cầu danh vọng thì họ muốn ngắm một thứ hoa khác đang nở giữa không trung cơ!)

Tokyo 20/02/2018
(Trích dịch Đường Thi Tân Tuyển, từ trang 61 đến trang 72)

Tư liệu tham khảo:

-Chin Shun-Shin, 1989, Tôshi Shinsen,Shinchô Bunko, Tokyo xuất bản.

-Hình ảnh Internet.

Trang Nguyễn Nam Trân

Một trong những bút hiệu của anh Đào Hữu Dũng (Exryu 65 - Japan).
Anh sinh năm 1945 gần Đà Lạt. Nguyên quán Hương Sơn, Hà Tĩnh. Theo học Chu Văn An (1960~1963) và Đại Học Sư Phạm Sài Gòn trước khi đến Nhật năm 1965. Tốt nghiệp Đại Học Đông Kinh (University of Tokyo) và Đại Học Paris (Pantheon-Sorbonne). Tiến sĩ khoa học truyền thông. Giáo sư đại học. Hiện sống ở Tokyo và Paris. E-mail: dhdungjp@yahoo.com

Bài của anh Dũng đã được đăng rất nhiều trên các mạng Internet như Hợp Lưu (Mỹ), Chim Việt Cành Nam (Pháp), E-Van v.v.... ERCT đã được phép anh Dũng post tất cả những tác phẩm của anh Dũng để chia sẻ với gia đình Exryu. Anh Dũng hiện đang làm việc tại Nhật.

MẤY ĐÓA HOA XUÂN (Tạp bút thơ Đường) Nguyên tác: Chin Shun-Shin

Giới thiệu nhà văn Chin Shun-Shin : Lương Châu Từ, Bồ Đào, Dạ Quang Bôi

Tâm sự nữ thi nhân - (Tạp bút thơ Đường) - Nguyên tác: Chin Shun-Shin

Truyện người thỉnh kinh - (Cầu pháp tăng) - Nguyên tác: Chin Shun-Shin

NGƯ HUYỀN CƠ - (Gyogenki, 1915) - Nguyên tác: Mori Ôgai

ẢO TƯỞNG - (Môsô, 1911) - Nguyên tác: Mori Ôgai

NÀNG VŨ CÔNG - Maihime, 1890 - Nguyên tác: Mori Ôgai

EISAI VÀ DÔGEN : HAI TỔ SƯ THIỀN NHẬT BẢN

THI CA VÀ VƯƠNG GIẢ NHẬT BẢN

Vai trò của hai thiên hoàng Saga và Go-Shirakawa

Thiền và Mỹ Thuật (Zen and Japanese Art Culture) - Nguyên tác: Suzuki Daisetsu

Thiền và Nho Giáo (Zen and the Study of Confucianism) - Nguyên tác: Suzuki Daisetsu

Thiền và Haiku (Zen and Haiku) - Nguyên tác: Suzuki Daisetsu

Thiền và Trà Đạo (Zen and the Art of Tea) - Nguyên tác: Suzuki Daisetsu

Thiền và Vũ Sĩ Đạo (Zen and the Samurai) - Nguyên tác: Suzuki Daisetsu

LƯỢC SỬ GIẢI AKUTAGAWA - Tấm Kính Phản Chiếu Xã Hội Nhật Bản

Giới thiệu văn hào Nhật Bản Shiba Ryôtarô -

Di Chúc Của Một Nhà Văn : Những bài học lịch sử Shiba Ryôtarô để lại

Một người không tên tuổi (Mumei no hito) Nguyên tác: Shiba Ryôtarô

Dịch Sách (Truyện Maeno Ryôtaku) Nguyên tác: Yoshimura Akira

ĐỌC SA THẠCH TẬP - 沙石集 - CỦA TĂNG VÔ TRÚ -

Truyền bá giáo lý bằng tiếng cười sảng khoái

THẦN, PHẬT, MA, NGƯỜI TRONG NHẬT BẢN THỜI XƯA

Đi xa hơn với Lafcadio Hearn (Koizumi Yakumo)

Phật Giáo và Tín Ngưỡng Dân Gian Nhật Bản

Tham luận đọc tại Hội thảo “Đạo Phật và Văn Hóa” (Villebon s/ Yvette, Pháp) ngày 5 tháng 6 năm 2016

Bản tiếng Pháp : Le bouddhisme et la croyance populaire au Japon (Traduit du viêtnamien par Vũ Ngọc Quỳnh)

Ánh Lửa Ven Hồ - Nguyên tác: Shiga Naoya

THƠ KANEKO MISUZU (1903-1930)

Ở KINOSAKI (Kinosaki nite, 1917) - Nguyên tác: Shiga Naoya

Seibê và mấy quả bầu (Seibê to hyôtan, 1913) - Nguyên tác: Shiga Naoya (1883-1971)

ĐỈNH OÁN HỜN （Shiramine）- Nguyên tác: Ueda Akinari

ĐÔI CÁNH (Tsubasa, 1951) : Một câu chuyện kể theo kiểu Gautier - Nguyên tác: Mishima Yukio

Diễn từ nhận Giải Văn Hoá Phan Chu Trinh 2016 (Bộ môn Dịch thuật)

Lòng Dâm Của Rắn - Jasei no in - Nguyên tác: Ueda Akinari

TRĂNG TÂY HỒ (Seiko no tsuki, 1919) Nguyên tác: Tanizaki Jun.ichirô)

Mưa Lê Thê (雨瀟瀟 - Ame Shôshô, 1921) Nguyên tác: Nagai Kafuu - 永井荷風

IZUMI KYÔKA - 泉鏡花 - Người dọn đường cho văn học huyền ảo cận đại Nhật Bản

Kẹo Óc Chó - 胡桃 - (Kurumi, 1924) Nguyên tác: Izumi Kyôka

NHÀ ẨN TU NÚI KOYA 高野聖 (Kôya Hijiri, 1900) Nguyên tác: Izumi Kyoka Dịch: Nam Tử

Nagai Kafuu (永井荷風) - Lòng hoài cựu, tình kỹ nữ và nỗi đoạn trường

Truyện Lạ Bờ Đông (Bokutô Kitan, 1936) - 墨東綺譚 - Nguyên tác: Nagai Kafuu

Người Đàn Ông Bốn Mươi - Yonjussai no Otoko (Nguyên Tác: Endô Shuusaku)

SANTÔKA, THƠ RƠI VÀO BÁT ĂN XIN - Haiku trên đường tự do hóa

ĐỌC OKU NO HOSOMICHI CỦA BASHÔ - Con đường hẹp vào chiều sâu tâm thức

ĐỌC OKU NO HOSOMICHI CỦA BASHÔ (File PDF)

MATSUO BASHÔ - Bậc Đại Sư Haiku

MATSUO BASHÔ - Bậc Đại Sư Haiku (File PDF)

BASHÔ VÀ RENKU - Thơ liên ngâm hay xã hội tính của thi ca Nhật Bản

BASHÔ BÌNH THƠ - Lý luận Haiku hình thành từ những nhận xét tản mạn

TẢN VĂN BASHÔ - Hồn haiku hòa quyện vào văn xuôi và văn du ký

BASHÔ VÀ HAIKU - Năm chặng đường đi tìm một phong cách nghệ thuật

ĐỌC CUỒNG VÂN TẬP - 狂雲集 CỦA THI TĂNG NHẤT HƯU

Tiếng chim thần bí - Nguyên tác: Buppôsô - Tác giả: Ueda Akinari (1734-1809)

Con ếch - Nguyên tác: Kaeru - Tác giả: Tsuji Kunio (1925-1999)

Tiếng hát Junko (thơ)

AOI NO UE - CÔNG NƯƠNG HOA QUÌ

- Hành trình từ Nô cổ điển đến Nô cận đại

NHẬP MÔN MAN.YÔSHUU - 万葉集入門

Qua thơ Vạn Diệp Tập, viễn du trong xã hội Nhật Bản cổ đại.

ĐIỂM QUA NHỮNG TƯ TRÀO CHI PHỐI VĂN HỌC NHẬT BẢN CẬN ĐẠI

Tùy Bút - Nghiên Cứu

VÀ LỊCH SỬ VẪN TIẾP DIỄN: KHÁI LƯỢC VỀ NGÀNH VIỆT HỌC TẠI NHẬT BẢN

(Et l’histoire continue: petite présentation du monde des études vietnamiennes au Japon)

Nguyên tác: Frédéric Roustan

HIGUCHI ICHIYÔ - 樋口一葉 : Nhà văn nữ chuyên nghiệp đầu tiên của Nhật Bản

TẬP TRUYỆN NGẮN TRONG LÒNG BÀN TAY : Phần I - Phần II
(Te no hira no shôsetsu) Nguyên tác: Kawabata Yasunari (1899-1972)

TÌM HIỂU NỘI DUNG VÀ XUẤT XỨ THẬP NGƯU ĐỒ - -Nguyên tác: Yanagida Seizan

Lịch sử Thiền Tông Nhật Bản : Nguyên tác : Zen no rekishi của Ibuki Atsushi

Toàn tập : VÔ MÔN QUAN - 無門関 - DƯỚI MẮT NGƯỜI NHẬT - Nguyên tác Vô Môn Quan: Vô Môn Huệ Khai - Dẫn nhập và chú giải: Nishimura Eshin - Bình luận: Giáo sư Akizuki Ryômin

Hai tùy bút cổ điển Nhật Bản :

Cảm Nghĩ Trong Am (Hôjô-ki) và Buồn Buồn Phóng Bút (Tsurezure-gusa)

Toàn tập : Tổng quan Lịch sử Văn học Nhật Bản

Văn xuôi Shôwa giai đoạn 1926-1945.
Những năm sôi động trước khi lâm chiến cho đến ngày bại trận

Akutagawa Ryuunosuke và Shiga Naoya.
Hai đỉnh cao, hai phong cách của thể loại truyện ngắn Nhật Bản

Màu sắc Phật Giáo trong Văn học Nhât Bản - Dấu ấn thiền tông

Tsubo-Uchi Shôyô, Futabatei Shimei và văn học thời Duy Tân

MIYAZAWA KENJI, - NGƯỜI VIẾT TRUYỆN NHI ĐỒNG CHO MỌI LỨA TUỔI.

ẢNH HƯỞNG VĂN HỌC THẾ GIỚI ĐỐI VỚI VĂN HỌC NHẬT BẢN HIỆN ĐẠI.

VĂN HỌC ĐẠI CHÚNG NHẬT BẢN HIỆN ĐẠI. PHẦN II :
Tiểu Thuyết Trinh Thám và Khoa Học Giả Tưởng.

VĂN HỌC ĐẠI CHÚNG NHẬT BẢN HIỆN ĐẠI. PHẦN I:
Tiểu Thuyết Dã Sử, Kiếm Hiệp và Tình Cảm Xã Hội

NGÃ RẼ GIỮA QUỐC HỌC VÀ HÁN HỌC.
- Tư Tưởng Về Nguồn Dưới Thời Edo và Quá Trình Bản Địa Hóa Phật & Nho Giáo.

ẢNH HƯỞNG TRUNG QUỐC ĐỐI VỚI VĂN HỌC NHẬT BẢN
- Người Nhật đã tiếp thu sáng tạo thơ văn chữ Hán như thế nào?

KỊCH HIỆN ĐẠI VÀ VĂN HỌC
- Từ Kabuki Cải Lương đến Sân Khấu Địa Đạo

Thơ Mới Nhật Bản - VAI TRÒ CỦA THI CA TÂY PHƯƠNG TRONG DÒNG THƠ HIỆN ĐẠI

Tanka và hiện đại
- Thơ Waka Giữa Lòng Thế Kỷ Hai Mươi

HAIKU: MỘT CHÚT LỊCH SỬ
Hành trình từ haiku-tên-bắn đến haiku-tiền-vệ

Phần I : TỪ HÀI-CÚ-TÊN-BẮN…

Phần II : … ĐẾN HAIKU TIỀN VỆ

BA TRĂM NĂM TIỂU THUYẾT EDO:
KHI VĂN HỌC THỊ DÂN KHAI HOA KẾT TRÁI

ĐOẠN ĐƯỜNG VƯỢT THOÁT HẬU CHIẾN
- Kinh Nghiệm Các Nhà Văn Nhật Bản Thế Hệ 1945-1965

SÂN KHẤU JÔRURI, KABUKI VÀ VĂN HỌC TUỒNG. - Vai trò chủ đạo của CHIKAMATSU MONZAEMON（CẬN TÙNG MÔN TẢ VỆ MÔN), SHAKESPEARE NHẬT BẢN.

Sân khấu NÔ, KYÔGEN cùng các hình thức văn học tuồng tương cận
- Đỉnh Cao Nghệ Thuật Nô Với Cha Con Kan.ami Và Zeami

Từ KONJAKU MONOGATARI (Truyện Giờ Đã Xưa) đến SHASEKI-SHUU (Góp Nhặt Đá Cát) Văn học thuyết pháp và răn đời của Nhật Bản.

MORI ÔGAI, NHÀ VĂN VÀ NHÀ TƯ TƯỞNG KHAI SÁNG THỜI MINH TRỊ DUY TÂN.

SHIN-KOKIN WAKA-SHUU (TÂN CỔ KIM HÒA CA TẬP). Thi tuyển đánh dấu thời hoàng kim của thơ quốc âm Nhật Bản.

KOKIN WAKA-SHUU (CỔ KIM HÒA CA TẬP) Tuyển tập xác định giá trị của thơ quốc âm Nhật Bản.

DÒNG NHẬT KÝ VÀ TÙY BÚT TRONG VĂN HỌC NHẬT BẢN. - Cái nhìn sắc bén của những kẻ đứng bên lề cuộc đời

Truyện Ông Già Đốn Trúc - Taketori Monogatari : Thủy tổ của tiểu thuyết Nhật Bản. - Sự ra đời của Truyện Hoang Đường, Truyện Thơ, Truyện Ngắn, Truyện Lịch Sử.

Truyện Heike (Heike Monogatari), Thái Bình Ký (Taiheiki) và văn chương chiến ký Nhật Bản. Định mệnh bi tráng của con nhà võ.

THẦN THOẠI & CỔ TÍCH NHẬT BẢN - Tìm hiểu văn học thượng cổ chung quanh Kojiki (Cổ Sự Ký), Nihon Shoki (Nhật Bản Thư Kỷ) và Fudoki (Phong Thổ Ký).

Man.yô-shuu (Vạn Diệp Tập) - Tìm hiểu cái đẹp của dòng thơ Waka trong tuyển tập thơ tối cổ Nhật Bản.

Truyện Genji (Genji Monogatari) - Di sản văn hóa thế giới. Niềm tự hào của Nhật Bản.

Akutagawa Ryunosuke từ A đến R - Con người, thời đại, tác phẩm [1/2]

Akutagawa Ryunosuke từ A đến R - Con người, thời đại, tác phẩm [2/2]

Tiếng Thu

MỘT THỜI ĐÃ QUA, ĐÔI NGƯỜI ĐÃ XA - Tùy bút Exryu

Truyện dịch

Một cái chết vô can (Nguyên tác : Mukankeina Shi, 1961 của Abe Kôbô)

Bọn Chiếm Đóng (Nguyên tác: Shinnyusha, 1951 của Abe Kôbô )

HỒN BƯỚM (Nguyên tác: Chôchô, 1948 của Mishima Yukio (1925-70)

KỲ LÂN (Nguyên tác: Kirin, 1910 của Tanizaki Jun.ichirô (1886-1965)

BÀN CHÂN FUMIKO - Fumiko no ashi (Nguyên tác: Tanizaki Jun.ichirô (1886-1965))

QUA TRẠM FUDA-NO-TSUJI - FUDA NO TSUJI (Nguyên Tác: Endô Shuusaku)

DÌ HARUKO - Haruko Nguyên tác : Mishima Yukio

MỐI TÌNH CỦA VỊ CAO TĂNG CHÙA SHIGA Nguyên tác: Shigadera shônin no koi của Mishima Yukio.

Quán ăn mè nheo lắm chuyện Nguyên tác: Chuumon no ôi ryôriten của Miyazawa Kenji

Đêm đầu Nguyên tác : Shoya của Hayashi Mariko

Đám hạt dẻ và mèo rừng Nguyên tác: Donguri to yamaneko của Miyazawa Kenji

THỔ THẦN VÀ CON CHỒN (nguyên tác : Tsuchigami to kitsune của Miyazawa Kenji)

Thuyền Giải Tù (nguyên tác của Mori Ogai )

Hanako Nguyên tác của Mori Ogai

ĐANG TRÙNG TU Nguyên tác : Fushinchuu của Mori Ogai

Sắn Dây Núi Yoshino Nguyên tác : Yoshino kuzu của Tanizaki Jun Ichirô

Người cắt lau   Nguyên tác : Ashikari của Tanizaki Jun Ichirô
Cánh Đồng Khô  Nguyên tác: Karen shô của Akutagawa Ryuunosuke.
Trích Sổ Tay của Yasukichi   Nguyên tác: Yasukichi no techo kara của Akutagawa Ryuunosuke.
Tỏ tình với người vợ không quen  Nguyên tác : Mishiranu tsuma e của Asada Jiro
Gào Trăng Trong Núi Nguyên tác : Sangetsuki   của Nakajima Atsushi (1909-1943)
Chiếc Mùi-Soa  Nguyên tác : Hankechi của  Akutagawa Ryunosuke (1892-1927)
Niềm tin Nguyên tác : Bisei no shin của Akutagawa Ryunosuke (1892-1927)

Bức Họa Núi Thu Nguyên tác : Shuzanzu của Akutagawa Ryunosuke (1892-1927)

Quá trình xây dựng nhân vật Tôn Ngộ Không trong tiểu thuyết Tây Du Ký dưới cái nhìn dân thoại học - Nakano Miyoko, (Nguyễn Nam Trân biên dịch và chú giải)

Hẹn Mùa Hoa Cúc Nguyên Tác: Kikka no Chigiri của Ueda Akinari (1734-1809)

Ðịa ngục trước mắt Nguyên Tác: Jigokuhen của Akutagawa Ryunosuke

Bức họa núi thu Nguyên tác : Shuzanzu của Akutagawa Ryunosuke

Con Cá Giếc Nguyên Tác: Funa của Mukôda Kuniko (1929-1981)

Nước Dòng Sông Cái Nguyên Tác: Ôkawa no Mizu của Akutagawa Ryunosuke

Truyện chàng Hôichi cụt tai Nguyên tác : Hirai Teiichi dịch Lafcadio Hearn (từ Anh ra Nhật)

Cháo Khoai Nguyên Tác: Imogayu của Ryunosuke, Akutagawa

Xâm mình Nguyên Tác: Shisei của Tanizaki Jun. Ichiro

Thơ

Tiếng hát Junko (thơ)

Hẻm nhỏ ngày xưa

Phố bờ đê

Mưa trên Yamatesen

Ðẹp xưa

Như

Quê Nội

Rừng cây và đời người

Trưa hè ở một ga trên đường Sceaux Qua nhà bạn cũ ở Gentill