THƯ GỬI BẠN TA của Bùi Bảo Trúc
Các bài viết hàng tuần của Nhà Báo Bùi Bảo Trúc trong mục Thư Gửi Bạn Ta
SÀI GÒN ĐẸP LẮM SÀI GÒN ƠI! SÀI GÒN ƠI!...
Những người thường
xuyên đọc báo trong nước gần đây nhận ra một điều là càng ngày người ta càng
thấy danh xưng cũ nguyên thủy của thành phố này càng được dùng nhiều hơn. Thực
ra thì ngoài những trường hợp giấy tờ chính thức, cái tên mới của nó mới được
đem dùng, còn thì rất nhiều người dân vẫn dùng tên Sài Gòn từ nhiều năm nay, từ
ngay sau khi Sài Gòn bị đổi tên. Đó là những người không chấp nhận chuyện đổi
tên Sài Gòn. Một nhà thơ đã khẳng định điều này từ những năm 1970:
...Tánh danh là tánh danh rồi
Ai thay đặng tánh, ai dời đặng danh... (Nguyễn Đức Liêm)
Ai thay đặng tánh, ai dời đặng danh... (Nguyễn Đức Liêm)
Ông là một người lớn
lên tại Hà Nội nhưng đã sử dụng toàn những tiếng đặc biệt của miền Nam như "tánh",
"đặng"... trong hai câu lục bát dẫn ở trên của ông.
Đó là những bài viết
của nhiều tác giả khác nhau viết về Sài Gòn, cái thời thành phố này còn cái tên
cũ, chưa có những đổi thay bi thảm.
Có rất nhiều thứ về Sài Gòn được ghi lại. Từ những ly cà phê đá buổi sáng không thể thiếu của người Sài Gòn, tiếng cái muỗng kêu lanh canh chạm vào thành ly cà phê trong không khí hơi lạnh của buổi sáng, tiếng của những chiếc xích lô máy phun khói mờ trời đất, chuyến xích lô đạp chạy tới cây cầu thì khách tự động xuống xe để bác xích lô đẩy xe không qua cầu cho đỡ mệt... Một số bài khác thì kể lại lai lịch của những cái tên đường mà ngày nay không còn mang những cái tên cũ nữa. Những cái tên đọc lên như vọng lại từ những năm nghe như đã xa vắng lắm. Một số hình ảnh cũ cũng được tìm ra như một quán cà phê lề đường, chiếc xe hủ tiếu mì, những chiếc Citroen, Peugeot, Renault... thân thuộc, một phụ nữ trên chiếc vélo solex tà áo dài bay trong gió, chiếc xích lô đạp chở hai phụ nữ đặc vẻ miền Nam, một rạp chiếu bóng với tấm bảng quảng cáo vẽ một cảnh trong cuốn phim đang chiếu, một chiếc thuyền chở ba phụ nữ kèm theo hai câu hò : bắp non mà nướng lửa lò / đố ai ve được con đò Thủ Thiêm... Những cái tên đường kéo ra một chuỗi kỷ niệm cho những người từng sống tại thành phố này.
Nhưng đáng nói nhất
là mấy bài viết về những người Sài Gòn, những đặc điểm của những người Sài Gòn,
những người ra đời, lớn lên trong thành phố này, đâu là những chi tiết khiến
người Sài Gòn khác hẳn những người từ những thành phố, những nơi khác của Việt
Nam. Một ý kiến khẳng định rằng cho dù sống cả đời ở Sài Gòn cũng chưa chắc trở
thành người Sài Gòn. Nhưng thế nào là người Sài Gòn? Theo ý kiến này thì người
Sài Gòn sống đơn giản, hồn nhiên lắm, có khi quê hơn cả nhà quê nữa. Do đó, lịch
sự, lịch sàng chưa chắc đã là người Sài Gòn. Sài Gòn là cái tính người rất khác
những người ở các vùng khác. Thí dụ buổi sáng cầm cái chổi ra quét cái sân trước
nhà thì tiện tay quét luôn cả cái sân trước cửa nhà bên cạnh. Một bài báo khác
thì ngợi ca cái anh hùng, độ lượng, rộng rãi của những người Sài Gòn, cái đặc
điểm khó tìm thấy ở những nơi khác.
Đó cái hào phóng,
theo một ý kiến khác, có thể là một sự văn minh miệt vườn cộng lẫn với văn minh
Tây phương nên vừa hào phóng Nam bộ lại vừa lịch sự tôn trọn luật lệ...
Những bài viết thình
lình xuất hiện trên một tờ báo Cộng Sản chắc cũng chẳng vì một lý do hay một chỉ
thị nào. Có thể chỉ vì những cái nhốn nháo mất trật tự của một thành phố đang
càng ngày càng bầy rõ ra những cái xấu xa học được từ những cái xấu xa của những
nơi khác.
Còn về cái tên mới
của Sài Gòn thì chắc chẳng ai có thể đổi được. Rồi cái tên cũ sẽ trở lại. Thí dụ
Tsaritsyn đổi thành Stalingrad vài chục năm rồi lại đổi thành Volgograd sau khi
Stalin bị hạ bệ, rồi Petrograd đổi thành Leningrad và nay thì lại thành St
Petersburg. Mà đó là tên của những tên to đầu nhất một thời ở Liên Xô mà còn như
vậy chứ đáng gì một cái tên được áp đặt lên Sài Gòn!
