(TT&VH) - Nhắc đến nhà thơ Nguyên Sa, nhiều người khẽ run trên môi hát: “Anh vẫn nhớ em ngồi đây tóc ngắn/ Mà mùa Thu dài lắm ở chung quanh” hoặc “Hãy biến cuộc đời thành những tối tân hôn/ Nếu em sợ thời gian dài vô tận”. Thơ Nguyên Sa được nhiều người thuộc lòng là vậy, nhưng với người yêu mến ông, đâu là tác phẩm đầu tay của Nguyên Sa?
Tìm trên Google và hỏi nhiều người yêu thơ Nguyên Sa, gần như không ai biết tác phẩm đầu tay của Nguyên Sa tên gì, được xuất bản vào lúc nào, ở đâu? Thật may mắn, người viết bài này được sở hữu một bản sao thơ Nguyên Sa in vào năm 1954 mang tên Hy vọng. Tập thơ mỏng chỉ có 15 trang cả bìa và trang lót, in 9 bài thơ của Nguyên Sa dưới dạng ronéo. Nguyên Sa gửi Hy vọng gì trong tập thơ này? Câu hỏi này đang rất cần những nhà nghiên cứu văn học trả lời.
Hy vọng tặng GS Tăng Kim Tây
Với những người yêu thơ Nguyên Sa, Hy vọng là một tập thơ quý cả về giá trị sưu tập cũng như giá trị thơ ca. Điều đặc biệt là, Hy vọng được Nguyên Sa ký tặng một vị trí thức cũng rất nổi tiếng đang sống tại Việt Nam - GS Tăng Kim Tây. Nguyên Sa viết tặng trên trang lót của tập thơ: “Hy vọng của anh Tăng Kim Tây là hy vọng của Nguyên Sa”.
Nhà văn Lê Văn Nghĩa phỏng đoán rằng: “Thời trẻ, có thể Nguyên Sa và Tăng Kim Tây cùng học bên Pháp nên tập thơ này đã được Nguyên Sa tặng Tăng Kim Tây ở đó. Còn việc Hy vọng trôi nổi ngoài đời có lẽ do người nhà GS Tăng Kim Tây trong lúc dọn nhà đã biến Hy vọng thành… đồng nát”. Rất tiếc, chúng tôi chưa liên lạc được với GS Tăng Kim Tây để tìm hiểu thêm những câu chuyện có lẽ sẽ rất thú vị xoay quanh tập thơ này.
Nhà thơ Nguyên Sa tên thật là Trần Bích Lan, ông sinh ngày 1/3/1932 tại Hà Nội, mất ngày 18/4/1998 tại Mỹ. Năm 17 tuổi, Nguyên Sa được gia đình cho du học Pháp, sau khi tốt nghiệp Tú tài ông ghi danh vào khoa Triết ĐH Sorbonne. Năm 1956, Nguyên Sa về Sài Gòn mở hai trường Văn Học, Văn Khôi và giảng dạy môn triết học. Ông quan niệm bản thân “vốn chỉ là hạt cát” nên ký bút danh Nguyên Sa.
Thời gian ở Pháp, Nguyên Sa có được nhiều bài thơ hay và nổi tiếng nhờ kết duyên cùng âm nhạc, như: Áo lụa Hà Đông, Tuổi mười ba, Paris có gì lạ không em, Tháng Sáu trời mưa… Tuy nhiên, khi tách khỏi âm nhạc thì thơ Nguyên Sa vẫn là thơ Nguyên Sa không lẫn vào bất cứ giá trị nào khác. Chẳng hạn như bài ông viết về chiếc áo dài, không cần phổ nhạc vẫn có rất nhiều người thuộc lòng:
“Có phải em mang trên áo bay
Hai phần gió thổi, một phần may
Hay là em gói mây trong áo
Rồi thở cho làn áo trắng bay”.
Hai phần gió thổi, một phần may
Hay là em gói mây trong áo
Rồi thở cho làn áo trắng bay”.
Nguyên Sa hy vọng gì trong Hy vọng?
Tập thơ Hy vọng được Hội Văn nghệ Việt Nam hải ngoại xuất bản nhân một đêm văn nghệ tại Paris vào ngày 23/12/1954. Đến nay, theo thông tin của người viết bài này, dường như chưa có tập thơ nào của Nguyên Sa xuất bản trước đó. Vậy nên có thể xem Hy vọng là tập thơ đầu tay của Nguyên Sa.
Đọc Hy vọng có thể nhận thấy tâm trạng của người tha hương nhớ về quê nhà trong bối cảnh chiến loạn lúc bấy giờ. Trong bài thơ ngắn dùng làm tên cho cả tập, Nguyên Sa viết:
“Tôi không đo bằng thước thật ngắn cho hy vọng dàiTôi không cộng nhầm hy vọng cho một thành haiTôi không bọc hy vọng trong muôn trùng dây thép gaiTôi không giữ hy vọng cho một mình tôiTôi không nhuộm nâu cho hy vọng đừng cũTôi không dệt trắng cho hy vọng đừng phaiNhưng tôi muốn trừ hết những quân giết ngườiĐể chúng đừng bắn, đừng giết những mầm hy vọng”.
Hy vọng viết về những con người đang sống trên quê hương khi Nguyên Sa xa cách:
“Mắt chị hiền nên muôn đời vẫn sángMôi ngọt ngào nên mấy thuở còn ngoanNên nắng cuối làng bão nhỏ gió đầu thônChị vẫn đẹp với nụ cười hồn hậuTấm áo nâu vẫn chỉ đen viền gấuChiếc nón mềm vẫn dịu lá gồi xanhMắt vẫn nhìn và bỡ ngỡ: Thưa anhKhi gió nhẹ của lòng người man mácGiọng thủ thỉ như lá tre dào dạtMôi ngập ngừng như lúa bé nỉ nonChị vẫn ngọt ngào như bát cơm chiêmMắt vẫn sáng như ngọn đèn khai hộiVà má đỏ khi lòng người khẽ hỏiBằng một lời là lạ giọng con trai:“Tát nước gầu sòng hay tát nước gầu dai”Chị không nói nhưng nụ cười vẫn đẹp”
(trích Người con gái ở quê tôi).
Sở dĩ tôi muốn trích thật nhiều những câu thơ trong Hy vọng vì tin rằng rất nhiều người yêu thơ Nguyên Sa chưa có dịp tiếp xúc với những bài thơ này. Người ta biết đến Nguyên Sa phần nhiều nhờ những bài thơ trữ tình có tên gọi, nhưng có một bài thơ dài thật lạ, in cuối cùng trong tập Hy vọng lại không đặt tên. Bài thơ này in hình một ngôi sao năm cánh thay cho tên gọi với dòng đề từ: “Tôi sinh ra để biết em, để gọi tên em…” của Paul Eluard. Mở đầu bài thơ này, Nguyên Sa viết:
“Tôi muốn ví mắt em như một vì saoChưa có ở trên trờiMột vì sao: ngủ muộn hơn sao HômDậy sớm hơn sao MaiMà lòng tôi vẫn nhìnChưa bao giờ chớp mắtNhư em vẫn nhìn/ Nụ cười của emTrong mắt tôi…”.
Và đoạn kết:
“Và lòng tôi khẽ hỏiHôm nay là ngày hộiNên hè phố nhớn lên(hay lòng tôi bé lại)Như một hôm nào tháng Tám: mùa Xuân”.
Trần Hoàng Nhân
Nguyên Sa
Tên thật: Trần Bích Lan
Bút danh khác: Hư Trúc
(01/03/1932 Hà Nội - 18/04/1998 Hoa Kỳ)
Hưởng thọ 66 tuổi
Nhà thơ, Nhà giáo
Nguyên Sa là một nhà thơ, kiêm nhà giáo, nổi danh từ những năm 50 thế kỷ trước với những Áo Lụa Hà Đông, Tháng Sáu Trời Mưa, Paris Có Gì Lạ Không Em? Hư Ảo Trăng, Tuổi Mười Ba v.v...
Những bài thơ sáng tác từ lúc trẻ khi còn du học tại Pháp.
Gia đình cho ông sang Pháp du học tự túc năm 1949, đậu Bac năm 1953, rồi ghi danh học ban Triết Đại học Sorbonne, Paris.
Xong bằng Cử Nhân, Nguyên Sa hồi hương cùng với vợ mới cưới (bà Trịnh Thúy Nga) để sống bằng nghề dạy học, ông nguyên là Giáo sư Triết trường Trung học Chu Văn An và Hiệu trưởng các trường tư thục Văn Khôi, Văn Học tại Sài Gòn.
Cũng tại Sài Gòn, ông chủ trương tạp chí Hiện Đại, một trong những tạp chí sáng tác hàng đầu của miền Nam cùng với Sáng Tạo, Văn, Bách Khoa, Thế Kỷ 20 v.v...
Những tập Thơ Nguyên Sa đã được ra đời trong giai đoạn này.
Nhiều bài thơ được Nhạc sĩ Ngô Thụy Miên và nhiều nhạc sĩ khác phổ nhạc, đặc biệt được giới trẻ miền Nam yêu thích, phổ biến.
Nguyên Sa cũng một thời được mệnh danh là "Thi sĩ của tình yêu" trong giới học trò yêu thơ.
Năm 1975, Nguyên Sa và vợ trở sang Pháp đoàn tụ với các con, sau đó định cư tại Hoa Kỳ, tiếp tục làm báo, làm sách và băng nhạc.
Nguyên Sa tên thật là Trần Bích Lan, từ trần ngày 18/04/1998 sau một thời gian bị ung thư dạ dầy.
Hưởng thọ 66 tuổi.
Những bài thơ sáng tác từ lúc trẻ khi còn du học tại Pháp.
Gia đình cho ông sang Pháp du học tự túc năm 1949, đậu Bac năm 1953, rồi ghi danh học ban Triết Đại học Sorbonne, Paris.
Xong bằng Cử Nhân, Nguyên Sa hồi hương cùng với vợ mới cưới (bà Trịnh Thúy Nga) để sống bằng nghề dạy học, ông nguyên là Giáo sư Triết trường Trung học Chu Văn An và Hiệu trưởng các trường tư thục Văn Khôi, Văn Học tại Sài Gòn.
Cũng tại Sài Gòn, ông chủ trương tạp chí Hiện Đại, một trong những tạp chí sáng tác hàng đầu của miền Nam cùng với Sáng Tạo, Văn, Bách Khoa, Thế Kỷ 20 v.v...
Những tập Thơ Nguyên Sa đã được ra đời trong giai đoạn này.
Nhiều bài thơ được Nhạc sĩ Ngô Thụy Miên và nhiều nhạc sĩ khác phổ nhạc, đặc biệt được giới trẻ miền Nam yêu thích, phổ biến.
Nguyên Sa cũng một thời được mệnh danh là "Thi sĩ của tình yêu" trong giới học trò yêu thơ.
Năm 1975, Nguyên Sa và vợ trở sang Pháp đoàn tụ với các con, sau đó định cư tại Hoa Kỳ, tiếp tục làm báo, làm sách và băng nhạc.
Nguyên Sa tên thật là Trần Bích Lan, từ trần ngày 18/04/1998 sau một thời gian bị ung thư dạ dầy.
Hưởng thọ 66 tuổi.
"Nằm chơi ở góc rừng này
Chưa thiên thu cũng đã đầy cỏ hoang
Xin em một sợi tóc vàng
Chưa thiên thu cũng đã đầy cỏ hoang
Xin em một sợi tóc vàng
Làm hoa khởi sự cho ngàn kiếp sau
Biết đâu thảo mộc bớt đau?
Biết đâu có bản kinh cầu dâng lên?"
(bài thơ khắc trên bia mộ Nguyên Sa)
Biết đâu thảo mộc bớt đau?
Biết đâu có bản kinh cầu dâng lên?"
(bài thơ khắc trên bia mộ Nguyên Sa)
