Bộ phim "Invictus" được lấy cảm hứng từ nhân vật có thật trong lịch sử Nelson Mandela - cố tổng thống Nam Phi, người từng được trao giải Nobel Hòa bình. Phim lấy bối cảnh là 4 năm sau khi được trả tự do, người đàn ông vĩ đại Nelson Mandela (do Morgan Freeman thủ vai) trở thành tổng thống điều hành đất nước Nam Phi.
Tại thời điểm ấy Nam Phi phải đối mặt với mọi vấn đề mà một quốc gia có thể vấp phải: kinh tế trì trệ, chính trị khủng hoảng, tỉ lệ tội phạm liên tục gia tăng, sự thù hằn giữa người da đen và da trắng đẩy đất nước này đến bờ vực của cuộc nội chiến. Những người da trắng lo sợ sẽ bị trả thù còn những người da đen với sự giận dữ bị kìm nén suốt bao năm giờ được dịp bùng nổ muốn đòi lại những gì họ đã bị cướp. Vậy làm thế nào để Nelson Mandela có thể xoa dịu những người da đen đang đắm chìm trong cơn thịnh nộ và dung hoà yêu cầu của những người da trắng? Đến đây ta có thể thấy tình hình ở Nam Phi bấy giờ rất giống với tình hình ở Ukraina, khi mà phe đối lập sau khi lật đổ nhà độc tài Yanokovic đã không thể dung hoà lợi ích của người dân miền Đông (muốn thân Nga) và người dân miền Tây nước này (muốn ngả về phía EU).
Đầu tiên Mandela gây bất ngờ cho tất cả các nhân viên trong nội các khi không sa thải hay trả thù những nhân viên da trắng, trái lại ông còn trọng dụng họ. Không những thế ông còn bổ nhiệm những vệ sĩ da trắng bên cạnh mình bất chấp những lời can gián của người vệ sĩ da đen trung thành... Lúc này ở Nam Phi, môn thể thao được mọi người yêu thích là bóng bầu dục (rugby) chứ không phải bóng đá (soccer). Đội tuyển quốc gia khi ấy là Springboks vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ từ những người da đen Nam Phi. Lý do không chỉ bởi thành tích thi đấu quá tệ hại của đội bóng mà đấy còn là biểu tượng của nạn phân biệt chủng tộc apartheid - một vết nhơ của lịch sử nhân loại, bởi hầu hết các cầu thủ trong đội tuyển đều là người da trắng. Bằng sự nhạy cảm chính trị vốn có, Nelson Mandela đã nắm bắt ngay cơ hội này để thực hiện tiến trình hòa giải hòa hợp dân tộc trên đất Nam Phi bởi ông tin rằng chức vô địch bóng bầu dục là cách nhanh nhất khiến người dân đoàn kết lại. Ông đã mời đội trưởng Francois Pienaar (Matt Damon thủ vai) đến phủ tổng thống để uống trà và tặng cho anh bài thơ ông sáng tác trong thời gian ở tù nhằm động viên tinh thần của anh và đồng đội trong giải đấu sắp tới. Mandela cũng cố gắng nhớ tên từng cầu thủ trong đội tuyển, tranh thủ đến thăm họ, tận dụng khoảng thời gian nghỉ ngơi để cập nhật kết quả giải đấu... Có thể nhiều người sẽ cho rằng việc Nelson Mandela làm là không đúng vì thể thao không phải là chỗ dành cho những toan tính chính trị (mới đây FIFA đã cấm Nigeria tham gia các giải đấu bóng vô thời hạn vì chính phủ nước này, cụ thể là tổng thống Goodluck Jonathan đã có hành động can thiệp vào bóng đá và điều này không được FIFA cho phép) nhưng ông cho rằng đây không phải là toan tính chính trị (political calculation) mà là những tính toán về con người (human calculation).
Xuyên suốt 134 phút phim là những cố gắng không ngừng nghỉ của Nelson Mandela trong việc đưa đất nước Nam Phi thoát khỏi sự thù hằn, là những tháng ngày miệt mài luyện tập không biết mệt mỏi của đội tuyển quốc gia Springboks trên con đường chinh phục chức vô địch và người dân Nam Phi. Hình ảnh người da trắng ôm hôn người da đen ngay trên khán đài sân vận động hay người đàn ông giàu có ôm chặt đứa bé đánh giày để ăn mừng chiến thắng thật sự là hình ảnh đẹp về hòa giải dân tộc và đánh dấu sự thành công của tổng thống Nelson Mandela.
Ở "Invictus" không mang màu sắc liêu trai như "Abraham Lincoln - thợ săn ma cà rồng" hay hàn lâm, khô khan như "Lincoln" (2013) mà là sự kết hợp nhẹ nhàng giữa chính trị, lịch sử và thể thao. Người góp phần làm nên thành công cho bộ phim chính là diễn viên gạo cội Morgan Freeman. Chính sự dí dỏm, chân thật, vui vẻ ở ông đã khắc họa thành công chân dung tổng thống Nelson Mandela, một người bình tĩnh nhưng rất thông minh. "Ông già gân" Freeman cũng góp mặt trong rất nhiều bộ phim nổi tiếng như "The Shawshank Redemption" (1994), "Bruce Almighty" (2003), "The Darknight Rises" (2012), "Now You See Me" (2013)... "Invictus" từng nhận 2 đề cử Oscar cho hạng mục nam diễn viên chính, phụ xuất sắc nhất và được IMDB chấm điểm 7.4/10.
Một toan tính về con người
"Thưa các anh, các chị và các đồng chí: Ngày hôm nay tôi đứng ở đây vì tôi cho rằng mọi người đang đưa ra một quyết định sai lầm vì thiếu thông tin và tầm nhìn xa trông rộng. Tôi biết là mọi người đã bỏ phiếu chống lại sự tồn tại của đội bóng Springboks. Tôi cũng biết tất cả mọi người ở đây đều muốn như thế. Tuy nhiên, tôi tin rằng chúng ta nên khôi phục lại đội bóng Springboks, khôi phục lại tên tuổi của đội, khôi phục lại biểu tượng và màu áo của đội, ngay lúc này. Để tôi nói cho mọi người biết lý do vì sao. Khi còn ở nhà tù Pollsmoor trên đảo Robben, tất cả bạn tù của tôi đều là người Afrikaner. Trong suốt 27 năm tôi đã học theo họ, nói ngôn ngữ của họ, đọc sách và thơ của họ. Tôi cần phải hiểu rõ kẻ thù của mình trước khi đánh bại chúng. Và tất cả chúng ta đều đã đánh bại kẻ thù, đúng không? Giờ đây kẻ thù của chúng ta không còn là những người Afrikaner nữa. Giờ họ là những người đồng minh Nam Phi, trong thể chế dân chủ. Và họ trân trọng đội bóng bầu dục Springboks. Nếu chúng ta giải tán đội bóng, chúng ta sẽ mất những người đồng minh vì chúng ta đã cho họ thấy chúng ta chính là nỗi sợ của họ. Chúng ta cần làm tốt hơn thế. Chúng ta phải làm họ cảm thấy ngỡ ngàng bởi lòng trắc ẩn, sự kiềm chế và tấm lòng hào hiệp mà chúng ta có. Tôi biết rõ họ đã tước đoạt của chúng ta những gì. Nhưng đây không phải là lúc để trả thù vặt vãnh mà là lúc để chúng ta cùng xây dựng đất nước, sử dụng từng viên gạch mà chúng là ta sẵn có ngay cả khi nó được bọc trong lá cờ xanh - vàng. Các bạn đã bầu tôi làm lãnh đạo. Vậy hãy để tôi dẫn đường cho các bạn."Đây là bài phát biểu của tổng thống Nelson Mandela trong cuộc họp với Uỷ ban Thể thao Nam Phi khi làn sóng kêu gọi tẩy chay đội Springboks đang diễn ra mạnh mẽ. Người đàn ông vĩ đại này đã rất khôn khéo khi khuyên nhủ mọi người không nên xóa sổ đội Springboks vì ông lo lắng rằng điều này sẽ làm tăng thêm sự thù hằn sắc tộc.Đặc biệt hơn, Nelson Mandela đã thể hiện rõ ý muốn hòa giải - hòa hợp dân tộc thông qua lời kêu gọi "Giờ là lúc để chúng ta cùng nhau xây dựng đất nước, sử dụng từng viên gạch mà chúng ta có, ngay cả khi nó được bọc trong màu xanh - vàng (ám chỉ những người da trắng Nam Phi - người dịch)".Đây thực sự là một toan tính về con người của Nelson Mandela khi ông giải thích sau này: "Nhóm thiểu số [da trắng] đó vẫn còn nắm cảnh sát, quân đội và một phần rất lớn của nền kinh tế. Nếu chúng ta đánh mất sự ủng hộ của họ, chúng ta không thể giải quyết được các vấn đề lớn khác của đất nước. Nếu chúng ta tước đoạt của họ thứ mà họ nâng niu, đội bóng Springboks, và quốc ca của họ -- chúng ta sẽ chỉ làm cái vòng tròn thù hận và sợ hãi giữa người da đen và da trắng thêm trầm trọng. Tôi sẽ làm tất cả để phá bỏ vòng tròn này, hoặc nó sẽ hủy hoại tất cả chúng ta."
[*] Tác giả bức tượng là Marco Cianfanelli: Ông đã dùng 50 cái cột kỷ niệm cho 50 năm ngày Nelson Mandela bị bắt ở Howick KwaZulu-Natal. Khi bước đi giữa những cột này, hình dạng tưởng như ngẫu nhiên của những chiếc cột gợi cho người ta cảm giác như vết đạn súng hoa cải, biểu tượng cho sự đấu tranh chính trị của Đại hội dân tộc Phi (ANC). Nhưng khi đứng đúng vị trí 35m trước mặt bức tượng, hình dáng của Nelson Mandela hiện ra qua sự kết hợp của những chiếc cột.
