Hôm đó, cách đây khoảng tám năm, tôi đang đứng giữa chợ, phân vân chưa biết mua thứ gì để nấu thêm một món chay cho bữa ăn tối, cuối cùng tôi quyết định sẽ làm đậu rán chấm tương Cự Đà.
Vừa đưa tay ra chọn miếng đậu hủ còn nóng hổi thì có người vỗ vai:Hằng đấy à, lâu quá mới gặp.
Thì ra là Ngà, chị bạn đã quen hơn bốn chục năm, từ thuở làm chung sở ở Saigon. Chúng tôi rủ nhau qua tiệm bên cạnh vừa ăn chè vừa “báo cáo” cho nhau những gì xảy ra trong suốt năm qua.
Tôi vừa mới về hưu được hai tuần, còn Ngà cũng đã nghỉ làm khoảng mười tháng và đang học nhạc với một ông thầy người Việt. Nghe thế tôi mừng quá, vội hỏi chi tiết để cùng đi học cho vui.
Ngà và tôi mất liên lạc từ tháng 4 năm 1975, phải đến bốn năm sau, nhờ cái duyên đưa đẩy chúng tôi may mắn gặp lại nhau ở Quảng Đức, thế là Ngà lập tức đòi ông chồng dọn về San Jose, nơi đông người Việt vì ở Vallejo vắng vẻ đìu hiu quá, khó mà tìm ra được một người Á Châu chứ đừng nói Việt Nam. Thung lũng hoa vàng khí hậu ôn hòa đã cho chúng tôi nhiều cơ hội thực hiện những điều muốn làm khi về hưu.
Ngay hôm sau, tôi gọi điện thoại ghi tên vào lớp học nhạc. Đã mấy chục năm quên bẵng chuyện sách vở nhà trường, bây giờ, ngày đầu tiên đi học vào một sáng đầu thu, cầm mấy quyển sách nhạc trong tay, tôi bỗng có cảm giác lâng lâng như ông Thanh Tịnh: “Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh…hôm nay tôi đi học.”
Đến nơi, Thầy đón tôi ở cửa ngang hông đi vào một căn phòng nối sau nhà chứa xe ngó ra vườn. Tôi nhìn quanh, trong lớp chỉ vỏn vẹn có mấy cái đàn keyboard cho học trò tập. Tôi nhủ thầm, thì mình cũng chỉ cần thế thôi, chứ lính mới tò te mà nhìn thấy mấy thứ nặng ký lại lạnh cẳng bỏ cuộc thì phí công toi.
Thầy tuổi trung niên, cỡ trên dưới năm mươi, chỉ bảo chậm rãi, kỹ càng tùy theo mức hiểu biết về âm nhạc và khả năng tiếp nhận của học trò nên tôi cũng không đến nỗi khớp lắm.
Thuở nhỏ tôi rất thích đàn hát, nhưng sinh ra trong một gia đình công chức bậc trung lại đông con, nên tài chánh không cho phép và ngoài giờ đi học tôi còn phải phụ với Mẹ đi chợ, nấu ăn và chăm sóc năm đứa em nhỏ vì chị tôi đã đi lấy chồng nên ước muốn của tôi đành gửi gió cho mây ngàn bay.
Khi sang Mỹ, có đủ điều kiện tài chánh thì lại bận bịu đi làm đầu tắt mặt tối và lo cho gia đình riêng. Sáng sớm thức dậy cho ba đứa con ăn sáng, chở chúng đến trường, rồi phóng xe trên xa lộ đến sở làm, hai giờ chiều chạy đến trường đón chúng bỏ vào nhà rồi trở lại sở làm việc tiếp đến sáu giờ mới về lo cơm tối. Khi con lớn tí nữa, chúng tự đón xe buýt của trường đi học là lúc công việc làm của tôi đòi hỏi nhiều cố gắng và công sức hơn nên vẫn không có thì giờ.
Tôi đi làm miệt mài, hăng say hơn ba chục năm, các bạn tôi không ai tin rằng có một ngày tôi đành đoạn dứt áo nghỉ việc về hưu để “ăn không ngồi rồi”, nhưng riêng tôi, tôi biết chắc rằng dù hằng ngày không còn sáng vác ô đi tối vác về, tôi cũng sẽ chẳng bao giờ ngồi không. Tôi sẽ chấp nhận sự vô thường như một lẽ đương nhiên của cuộc đời và sẽ sống lạc quan, bận rộn. Một điều chắc chắn là tôi sẽ không bao giờ phí phạm những ngày tháng “bonus”, phần thưởng trời cho và nhất là vì còn có rất nhiều việc ngày xưa tôi ao ước muốn làm mà không được.
Bây giờ các con đã có gia đình ra ở riêng, chỉ còn hai vợ chồng già, nhân lúc về hưu có thì giờ rảnh, đi học đàn là điều tuyệt vời.
Nhưng được cái này thì mất cái kia. Lúc có cơ hội và điều kiện thì đầu óc bắt đầu chậm chạp, khó nhớ lại mau quên nên tôi chọn học đàn keyboard, dễ hơn piano.
Mỗi tuần đến lớp tập một tiếng còn dành thì giờ thực hành ở nhà. Mới đầu phải học thuộc những cái nút trên mặt bàn phím để biết cách xử dụng cây đàn. Giời ạ! chỉ có bẩy nốt nhạc thôi, mà sao bàn tay năm ngón không kiêu sa của tôi cứ cuống quít cả lên. Ngày xưa là “đô rê mi pha son la si”, bây giờ thành “a, b, c, d, e, f, g”, điệu slow rock, boston, tango… rồi nhịp nhanh nhịp chậm, tông thấp tông cao, mấy ngón tay gầy guộc cứng đầu cứ chạy loạn xạ lên thôi. Khi xử dụng những ngón tay phải thì những ngón bên trái chạy lạc sang đến xứ…Congo.
Vài tháng sau chúng mới bắt đầu mềm mại nghe lời một tí. Mặc dù chưa nhuần nhuyễn lắm, nhưng tay phải bấm nốt, tay trái bấm hợp âm chỉ chậm…như rùa thôi chứ không còn ngoan cố chạy lung tung vô kỷ luật nữa.
Một thời gian, khi thấy học trò đã có nền nếp, thầy soạn hòa âm cho chúng tôi tập hát. Dưới sự hướng dẫn của thầy, học trò cứ hát tự nhiên chứ không theo một lớp thanh nhạc nào, miễn là đúng nốt, đúng nhịp và đúng tông. Thầy bảo hát hay không bằng hay hát và hát mãi thì sẽ có ngày…nghe lọt lỗ tai mà.
Rồi thầy thâu đĩa ngay trong phòng học đàn, mặc dù âm thanh rất loãng nhưng vì thầy mới đến Mỹ định cư nên khả năng lúc đầu chỉ có thế. Ít lâu sau, thầy nhờ một học trò mua ván che một ô vuông nho nhỏ trong góc phòng, vừa đủ chỗ cho một người đứng với cái máy vi âm (microphone) và giá nhạc làm thành phòng thâu âm “cây nhà lá vườn”. Nhờ cái “ô vuông bít bùng” này mà tiếng hát nghe ấm áp hơn. Những người nào hát “nghe được”, thầy cho phát ra trên làn sóng radio địa phương ngày cuối tuần. Mấy “lão ni” chúng tôi hào hứng vô cùng dù chỉ là…ca sĩ miệt vườn.
Mỗi ba tháng, thầy tổ chức “Hát Cho Nhau Nghe” trong đám học trò của thầy, thời gian này cũng giữ cho Ngà và tôi rất bận rộn tập tành, bàn thảo với nhau, rồi cùng nhau tìm tòi những bản nhạc mình thích để tập hát. Những hoạt động này đã giúp chúng tôi lúc nào cũng cảm thấy tươi vui trẻ khỏe.
Vậy mà tuổi già có tha cho ai bao giờ. Thời gian đã tàn nhẫn làm giọng ca “mới nở” chưa nổi danh bây giờ đã trở thành…ống bơ rỉ, tôi ngồi nghe lại mấy đĩa thâu ngày đó mà lòng thấy…ngậm ngùi!
Khoảng hai năm thì Ngà và tôi cùng thôi học, không phải là đã giỏi hay đủ chữ nghĩa rồi nhưng mục đích của chúng tôi là chỉ học những điều căn bản để tự đàn và hát cho đúng nhạc, đúng nốt những bài mình thích mà thôi.
Cũng như bao nhiêu…cụ nàng lớn tuổi khác, Ngà và tôi xin làm hội viên một Trung Tâm Cao Niên gần nhà để theo tập mấy lớp Tài Chi và Line Dance. Ngoài một người trong nhóm viết văn tên Mai, chúng tôi còn có vài người bạn Việt Nam, thân nhất là Hồng và Quỳnh. Nhờ chúng tôi đều có cùng sở thích nên rất tâm đầu ý hiệp, đi đâu cũng có nhau.
Tôi thường ỉ ôi với các bạn là sao năm đứa mình không gặp nhau nửa…thế kỷ trước đây để được gọi là “ngũ long công chúa”, nghe trẻ trung và văn chương chữ nghĩa, để bây giờ bị gọi là “năm lão bà bà”, nghe sao…già ngắt đến tủi thân!
Là trung tâm cao niên nên phần lớn người tham dự tuổi đều “quá đát” rồi, do vậy thường không uốn người đúng theo một số điệu Yuan Chi, bà giáo cũng thông cảm bỏ qua. Có những ngày tứ chi bải hoải, chúng tôi cũng nhớ nhau và ráng đến lớp, múa may một tí là cảm thấy lên tinh thần ngay. Trong lúc tập, nhiều khi cái bộ óc mòn mỏi và tay chân khô cứng đã khiến chúng tôi khó thuộc bài nên đôi lúc làm sai, nhưng cứ an ủi nhau, bọn mình chỉ cần múa chân múa tay cho máu lưu thông thôi, chứ có làm để đi thi đâu mà sợ, thế mà cũng có lần chúng tôi phải đi “biểu diễn”, mắt cứ dán chăm chăm vào bà giáo để làm theo cho đúng. Mô Phật, rồi cũng xong.
Không những dạy học tự nguyện không lương mà các bà giáo còn thường đem theo bánh kẹo thức ăn “dỗ ngọt” và “an ủi” đám học trò vụng về cũng…già không thua gì bà giáo. Để tỏ lòng tôn sư trọng đạo, tôi thường đem biếu bà một ít trái cây hái ngoài vườn như chanh, lê, táo tàu, lô quật, mùa nào thức nấy.
Thỉnh thoảng trung tâm lại tổ chức đi thăm thắng cảnh, chúng tôi cũng hăng hái ghi tên, khi thì đi San Francisco, lúc vãng cảnh chùa Nhật hay khu Big Basin...Chúng tôi ríu rít tung tăng như bầy sẻ nhỏ trong vườn hoa đầy màu sắc, ngồi trên bãi cỏ xanh mướt hay leo lên cầu tạo dáng chụp hình như thuở còn đi học.
Một ngày nọ, chúng tôi bỗng thấy gió thôi bay phất phơ những sợi tóc muối nhiều hơn tiêu, đã một thời là mái tóc thề dầy mịn, bóng bẩy thả gió lê thê, từng làm các anh học trò đi theo sau ngẩn ngơ. Sự mượt mà dày dặn đã lặng lẽ ra đi, bây giờ chỉ còn là những sợi “bạch kim” mong manh yếu ớt, như lời Trịnh Công Sơn:
“Bao nhiêu năm làm kiếp con người
Chợt một chiều tóc trắng như vôi”
Chúng tôi hè nhau đi mua tóc giả, đứa này đội lên thử, đứa kia ngắm nghía rồi trầm trồ hoặc lắc đầu xua tay, cứ như lũ con nít đang đi mua bánh kẹo hay đồ chơi. Nhờ những giây phút trẻ con như vậy mà chúng tôi quên tuổi già và thấy đời thật đáng yêu.
Chúng tôi cũng hay đến chùa làm công quả, thường thì phụ việc trong bếp như chiên đậu hũ, cuốn chả giò, làm bánh cam. Chị toán trưởng chỉ cho chúng tôi cách lăn mè sao cho che kín đều bột bánh, gói chả giò như thế nào để vỏ bánh không bị rách và cái nào cũng bằng y nhau. Chúng tôi đã học được rất nhiều từ những kinh nghiệm lâu năm của các chị. Khi cần, chúng tôi phụ rửa chén bát. Những việc nhẹ nhàng không đòi hỏi nhiều sức lực này khiến chúng tôi rất mừng là mình còn hữu dụng.
Có vài cụ lưng đã còng, đứng lên ngồi xuống khó khăn mà vẫn không chịu ở nhà nghỉ ngơi, cụ bảo: “Cuối tuần con trai mới rảnh rỗi chở đến chùa, chiều nó lại tới đón về. Ở nhà một mình buồn nẫu ruột, con lúc nào cũng bận rộn, các cháu nội ngoại đều có việc của chúng nó. Nếu tự đi được thì tôi đã lại chùa hàng ngày. Đến đây vừa đọc kinh lễ Phật, vừa được làm công quả giúp cho chùa, được tích phước lại gặp nhiều các anh các chị nên tôi vui lắm quên cả ốm đau, chứ ở nhà là nó nhức chỗ nọ, mỏi chỗ kia.”
Hình ảnh một cụ già rất đời thường này, với nụ cười móm mém, bàn tay đầy tàn nhang và gân xanh cùng một tấm lòng yêu tha nhân làm tôi xao xuyến và thán phục nên tôi theo gương cụ, tiếp tục đi làm thiện nguyện đều đều.
Những lần đi làm công quả gặp các cụ, tôi lại chạnh nghĩ đến mẹ mình. Tôi còn nhớ có một lần về Saigon thăm Mẹ tôi đang nằm nhà thương, gặp được con gái, bà vui quá nên khỏi bệnh. Mừng Mẹ qua được cơn nguy hiểm, tôi mời Mẹ đi Hà Nội chơi, nhân thể cho tôi được một lần lạy bàn thờ tổ tiên ngày Tết và gặp bà con nội ngoại.
Đến thăm các chú, bác trong họ, Mẹ tôi mặc áo dài nhung màu hạt dẻ, tóc vấn khăn nhung màu nâu đậm, trên cổ là một sợi dây chuyền vàng có tượng Phật Bà Quan m, tay đeo một vòng cẩm thạch lên nước ngọc xanh biếc. Ngày ấy bà đã lớn tuổi mà còn ăn mặc điệu đà đúng cung cách của một người phụ nữ Hà Nội xưa…
Hằng năm, cứ ngày mồng hai Tết là chúng tôi “năm nữ thí chủ” cùng đi chùa, cả chùa gần lẫn chùa xa, có khi đi đến bẩy tám cái vì San Jose nổi tiếng là có nhiều chùa. Tuy tuổi đã phải đếm nhiều vòng trên các đầu ngón tay, chúng tôi cũng vẫn lả lướt trong những bộ áo dài màu sắc trang nhã nhưng không kém phần lộng lẫy cho hợp với ba ngày Tết. Đến chùa được ăn cơm chay còn được hưởng lộc, thầy phát cho mỗi người một phong bao mừng tuổi màu đỏ thường có 25 hoặc 50 xu và một quả quít, có chùa sang hơn, cho cả 1 đồng và một cành hoa lan.
Chiều về ghé nhà tôi ăn Tết, cũng những món sặc mùi Tết như bánh chưng, dưa món, dưa hành, chả giò, thịt heo kho trứng ăn với dưa giá, gà luộc và canh miến, cá salmon kho ăn với dưa cải chua, canh măng chân giò. Năm nay lại có thêm hai món rặt bắc kỳ là thịt đông và chè hoa cau ăn với xôi vò. Cả ngày ăn chay, bây giờ chúng tôi xin phép ngả mặn.
Ăn xong thì chúc nhau và mở quà mừng tuổi. Hồng là người lúc nào cũng nhiều sáng kiến, nhất là Hồng đã đặt cả con tim vào việc lựa những món thích đáng cho mọi người, vì thế 5 bà già cũng cướp quà của nhau như điên, rồi đến màn văn nghệ, tưng bừng náo nhiệt đủ món.
Tôi thường mua vé số tặng các bạn đầu năm lấy hên. Để chắc ăn, tôi gửi ông thần tài một danh sách đầy đủ tên họ, địa chỉ nhà, email và số điện thoại của cả năm đứa, nhưng chả biết ông thần tài bao nhiêu tuổi mà ngài…đãng trí quá, cứ gõ nhầm cửa nhà người khác.
Khi các bạn ra về, tôi tặng mỗi người một ít trái cây và một hũ dưa món, chính tay tôi làm, để ăn bánh chưng ngày Tết. Riêng Mai, cô em út trong nhóm đã có công lái xe đường xá xa xôi từ San Francisco xuống đi du xuân với các chị già nên tôi đã tặng thêm một tô canh măng chân giò, một lát cá salmon kho và một hũ dưa cải chua. Người ta thường bảo, giá trị của món quà nằm trong chính tấm lòng của người trao tặng.
Chưa hết, năm đứa chúng tôi cũng đi nghe nhạc thính phòng và không bao giờ bỏ sót tham dự những buổi văn nghệ “Thank You America” và “Cám Ơn Anh, Người Thương Binh VNCH” để tỏ lòng biết ơn đất nước Hoa Kỳ và các chiến sĩ Việt Nam Cộng Hòa của chúng ta, những người đã hy sinh xương máu cho quê hương, đất nước. “Năm bà già trầu” cùng mạnh dạn dương cao lá cờ vàng ba sọc đỏ và hô to khẩu hiệu mà nước mắt rưng rưng. Mong rằng sự hiện diện và đóng góp nhỏ nhoi của chúng tôi xoa dịu phần nào những vết thương trên da thịt và trong trái tim của các anh chiến sĩ mà chúng tôi hằng yêu mến và ngưỡng mộ từ lúc còn thanh xuân.
Năm 2014, tình cờ một người bạn thuở tiểu học và trung học tìm ra tôi trên blog của trường học sau hơn bốn mươi năm mất liên lạc. Bạn cho biết đang đăng bài trên chương trình Viết Về Nước Mỹ của Việt Báo nên rủ tôi viết. Tôi bảo:
Bạn biết tôi là dân ban toán thì văn của tôi chắc chắn “khô như ngói”, người ta đọc xong sẽ la làng trách tôi làm họ nhức đầu, đừng có xúi dại.
Năm lần bẩy lượt nghe lời khuyến khích, tôi cũng xuôi tai nên liều viết mấy bài, thế mà không ngờ ngay năm đó, trời xui đất khiến, tôi lại trúng Giải Danh Dự! Tôi vui mừng sẵn đà viết tiếp, đến năm 2017, ngôi sao may mắn lại đem đến cho tôi một giải cao hơn.
Xin gửi lời tri ân đến những vị đã sáng lập ra chương trình Viết Về Nước Mỹ và cám ơn bạn hiền đã giúp tôi cơ hội đóng góp vào việc bảo tồn văn hóa Việt Nam nơi hải ngoại.
Không đi ra quán cà phê như các ông, cứ vài tháng, năm phụ nữ chúng tôi lại tổ chức cùng ăn trưa một lần cho có thì giờ bàn tán, nào là ăn uống thứ gì và kiêng cữ ra sao cho tấm thân già nua ọp ẹp được nhờ. Rồi cùng nhau chia sẻ những niềm vui cũng như muộn phiền, cùng nghiền ngẫm chuyện đời để học hỏi lẫn nhau.
Chúng tôi cùng đồng ý không tham dự vào cuộc sống riêng tư của các con, cháu; nếu rủi mai này ông chồng già có bỏ đi trước thì nhất định sẽ sống một mình, gần bạn gần bè để khi tối lửa tắt đèn còn ới nhau nhờ vả.
Khi không còn tự lo được cho thân mình thì sẽ tự động vào viện dưỡng lão khỏi làm phiền con cháu, chúng có thương thỉnh thoảng ghé thăm là phần phước của mình, còn nếu chúng vì bận rộn cơm áo gạo tiền không nhìn nhõ đến thì cũng chẳng tủi thân vì nước mắt chẩy xuôi mà.
Nhờ may mắn có các con ở gần, nên niềm vui của tôi là cuối tuần nào cũng bận rộn nấu nướng chờ các con cháu về quây quần ăn bữa cơm tối đông đủ gia đình và khi nào cũng nấu thêm vài món cho các con đem về. Tôi hy vọng sự gặp gỡ thường xuyên sẽ khiến cho các cháu nhỏ biết được lề lối sống và tình gia đình gắn bó của người Việt Nam, như vậy chúng sẽ thân thiết với ông bà và hai bên nội ngoại hơn.
Dù đã lớn tuổi chúng tôi cũng tìm được cho mình những niềm vui hợp với tuổi tác và hoàn cảnh chứ không muốn ngồi nhìn những mùa thu đi mà buồn bã nghe ngóng những lóng xương tê nhức, bực bội vì cái đầu óc chậm chạp hay quên, rồi than vãn làm khổ chồng, con và người chung quanh.
Cũng không để những chuyện lủng củng khác biệt thế hệ và văn hóa với con cháu làm mình u uẩn ưu phiền. Chúng tôi cũng không muốn ngồi nhớ đến ngày xưa má đỏ môi hồng mà tiếc cho thời xuân sắc đã qua, và càng không muốn lúc nào cũng phải nghiêm nghị, khó đăm đăm, đóng vai mẹ chồng, mẹ vợ, bà nội, bà ngoại, cho đời mất vui.
Bây giờ tuy năm đứa tôi đã qua cái tuổi pha sữa, thay tã cho các cháu nội ngoại rồi, nhưng lúc nào cũng vẫn ở trong tình trạng “standby” để sẵn sàng lái xe đến trường đưa đón cháu khi ba má nó bận việc hoặc trông đứa cháu này cho con gái chở đứa kia đi nha sĩ hay họp nhóm phụ huynh…
Chúng tôi sống nương tựa vào nhau trong tình bạn thân thiết và thường bảo nhau, sáng thức dậy nếu mấy ngón tay có làm reo không chịu nhúc nhích, bả vai có kêu răng rắc hay đầu gối có đình công thì chỉ là chuyện thường tình, cứ mạnh dạn thẳng người đứng lên hát câu chào cờ “Này công dân ơi, đứng lên đáp lời sông núi” rồi đi làm những việc hữu ích cho đầu óc và thân thể.
Cứ như thế, chúng tôi năm đứa, những cánh hạc già đã quẳng gánh lo đi mà vui sống, đã đem quá khứ và trầm luân của cuộc đời bỏ lại đằng sau lưng và hạnh phúc với niềm vui chứa chan trong hiện tại vì bạn ơi, tương lai chỉ còn đếm từng ngày, nên mỗi sáng còn thức dậy bình yên vươn vai hít thở khí trời là thêm một ngày cám ơn Trời Phật, Thượng Đế, còn cho tồn tại, vậy thì cứ cười nhiều để thâu nạp thêm những liều thuốc bổ thiên nhiên, các bạn tôi ơi!
Xuân 2019
Lê Nguyễn Hằng
Lê Nguyễn Hằng
