Đức Lê Lợi sinh ngày 10 tháng 9 năm 1385, nhằm mùng 6 tháng 8 năm Ất Sửu.
Sau khi Hồ Quý Ly ép bức vua Trần dời đô từ Thăng Long vào Tây Đô và giết hàng loạt trung thần của nhà Trần. Tháng 2 năm Canh Thìn (1400), Hồ Quý Ly truất ngôi của Trần Thiếu Đế, tự lên làm vua lấy quốc hiệu là Đại Ngu, lập nên nhà Hồ.
Năm 1407, nhà Minh đã nhân cơ hội Hồ Quý Ly cướp ngôi vua, đưa quân tràn xuống xâm lăng nước Việt.
Nhà Minh thực hiện chính sách xóa bỏ nền Văn minh sông Hồng bằng cách đốt phá các loại sách, văn bia nói về dân Việt, khiến con dân Việt bị uất ức và căm phẫn.
Mùa xuân năm 1416, đức Lê Lợi đã cùng 17 anh hùng hào kiệt chính thức phất cờ khởi nghĩa tại Lũng Nhai. Ngài tự xưng là Bình Định Vương và kêu gọi con dân Việt vùng lên đánh đuổi quân Minh xâm lược để cứu nguy Tổ quốc.
Qua 3 lần thua trận vào những năm 1418, 1419, 1422, quân Lam Sơn phải rút về Chí Linh.
Năm 1424, đức Lê Lợi quyết định đưa quân vào đồng bằng Nghệ An. Trên đường đi, quân Lam Sơn đánh hạ thành Đa Căng, Trà Long, tướng Cầm Bành đầu hàng. Sau đó, đức Lê Lợi cử Đinh Liệt mang quân vào đánh Nghệ An, tướng Minh là Trần Trí thua chạy về Đông Quan.
Đức Lê Lợi sai Đinh Lễ đem quân ra đánh Diễn Châu, quân Minh thua trận tháo chạy về Tây Đô.
Đến cuối năm 1425, quân Lam Sơn làm chủ tình hình toàn bộ đất đai từ Thanh Hóa trở vào, các thành trì của quân Minh đều bị bao vây.
Sau chiến thắng Tốt Động vào đầu năm 1427, đức Lê Lợi cử Trần Nguyên Hãn và Bùi Bị chia quân làm hai mũi dùi tiến đánh Đông Quan bằng đường thủy lẫn đường bộ. Tướng Minh là Thái Phúc nộp thành Nghệ An xin hàng. Tướng Liễu Thăng và Lương Minh của giặc Minh bị tướng Lê Sát và Trần Lựu phục kích giết chết tại Chi Lăng.
Một vạn quân tan hàng, Lý Khánh tự vẫn. Đức Lê Lợi cử Trần Nguyên Hãn chặn đường vận lương, sai Phạm Vấn, Nguyễn Xí tiếp ứng cho Lê Sát cùng tiến công giết 2 vạn quân Minh ở Xương Giang. Tướng Hoàng Phúc và 3 vạn quân Minh đầu hàng, Thôi Tụ không chịu hàng nên bị quân Lam Sơn giết chết.
Khi Vương Thông rút quân về nước, các tướng Lam Sơn muốn rượt theo truy nã, giết hết để trả thù tội ác khi cai trị dân Việt, nhưng đức Lê Lợi không đồng ý, ngài lại cung cấp thuyền và ngựa cho quân Minh rút lui về nước.
Đức Lê Lợi sai Nguyễn Trãi thảo bài hịch “Bình Ngô đại cáo” để bố cáo cho toàn dân biết cuộc chiến đánh giặc Minh đã toàn thắng. Đây là áng văn chương nổi tiếng, rất có giá trị, được coi là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai sau bài thơ Nam Quốc Sơn Hà của đức Lý Thường Kiệt.
Đức Lê Lợi lên ngôi năm 1428, xưng là Lê Thái Tổ, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, đóng đô ở Thăng Long và đổi tên Thăng Long thành Đông Kinh.
Thời kỳ dựng lại nước Đại Việt của vua Lê Thái Tổ rất khó khăn, do hậu quả tận diệt văn hóa Việt của quân Minh trước đó. Các tài liệu, thư tịch, văn học, nghệ thuật bị tàn phá nặng nề, các học giả và nhân tài của Đại Việt đều bị bắt đem về Tàu... Nhưng sức bật của truyền thống chống ngoại xâm và nền văn hiến có gốc rễ sâu bền là yếu tố và sức mạnh giúp ngài vượt qua.
Sau thời kỳ độc lập hơn 400 năm kể từ thế kỷ thứ 10, nước Đại Việt có nguy cơ trở lại thành quận huyện của giặc Tàu. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của đức Lê Lợi đã chấm dứt 20 năm cai trị của nhà Minh.
Đức Lê Lợi là vị vua có công đánh đuổi quân Minh xâm lược, sáng lập nhà Hậu Lê, một triều đại tồn tại lâu dài trong sử Việt.
Thành kính dâng lên 3 nén hương, để tưởng nhớ công đức của Ngài và thế hệ Lũng Nhai, những vị anh hùng có công đánh đuổi giặc Minh, giành lại nền độc lập tự chủ cho dân tộc./.
Việt Thái
