Con người có cái mặt là quan trọng nhứt.
Thật vậy, nếu lấy cái mặt bỏ đi, tất cả những gì còn lại trên
thân thể sẽ không dùng vào đâu được hết và
cũng không còn tồn tại được nữa. Không có
mũi để thở, không có miệng để ăn… con
người không có cái mặt là kể như “tiêu tùng”!
Trước khi “đào sâu” cái mặt, xin
mở dấu ngoặc ở đây để “vinh danh” tiếng
Việt: phần lớn những gì nằm trên cái
mặt đều bắt đầu bằng chữ ‘’m”, trên
thế giới chưa có thứ tiếng nào như vậy
hết! Đây, nhìn coi: trên mặt có mắt,
Ở “mắt” có mày, có mi, có mí
mắt, rồi mắt mụp, mắt mọng nước, mắt mơ
màng, mắt mơ mộng, mắt mờ, mắt mù… Qua tới
“mũi”, ngoài “mùi” ra không thấy
chữ “m” nào khác dính vào. Có lẽ tại vì
cái mũi nó… cứng khư, không….linh hoạt.
Ấy vậy mà nó – cái mũi – và
“chân mày” (cũng kém linh hoạt như
cái mũi!) lại được đi kèm với cái
mặt để… hỗ trợ cho tiếng “mặt‘’, trong từ ngữ
thông thường: “mặt mũi” , “mặt mày” ,
làm như nếu nói “mặt” không, phát
âm nghe…. trơn lùi, nhẹ hều không lọt lỗ
tai ! Cho nên người ta nói “mặt mũi bơ
phờ” , “mặt mày hốc hác” , chớ ít nghe
“mặt bơ phờ, mặt hốc hác”.
Bây giờ tới “miệng”, thì có
môi, có mép, rồi mồm mép, môi miếng, miệng
méo, miệng móm, mím môi, mếu máo, mấp máy, bú
mớm, mút mấp…. Đến “má” thì ngoài
“mụt mụn” chỉ có “mi một cái” là còn
thấy chữ “m” nhè nhẹ phất phơ…. Tiếng
Việt hay quá !
Trở
về với cái mặt. Ông Trời, khi tạo ra con
người, ban cho cái mặt là một ân huệ lớn.
Nhờ có cái mặt mà con người
nhận ra nhau, chồng nhận ra vợ, con nhận ra cha,
biết ai là bạn ai là thù v.v…. Thử tưởng
tượng một ngày nào đó bỗng nhiên không ai còn
cái mặt nữa. Nếu có sống được nhờ một sự
nhiệm mầu nào đó, thử hỏi con người lấy gì
để nhận diện nhau?
Chồng vợ, cha con, bạn thù gì
đều… xà ngầu. Vậy là loạn đứt! Cho
nên xưa nay, người ta coi trọng cái mặt
lắm.
Có người còn nói: “Thà chịu mất mạng chớ
không bao giờ để cho mất mặt”! Vì vậy,
rủi có ai lỡ lời chạm tự ái một người nào
thì người đó thấy bị… mất mặt, liền đưa
một nắm tay lên hăm he: “Thằng đó, bộ
nó giỡn mặt tao hả? Tao phải dằn mặt nó
một lần cho nó biết mặt tao”.
Rồi, bởi vì cái mặt nó…. nặng
ký như vậy cho nên khi nói về một người nào,
người ta chỉ nhắm ngay vào cái mặt của người
đó để mà nói. Nếu ghét thì gọi “cái bảng
mặt” (Cái mặt mà như tấm bảng thì thiệt
tình thấy chán quá!
Thường nghe nói: “Cái bảng mặt thằng
đó tao coi hổng vô!”)
Nếu hơi khinh miệt thì gọi
“cái bộ mặt ” (“Thằng này có bộ mặt ăn
cướp!”) Còn khi thương thì cái mặt trở
thành “cái gương mặt” (“Em có gương mặt
đẹp như trăng rằm!”)
Chưa hết! Khi nổi giận muốn…
hộc máu, người ta cũng chỉ nhắm vào cái mặt
của đối thủ chớ không chỗ nào khác để
“dộng một đạp” hay “cho một dao” hay
“phơ một phát” hay…“tạt một lon ác-xít”!
Bởi vậy, xưa nay những người có
‘’nợ máu‘’ lúc nào cũng sợ bị ‘’nhìn
mặt trả thù‘’, và hồi thời chống Pháp,
những điềm chỉ viên đi nhìn mặt ‘’quân
phản loạn‘’ đều lấy bao bố trùm đầu
để giấu mặt!
Con người, khi nhìn người khác, lúc nào cũng bắt
đầu ở cái mặt (Chỉ có người không…bình
thường mới nhìn người khác bắt đầu ở cái
chân hay cái bụng hay cái lưng!) Ở đó - ở cái
mặt – ngoài cái đẹp cái xấu ra, còn hiện lên
“cái mặt bên trong” của con người. Các nhà
văn gọi là “nét mặt”, nghe … trừu tượng
nhưng suy cho kỹ nó rất đúng.
Bởi vì chỉ có cái mặt là…..
vẽ được cái nội tâm của con người thật đầy
đủ. Cho nên mới có câu “Xem mặt mà bắt hình
dong” (hình dong ở đây là cái hình dong giấu kín bên
trong con người) Cho nên, trên sòng bài, các con
bạc thường “bắt gân mặt”
nhau để đoán nước bài của đối thủ.
Cho nên mấy “giáo sư chiêm tinh gia”
lúc nào cũng liếc sơ cái mặt của thân chủ
trước khi nâng bàn tay lên xem chỉ tay,
để….định mức coi “thằng cha này nó sẽ tin
mấy phần trăm những gì mình nói”! Thì
ra, đời người không nằm trong lòng bàn tay như
mấy ‘’thầy‘’ đó nói, mà nó nằm ngay
trên nét mặt!
Cũng bởi vì cái mặt nó…. phản động như vậy cho
nên các “đỉnh cao trí tuê của ta” đã nâng
cao cảnh giác, ẩn mặt một cách….an toàn suốt
giai đoạn đấu tranh “chìm” và chỉ
“xuất đầu lộ diện” khi toàn dân đã
vùng lên nổi dậy. Và các “đồng chí vĩ đại
của ta”….thay tên đổi mặt lia chia để đánh
lạc hướng kẻ địch, nay để râu mai thay tóc
mốt cạo đầu v v ….
Họ ôm khư khư cái mặt để….
quản lý nó từng giây từng phút, chỉ
sợ nó để lòi ra cái mặt thật nhét giấu ở
bên trong, riết rồi nó xơ cứng như mặt bằng
đất. Đến nỗi vào bàn hội nghị quốc tế,
các đối tượng không làm sao “bắt gân mặt”
để “đi” một nước bài cho ngoạn mục!
Ở đây, phải nói thêm cho rõ là cho
dù trong nội bộ với nhau – nghĩa là giữa “ta”
và “ta” - cái mặt vẫn bị quản lý y
chang như vậy, bởi vì hành động đó đã biến
thành “bản năng” từ khuya!
Vì vậy, đừng ngạc nhiên khi
thấy, sau hội nghị, mới ôm “hôn nhau
thắm thiết tình đồng chí” mà trên đường
về lại khu bộ có cán bộ đã bị “bùm” hay
bị “cho xe rơi xuống hố” một cách
rất….bài bản, để lại niềm “vô cùng
thương tiếc” nằm trên vòng hoa phúng
điếu của người đã ra lịnh hạ thủ!
Có khi, chính ‘’đồng chí‘’
này là người thay mặt tập thể, đứng
ra….rớt nước mắt đọc điếu văn! Ở
đây, ông bà mình nói: ‘’Phải muối mặt mới
làm được như vậy‘’. Thật là chí lý!
Cái mặt đã muối rồi thì đâu còn sợ….bị
thúi hay bị sình! Ta cứ tỉnh bơ thôi!
Bởi cái mặt nó phản ảnh con người nên hát bội
mới “dặm mặt” sao cho đúng với cái “vai”.
Để khi bước ra sân khấu, khán giả nhận ra
ngay “thằng trung, thằng nịnh, thằng hiền,
thằng dữ”…v v.
Ngoài đời, không có ai dặm
mặt, nhưng vẫn được người khác “nhận
diện” là: thằng mặt gà mái, thằng mặt
có cô hồn, thằng mặt… mẹt, mặt mâm, mặt
thớt, mặt hãm tài, mặt đưa đám, mặt trù cha
hại mẹ, mặt…mo …. v v.
Sau tháng tư 1975, người dân miền
Nam đã được Nhà Nước ‘’vẽ lọ bôi hề‘’
thành những khuôn mặt….không giống ai,
để đóng vai ‘’nhân dân làm chủ‘’ trên
sân khấu cách mạng, trong vở trường kịch
‘’Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý,
Nhân dân làm chủ‘’….
Trên sân khấu chánh trị Việt Nam bây giờ,
trong cũng như ngoài nườc, “đào kép” tuy không dặm
mặt như nghệ sĩ hát bội nhưng mỗi người
đều có “lận lưng” vài cái mặt nạ,
để tùy hoàn cảnh, tùy đối tượng mà đeo lên
cho người ta “thấy mình là ai ” (dĩ nhiên
không phải là cái mặt thật của mình)
Rồi cũng “phùng mang trợn mắt
hát hò inh ỏi ” một cách rất…tròn vai, làm
“bà con đồng bào, đồng chí, đồng
hương” cứ thấy như thiệt! Điểm đặc
biệt là ông nào bà nào cũng muốn thiên hạ chỉ
nhìn thấy có “cái mặt của mình” trong đám
bộ mặt đang múa may quay cuồng trên sân khấu.
Vì vậy, họ phải ráng bơm cho cái
mặt của mình to bằng….cái nia,
để thấy họ mới đúng
là….“đại diện”! Chẳng qua là họ muốn
tạo thời cơ để kiếm cho cái ….đít của họ
một cái… ghế ! Đến đây thì vở tuồng
trên sân khấu đang chuyển sang lớp “gà nhà
bôi mặt đá nhau” ….Cái mặt đã trở thành
“một vấn đề”!
Để chấm dứt bài này, và để
được yên thân, xin phép độc giả cho tôi
“vác cái mặt của tôi đi chỗ khác” !
Tiểu Tử
